ÖZGÜN BASKIDA TİPO PROVA BASKI MAKİNALARININ KULLANIMI

Yıl 2024, Cilt: 14 Sayı: 2, 354 - 371, 01.04.2024

Alper Raif İpek

https://doi.org/10.7456/tojdac.1413527

Öz

Avrupa’da 15. yüzyılda da Johannes Gutenberg’in hareketli hurufat ve baskı presini geliştirmesi teknik ve kültürel devrime yol açmıştır. Basılacak işlerden prova almak basımcılığın ilk günlerinden beri süre gelen bir uygulamasıdır. Prova baskı, hataların engellenmesi ve müşteri onayının alınması için kullanılan bir yöntem olmuştur. İlk provalar baskı makinasında alınırken sonrasında basit el tezgahlarında alınmıştır. 1909'da Robert Vandercook tarafından ilk tipo prova baskı makinası geliştirmiştir. Bilgisayarın tasarım ve basımcılığa entegre oluşuyla tipo baskı yerini ofset baskıya bırakmıştır. Avrupa ve özellikle ABD’de kullanım dışı kalan tipo prova tezgâhları ve makinaları sanatçılar, tasarımcılar ve eğitim kurumları tarafından sahiplenilmiştir. Baskı öncesi sürecindeki bir kalite sistemi uygulaması olan eski tipo prova baskı makinalarının özgün baskıda sahiplenilerek sanat ve eğitim tekniğine dönüşmesin yegâne örnektir. Böylelikle deneysel, yaratıcı, eğitici ve sanatsal yeni bir kullanım yöntemi doğmuştur. Türkiye özelinde ise böyle bir kullanım yöntemi henüz bulunmamaktadır. Nitel araştırma yöntemlerinin kullanıldığı bu çalışmanın amacı dünyada tipo prova baskı makinası ile gerçekleşen özgün baskı alanındaki çıktıları araştırarak Türkiye’de hiç olmayan bu yöntemi ve makinalarını tanıtmak, ilgililerine yol göstermek ve geçmişten günümüze teknikle ile ilgili bir inceleme yapmaktır. Tipo baskının tarih sürecindeki dönüşümü, tipo prova baskı makinaları, özgün baskı alanında üretim ve eğitim yapan sanatçılar, atölyeler ve kurumlar incelenmiştir ve örneklenmiştir. Konuya dair literatür araştırması yapılmıştır. Sonuç bölümünde bir değerlendirme ve öneri ortaya çıkarılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Özgün Baskı, Prova Baskı, Tipo Baskı, Grafik Tasarım, Tipografi

USING LETTERPRESS PROOF MACHINES IN PRINT MAKING

Öz

Johannes Gutenberg's development of the movable type and printing press in Europe in the 15th century led to a technical and cultural revolution. Taking proofs of works to be printed has been an ongoing practice since these early days of printing. Proofreading has become a method to prevent errors and obtain customer approval. While the first proofs were made on the printing machine, they were later made on simple hand presses, and in 1909, the first letterpress proof printing machine was developed by Robert Vandercook. With the integration of computers into design and printing, letterpress printing was replaced by offset printing. Letterpress proof press and machines that were out of use were adopted by artists, designers, and educational institutions in Europe and especially in USA. Thus, a new experimental, creative, educational, and artistic usage method was born. The transformation of the old letterpress proof presses, a quality system application in the pre-press process, into an art and education technique is a unique example. In Turkey, such a usage method does not yet exist. The aim of this study, which uses qualitative research methods, is to conduct the outputs in the field of printmaking with letterpress proof printing machines in the world, while making an examination of the technique from past to present, and to introduce this method and its machines, which do not exist in Turkey, and to guide those who are interested. The transformation of letterpress printing in the historical process, the artists, workshops, and institutions that produce and train in the field of printing making with letterpress proof printing machines were examined and exemplified. Literature research was conducted on the subject. In the conclusion section, an evaluation and recommendation were made.

Anahtar Kelimeler

Printmaking, Proof Press, Letterpress, Graphic Design, Typography

Kaynakça

• Alankitching. (2024, March 01). Alan Kitching, https://www.alankitching.com.
• Alankitching. (2024, March 01). Alan Kitching, Shop, Braque. https://www.alankitching.com/shop/p/have-a-nice-day-tee-8bz7m.
• Britannica (2023, June 28). Johannes Gutenberg-German printer. https://www.britannica.com/biography/Johannes-Gutenberg
• Çelik, M. & Ünal, A. (1997). Dizgi Teknolojisi Temel Ders Kitabı. MEB Devlet Kitapları.
• English Heritage. (2023). Alan Kitching, https://www.english-heritage.org.uk/visit/inspire-me/alan-kitching/.
• Erçin, K. (1961). Matbaa Teknisyenleri için Faydalı Bilgiler. Mars Matbaası.
• Evliyagil, Ş. (1985). Basım Sanayii’nin Temel Kavramları. Ajans-Türk Bilim Yayınları.
• Fritton, C. (2018). Itinerant Printer Modern Adventures in Tramping. ABD: Chris Fritton ISBN: 978-0-692-10302-9.
• Glocker, W. (2007). Drucktechnik. Ein Begleitbuch zur Ausstellung im Deutschen Museum.
• GMK. (2016). Alan Kitching: Tipografiye Adanmış Bir Yaşam. https://gmk.org.tr/news/dunyadan/alan-kitching-tipo-baskiya-adanmis-bir-yasam.
• Grabowski, S. E. & Fick, B. (2012). Baskıresim: Kapsamlı Materyaller ve Teknikler Rehberi. Printmaking: Complete Guide to Materials and Processes. (Translation: S. A. Eskier & A. Z. Tunç). Karakalem Kitabevi Yayınları. ISBN:9786054146086.
• Hacking Gutenberg. (2024, March 01). Hacking Gutenberg, About, https://www.hackinggutenberg.berlin/en/about.
• Hacking Gutenberg. (2024, March 01). Presses, FAG Swiss Proof S 52, https://www.hackinggutenberg.berlin/en/work/presses.
• Hatch Show Print. (2024, March 01). Experiences Hatch Show Print, Photos, https://www.countrymusichalloffame.org/experiences/hatch-show-print.
• Hatch Show Print. (2024, March 01). Shop, Hatchshowprint, Posters&Prints, Pickin-and-Printin, https://shop.hatchshowprint.com/collections/posters-prints/products/pickin-and-printin.
• Hatch Show Print. (2023). About Hatch Show Print. https://www.hatchshowprint.com/about.
• Heidelberg Havadisleri. (1969). Prova Baskının Ofset ile Yapılıp Yapılmaması Tartışmalara Yol Açan Bir Soru. Sayı 1/27. Heidelberg.
• İpek, A. R. (2024). Özgün Baskıda Ofset Prova Baskı Makinalarının Kullanımı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Araştırmaları Dergisi, (38), 952-969. DOI: 10.29000/rumelide.1430928.
• İpek, A. R. (2023). Masaüstü Yayıncılıkta Baskı Öncesi ve Baskı Sonrası. S. Südor (Editor), Masaüstü Yayıncılık, 19-40. Ankara Üniversitesi Yayınları. ISBN:978-605-136-632-6.
• İpek, A. R. (2023). Özgün Baskıda Tipo Baskı Makinalarının Kullanımı. RumeliDE Dil ve Edebiyat Dergisi, (35), 811-827. DOI: 10.29000/rumelide.1342243.
• Koenig Bauer. (2023). History. https://www.koenig-bauer.com/en/holding/history/.
• Korrex. (1960). Korrex Andruckpressen Type Frankfurt-hand Querformat 61x86 Catalogue. Max Simmel Maschinenfabrik.
• Kuhne, D. (2021, April 06). DafiKuhne, Work and turn first two runs of black! 2’200 to go!, https://www.instagram.com/p/CNVIyU3HmZO.
• Kvmgm. (2023). Özel Müzeler, https://kvmgm.ktb.gov.tr/TR-135633/ozel-muzeler.html.
• Letterpresscommons.com. (2023, June 28). Vandercook No 0, https://letterpresscommons.com/press/vandercook-nos-0-01-03-and-099/.
• Marybakereddylibrary. (2018, June 29). Newspaper Making: Printing “The Christian Science Monitor”, https://www.marybakereddylibrary.org/research/newspapermaking-printing-the-christian-science-monitor/.
• Meggs, P. B. (2012). Meggs’ History of Graphic Design 5th Edition. Wiley.
• Merriam-webster (2023). Printmaking. https://www.merriam-webster.com/dictionary/printmaking.
• Müze. (2023). Müzeler Tüm Türkiye. https://muze.gov.tr/muzeler.
• Nebiolohistory.org. (2024, March 01). Nebiolo Type Foundry, 1878-1978: New Critical Assessments. International Symposium Torino, Castello del Valentino, September 16-17, 2021, Italy, http://nebiolohistory.org/.
• Neuhauspress. (2021, June 28). Neuhauspress, Join Me This Friday For My Virtual Modular Typography Workshop, https://www.instagram.com/neuhauspress.
• P98a, (2024, March 01). P98a, Shop, Product, Poster 50x70, Better Done Then Prfect, https://shop.p98a.com/collections/posters/products/p98a-better-done-than-perfct-7th-edition.
• P98A. (2023). About P98a, https://www.p98a.com/about.
• Proofpress. (2023). F.A.G History, https://proofpress.ch/about-fag-history/.
• Sarıkavak, N.K. (2005). Sayısal Tipografi :1 Basımcılık ve Yayıncılıkta Aygıt, Donanım ve Yazılım Teknolojisinin Gelişimi. Başkent Üniversitesi Yayınları. ISBN 9758571044.
• Spiekermann. (2023). P98a, https://spiekermann.com/en/p98a/.
• Tipoteca, (2022, June 28). Tipoteca, Museum, Printing and Type Design Museum, https://www.tipoteca.it/en/tipoteca/museum/.
• Tipoteca, (2024, March 01). Tipoteca, Learn, Experience at First Hand The Craft Of Typographers, https://www.tipoteca.it/en/tipoteca/museum/.
• Tipoteca. (2023). Tipoteca: http://www.tipoteca.it/en/.
• Uarts. (2024). Reflex Reflect, University of the Arts 2020 Alumni Thesis Exhibition Catalogue. Uarts.
• Uarts. (2024, March 01). University Of The Arts, Book Arts And Printmaking (MFA), https://www.uarts.edu/academics/graduate/book-arts-printmaking-mfa.
• Uarts. (2023). University Of The Arts, https://www.uarts.edu/.
• Vandercook. (2023). Korrex, https://vandercookpress.info/korrex/.
• Vandercook. (2023). Vandercook Timeline, https://vandercookpress.info/timeline/.
• Vandercookpress (2023, June 28). Vandercook Timeline, 1959 Universal III Power Test Press, https://vandercookpress.info/timeline/#sp33p.
• Woodtype.org. (2024, March 01). The Hamilton Wood Type Legacy Project. Artz, https://woodtype.org/pages/copy-of-wood-type-legacy-project, 2024.