ZAMAN, ÖLÜM, GÖRSEL KÜLTÜR İLİŞKİSİ ÜZERİNE YENİDEN DÜŞÜNMEK

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 1, 97 - 109, 28.12.2023

Hüseyin Kırmızı

https://doi.org/10.7456/tojdac.1377918

Öz

Çalışmanın amacı, insanlığın kültürel ve düşünsel gelişimi boyunca tartışmalı yerini daima koruyan zaman ve ölüm kavramlarının; görsel kültürle olan ilişkisini yeniden sorgulayabilmektir. 20. yüzyılda sıklıkla karşımıza çıkan şiddet, ölüm ve zaman göstergeleri, kapsamlı şekilde algısal kırılmalara yol açmış, yeni bir zaman anlayışı ve buna bağlı gelişen bir şiddet ve ölüm kültürünün tekrar doğmasına neden olmuştur. Bu yüzden kültür, iletişim ve sanat üretiminden kopmaya başlayan zaman ve ölüm kavramları, görsel kültürün alanına girmiştir. Böylece eskiden düşünme ve düşleme pratiklerimize önemli katkılar sunarak, yanılsama ve yaratıcılık arzumuzu tetikleyen bu kavramlar; 20. yüzyılda bunalım, intihar cinayet, terörizm ve kıyamet senaryoları gibi olumsuz şekillerde toplumun ve seyircinin karşısına çıkmaya başlamıştır. Görsel kültürün ölüm ve zaman kavramları üzerinde tüketime varan bu etkisi; toplumsal ilişkilerin toplum karşıtı, modern sanatın ise sanat karşıtı akımlarla buluşmasında etkili olmuştur. Böylece eski mistik anlamından koparılarak, ekonomi politik değerlere dönüştürülen zaman ve ölüm; modern kültürün ikili ve çelişkili kavramları haline gelmiştir. Bu bağlamda Jean Baudrillard, Simgesel Değiş Tokuş ve Ölüm (1976) isimli çalışmasında antropoloji ve sosyolojiden faydalanarak; ölüm, zaman, değiş tokuş, ekonomi politik, iletişim ve simgesellik gibi kavramlar üzerinden modern dönemin sosyokültürel yapısı hakkında önemli söylemlerde bulunur. Söz konusu bu kavramların modern ve ilkel anlamları arasında radikal bir ayrıma giden düşünür açısından; görselliğin, gösterinin ve tüketimin, teknoloji ve ekonomi politik aracılığıyla yeniden anlam bulduğu modern dönem ile ritüel, şölen ve simgesel ilişkiler ağının etkin olduğu ilkel dönem arasında; zaman ve ölümün algılanma şekli ve bu algı karşısında geliştirdiğimiz toplumsal tepkiler - cevaplar arasında neredeyse tam bir karşıtlık vardır. Bu bağlamdan hareketle çalışmada modernizme özgü kültürel çelişkilere ve kapsamlı bunalımlara neden olan bu temel karşıtlıkların, sinema ve televizyon endüstrisinin teknik ve estetik imkânlarıyla desteklendiği vurgulanır. Böylece ölüm ve zaman gibi iki önemli kavramın, teknolojik ve ekonomi politik ilerlemenin işleyiş prensiplerine uyarak, görsel kültürle buluştuğu öne sürülür.

Anahtar Kelimeler

Ölüm, Zaman, Görsel Kültür, Sinema ve Televizyon, İlkel ve Modern Toplumlar

RETHINKING THE RELATIONSHIP OF TIME, DEATH, VISUAL CULTURE

Öz

The aim of the study is to examine the concepts of time and death, which have always maintained their controversial place throughout the cultural and intellectual development of humanity; to re-question its relationship with visual culture. The signs of violence, death and time that we frequently encounter in the 20th century have led to comprehensive perceptual fractures and led to the rebirth of a new understanding of time and a culture of violence and death that developed accordingly. Therefore, the concepts of time and death, which have begun to break away from culture, communication and art production, have entered the field of visual culture. Thus, these concepts, which used to make significant contributions to our thinking and thinking practices and our desire for illusion and creativity; In the 20th century, it began to appear before the society and the audience in negative ways such as depression, suicide, murder, terrorism and apocalypse scenarios. This effect of visual culture on the concepts of death and time, even to consumption; It also played an important role in the meeting of social relations with anti-social movements and modern art with anti-art movements. Thus, time and death were separated from their old mystical meaning and transformed into political economic values; have become dual and contradictory concepts of modern culture. In this context, Jean Baudrillard, making use of anthropology and sociology in his work titled Symbolic Exchange and Death (1976); He makes important statements about the sociocultural structure of the modern period by making use of concepts such as death, time, exchange, political economy, communication and symbolism. For the thinker who made a radical distinction between the modern and primitive meanings of these concepts; Between the modern period, where visuality, spectacle and consumption found new meaning through technology and political economy, and the primitive period, where rituals, feasts and a network of symbolic relations were active; There is an almost complete contrast between the way time and death are perceived and the social reactions and responses we develop to this perception. Based on this context, the study examines these fundamental contradictions that cause cultural contradictions, uncertainties and comprehensive crises specific to modernism; It is emphasized that it is supported by the technical and aesthetic possibilities of the cinema and television industry. Thus, it is claimed that two important concepts such as death and time meet with visual culture, complying with the operating principles of technological and political economy determinism.

Anahtar Kelimeler

Death, Time, Visual Culture, Cinema and Television, Primitive and Modern Societies

Kaynakça

• Adanır, O. (2012). İlkel Toplumdan Melodramlar Evrenine. Hayalperest Yayınevi.
• Aslanyürek, S. (2012). Tarkovski’den Sinema Dersleri. Agora Kitaplığı.
• Barthes, R. (1996). Camera Lucida. (Reha Akçakaya, Çev.). Altıkırkbeş Yayın.
• Baudrillard, J. (1998). Üretimin Aynası. (Oğuz Adanır, Çev.). Dokuz Eylül Yayınları.
• Baudrillard, J. (2011). Simülakrlar ve Simülasyon. (Oğuz Adanır, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2016). Simgesel Değiş Tokuş ve Ölüm. (Oğuz Adanır, Çev.). Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi.
• Bazin, A. (2011). Sinema Nedir?. (İbrahim Şener, Çev.). Doruk Yayınları.
• Benjamin, W. (2002). Pasajlar. (Ahmet Cemal, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Berger, J. (2014). Görme Duyusu. (Osman Akınhay, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Bergman, I. (2012). Sinematografi İnsan Yüzüdür. (Selim Özgül, Çev.). Agora Kitaplığı.
• Bergson, H. (1986). Yaratıcı Tekâmül. (M. Ş. Tunç, Çev.). M.E.B Yayınları.
• Bergson, H. (2019). Düşünmek ve Olmak. (Elif Yıldırım, Çev.). Oda Yayınları.
• Bonitzer, P. (1995). Bakış ve Ses. (İzzet Yaşar, Çev.). Yapı Kredi Yayınları.
• Bresson, R. (2012). Sinematograf Üzerine Notlar. (Nilüfer Güngörmüş, Çev.). Küre Yayınları.
• Bruhl, L. L. (2020). İlkel Toplumlarda Mistik Deneyim ve Simgeler. (Oğuz Adanır, Çev.). Doğu Batı Yayınları.
• Camus, A. (2010). Sisifos Söyleni. (Tahsin Yücel, Çev.). Can Yayınları.
• Crary, J. (2015). Gözlemcinin Teknikleri. (Elif Daldeniz, Çev.). Metis Yayınları.
• Eliade, M. (1994). Ebedi Dönüş Mitosu. (Ümit Altuğ, Çev.). İmge Kitabevi.
• Ellul, J. (2012). Sözün Düşüşü. (Hüsamettin Arslan Çev.). Paradigma Yayıncılık.
• Girard, R. (2003). Şiddet ve Kutsal. (Necmiye Alpay, Çev.). Kanat Kitap.
• Hançerlioğlu, O. (1993). Düşünce Tarihi. Remzi Kitapevi.
• Pazella, M (2006). Sinemada Estetik. (Füsun Demir, Çev.). Dost Kitapevi Yayınları.
• Sass, L. A. (2013). Delilik ve Modernizm. (Ender Gürol Çev.). Alfa Bilim.
• Yılmaz, H. (2011). Henri Bergson’un Zaman Kavramına Yaklaşımının Çağdaş Anlatı Sinemasına Etkisi. Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(2), 61 -78.
• Zerzan, J. (2018). Gelecekteki İlkel. (Cemal Atilla, Çev.). Kaos Yayınları.
• Warhol, A. (Yönetmen). (1964). Sleep [Film]. ABD: The Film-Makers' Cooperative.
• Wollen, P. (2004). Sinemada Göstergeler ve Anlam. (Z. Aracagök - B. Doğan, Çev.). Metis Yayınları.
• Wood, L. A. & Kroger, R. O. (2000). Doing Discourse Analysis: Methods For Studying Action İn Talk And Text. SAGE Publications.