UTILIZATION OF NATURAL ILLUMINATION AS SACRED LIGHT IN CONTEMPORARY MOSQUE ARCHITECTURE

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 66 - 83, 28.12.2023

Firdevs Kulak Torun

https://doi.org/10.7456/tojdac.1377631

Öz

Lighting is a crucial element in spatial design. Spaces designed with thoughtful lighting can convey a multitude of messages to the users. Within religious structures, the use of light as a design element in interiors is significant. Particularly, the role of natural light in assuming the role of 'sacred light' in interiors can enhance the perception of religious structures for users. In contemporary mosque designs, natural light is often seen as a design parameter and utilized as sacred light. However, there are criteria to be considered when using natural light as sacred light. Studies indicate that the surface from which natural light emanates, the method used to introduce this light into the interior, the light-shadow interplay it creates within the space, the surfaces it highlights, and the type and characteristics of the natural light used are important. Consequently, necessary criteria have been identified for using natural light as sacred light. Following this, contemporary mosques constructed within the scope of contemporary mosque architecture have been selected as examples where data could be obtained, and many studies have been conducted. The sample includes Sancaklar Mosque, Şakirin Mosque, Marmara Theology Mosque, Etimesgut Mosque, and TBMM Mosque. Data about these structures have been compiled. In the evaluation section, a comparative analysis of the criteria necessary for using natural light as sacred light in these structures has been conducted. The findings from these evaluations are explained in the conclusion section of the study.

Anahtar Kelimeler

Contemporary Mosque Architecture, Illumination, Sacred Light, Interior Design.

ÇAĞDAŞ CAMİ MİMARİSİNDE DOĞAL AYDINLATMANIN KUTSAL IŞIK OLARAK KULLANILMASI

Öz

Aydınlatma mekân tasarımında önemli bir unsurdur. Aydınlatma düşünülerek kurgulanan mekanlarda kullanıcılara birçok mesaj verilebilmektedir. Dini yapılar kapsamında da ışığın iç mekânda tasarım unsuru olarak kullanılması önemli bir husustur. Özellikle doğal ışığın iç mekânda kutsal ışık rolünü üstlenmesi ile dini yapıların iç mekân algısı kullanıcılar üzerinde güçlendirilebilmektedir. Günümüzde çağdaş cami tasarımlarında özellikle doğal ışık, iç mekânda bir tasarım parametresi olarak görülmekte ve kutsal ışık olarak kullanılmaktadır. Ancak doğal ışığı kutsal ışık olarak kullanmak için dikkat edilmesi gereken kriterler de bulunmaktadır. Araştırmalar kapsamında kutsal ışık olarak değerlendirilebilecek doğal ışığın geldiği yüzey, yüzeyden gelen ışığın iç mekâna alınması esnasında kullanılan yöntem, ışığın iç mekânda oluşturduğu ışık-gölge durumu ve iç mekânda vurguladığı yüzeyler, kullanılan doğal ışığın türü ve özellikleri önemlidir. Bu sebeple doğal ışığın kutsal ışık olarak kullanılması için gerekli kriterler tespit edilmiştir. Ardından çağdaş cami Mimarisi kapsamında inşa edilmiş ve yapılar hakkında verilerin elde edilebileceği daha önce haklarında birçok çalışmanın bulunduğu örnekler belirlenerek örneklem oluşturulmuştur. Örneklem; Sancaklar Cami, Şakirin Cami, Marmara İlahiyat Cami, Etimesgut Cami ve TBMM Cami’leri olarak belirlenmiştir. Yapılar hakkında elde edilen veriler aktarılmıştır. Değerlendirme bölümünde ise yapılarda doğal ışığın kutsal ışık olarak kullanımında dikkat edilmesi gereken kriterlerin kıyaslanarak incelenmesi gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen değerlendirmelerden elde edilen veriler ise çalışmanın sonuç bölümünde açıklanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çağdaş Cami Mimarisi, Aydınlatma, Kutsal Işık, İç Mimari

Kaynakça

• Akatlı, G. & Sağıroğlu, Ö. (2022). Kutsal Mekânlarda Doğal Işık Tasarımının Etimesgut Cami ve Işık Kilisesi Örnekleri Üzerinden İncelenmesi. Mimarlık ve Yaşam Dergisi, 7(1), 359-382. doi: 10.26835/my.962855.
• Akbulut, N. & Erarslan, A. (2017). Türkiye’de Çağdaş Cami Mimarisi Tasarımında Yenilikçi Yaklaşımlar. İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 35, 33-59.
• Alazalbay. (2023, 10 Temmuz). GOSB Mosque, https://www.alazalbay.com.tr/en/projects/gosb-mosque.html. URL-10.
• Altan, İ. (1983). Mimaride Işık-Gölge İlişkilerinin Psikolojik Etkileri Üzerine Bir Araştırma. (Doktora Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi).
• Arkitektuel. (2023, 12 Haziran). Sancaklar Camii, https://www.arkitektuel.com/sancaklar-cami/. URL-2.
• Arkitera. (2023a, 10 Temmuz). Yeşilvadi Camisi, https://v3.arkitera.com/v1/diyalog/adnankazmaoglu/mimari.htm. URL-1.
• Arkitera. (2023b, 10 Temmuz). Yeşilvadi Camisi, https://www.arkitera.com/proje/yesilvadi-camisi/. URL-5.
• Ateşoğlu, U. (2007). Türklerde Din ve Mimari İlişkisi. (Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi).
• Aydınlı, S. (1993). Mimarlıkta Estetik Değerler. İstanbul Teknik Üniversitesi Mimarlık Fakültesi, İstanbul.
• Barut, K. M. (2016). Üç Semavi Dinin Klasik Dönem Yapılarında Doğal Aydınlatma Analizi. (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi).
• Baş, E. (2013). İslam Tarihi. Grafiker Yayınları, Ankara.
• Bilgi, A. (2017). İnsan-Mekân-Işık Etkileşimi ve Işığın Mekândaki Psikolojik Etkilerinin Değerlendirilmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi).
• Durmuş, S. (2009). Dini Yapılarda Yapıbozumcu Bir Okuma: Kral Faysal Cami. (Yüksek Lisans Tezi Karadeniz Teknik Üniversitesi).
• Durukan, A. (2017). Cami İç Mekân Aydınlatma Tasarımına Kavramsal Bir Yaklaşım. Cedrus The Journal of MCRI, 5, 531-541. Doi: 10.13113/CEDRUS/201723.
• Eliade, M. (2003). Dinsel İnançlar ve Düşünceler Tarihi I, II, III. Ali Berktay Çeviri, Kabalcı Yayınevi, İstanbul.
• Emrearolat. (2023, 10 Temmuz). Sancaklar Mosque, https://emrearolat.com/project/sancaklar-mosque/. URL-6.
• Eyice, S. (1993). Cami, İslam Ansiklopedisi, 7. Türk Diyanet Vakfı, İstanbul.
• Fadıllıoğlu, Z. (2013). Cami Mimarisinde Tasarım Konuşmaları. 1. Ulusal Cami Mimarisi Sempozyumu: Gelenekten Geleceğe Cami Mimarisinde Çağdaş Tasarım ve Teknolojiler, 01-04 Ekim 2012, İstanbul.
• Gojnik, S. Z. & Gojnik, I. (2021). Fullness and Emptiness. Contemporary Architecture as a Meeting Point of Christian Religious Concepts with the Religious Concepts of the Far East. Actas de Arquitectura Religiosa Contemporánea 8: 78-89. Doi:10.17979/aarc.2021.8.0.8842.
• Gojnik, S. Z., Gojnik, I. & Scıtarocı, B. B. O. (2023). Light as a Symbol of Sacred Architecture. https://www.academia.edu/37475528/LIGHT_AS_A_SYMBOL_OF_SACRED _ARCHITECTURE.
• Gosb. (2023, 10 Temmuz). GOSB Camii, https://www.gosb.com.tr/tesisler/gosb-camii. URL-9.
• Habibad, A. S. (2011). Explaining and Evaluating the Effects of light on Creating Spirituality in Architecture of Cultural and Religious Environments with an Emphasis on Environmentel Psychology Qualitu Using (EEG) Case Study: Churches and Islamic Mosques. (Doktora Tezi, Florence Üniversitesi).
• Hasol, D. (2002). Ansiklopedik Mimarlık Sözlüğü. YEM Yayınları, İstanbul.
• Hassa. (2023, 10 Temmuz). Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Tatbiki Camii Projesi, https://www.hassa.com/sites/default/files/dokumanlar/projeler/marmara_universitesi_ilahiyat_tatbikat_camii_-_hassa_mimarlik.pdf. URL-8.
• Holm, S. G. (2001). Din Psikolojisi ve Tarihçesi. Necmettin Erbakan Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, Çeviren: A. Bahadır (2015), 12/12, 71-78.
• Karakoca, E. (2017). İstanbul’daki Çağdaş Camilerin Mekân Kuruluşları Açısından İncelenmesi. (Yüksek Lisans Tezi, Maltepe Üniversitesi).
• Kazmaoğlu, A. (2023). Yeşil Vadi Cami Mimari Tasarım. http://www.adnankazmaoglu.com/images/portfolio/100/yesilvadi_mosque.pdf.
• Kızılkaya, A. (2017). Cami İç Mekân Tasarımı Üzerine Bir İnceleme: Karacaahmet Şakirin Camisi. (Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi).
• Kortan, E. (1983). Le Corbusier Gözüyle Türk Mimarlık ve Şehirciliği. Orta Doğu Teknik Üniversitesi Yayınları, Ankara.
• Lynch, K. (1966). Site Planning. The M.I.T. Press, Cambridge.
• Marmara Üniversitesi. (2023, 10 Temmuz). Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Abdullah Tivnikli Tatbikat Camii, https://ilahiyat.marmara.edu.tr/fakulte/marmara-universitesi-ilahiyat-fakultesi-abdullah-tivnikli-tatbikat-camii/. URL-7.
• Millet, M. S. (1996). Light Revealing Architecture. Van Nostrand Reinhold, New York. Mimdap. (2023, 10 Temmuz). Cami tasarlayan ilk kadın Zeynep Fadıllıoğlu anlatıyor, http://mimdap.org/2009/05/cami-tasarlayan-ilk-kadyn-zeynef-fadyllyodhlu-anlatyyor/. URL-3.
• Onay, A. (2008). Türkiye’nin Cami Profili (Fiziki ve Sosyolojik Açılardan Bir Analiz. Değerler Eğitimi Merkezi Yayınları, İstanbul.
• Özçakı, M. (2018). Yorumlanan Cami Mimarisi. Ulakbilge, 6(23), 459-483. doi: 10.7816.
• Özel, M. K. (1998). Dini Mimaride Merkez Kavramı (Tapınma Mekânına 'Merkez' Kimliği Kazandıran Dini Ögeler. (Yüksek Lisans Tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi).
• Özkum, E. (2011). Doğal ve Yapay Aydınlatmanın İnsan Psikolojisi Üzerindeki Etkileri. (Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi).
• Salan, Z. & Gürani, F. Y. (2019). Kutsal mekânda ışığın Tanrı metaforu. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 28(2), 18-30. Doi:10.35379.
• Sargın, H. (2012). Havra, Kilise ve Cami İç Mekânlarına İbadethane Kimliği Kazandıran Mekânsal İmge ve Sembollere İlişkin Ortak Kavramlar. (Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi).
• Sezen, T. N., Soyluk, A. & İlerisoy, Z. Y. (2021). Depremin Çağdaş Cami Mimarisinde Yapısal Form Arayışındaki Etkisi. Ulusalararası Doğu Anadolu Fen Mühendislik ve Tasarım Dergisi, 3(1), 89-116. Doi:10.47898.
• Sirel, Ş. (1997). Aydınlatma Sözlüğü. Yem Yayınevi, İstanbul.
• Taşdemir, A. S. & Erarslan, A. (2018). Çağdaş Cami Tasarımında Yenilikçi Bir Yaklaşım, Marmara İlahiyat Cami; Plan ve İç Mekân Özellikleri. ABMYO Dergisi, 52, 55-70.
• Tümer, G. (1994). Din. TDV İslam Ansiklopedisi, 9, Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Türkçe Sözlük (2009). Atatürk Kültür, Dil ve Tarih Yüksek Kurumu Türk Dil Kurumu Yayınları, Ankara.
• Zfdesign. (2023, 10 Temmuz). Sakirin Mosque, https://www.zfdesign.com/tr/project/tasarim-ofisi/sakirin-mosque/. URL-4.