KAVRAMSAL SANAT VE TEKSTİL

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 4, 1350 - 1364, 01.10.2025

Feyza Nur Kuran

https://doi.org/10.7456/tojdac.1736040

Öz

Bu çalışmada, kavramsal sanatın tekstil üzerindeki etkileri lif sanatı başlığıyla incelenmektedir. Lif sanatı, tekstil sanatı olarak da bilinmektedir. Liflerin ve tekstil materyallerinin sanatsal ifade aracı olarak kullanıldığı disiplinlerarası bir alandır. Yalnızca liflerden oluşan yüzeylerle sınırlı kalmamakta, aynı zamanda giysi gibi işlevsel tekstil ürünlerini de kapsamaktadır. Bu nedenle giysi tasarımı da lif sanatı olarak incelemeye uygundur. Lif sanatı yalnızca yüzey odaklı bir üretim alanı olarak değil, giysileri de kapsayan geniş bir çerçeve olarak ele alınmış, sanat ve tekstil arasındaki çok yönlü ilişkiler incelenmiştir. Araştırma tekstil sanatının dokumacılık geleneğinden başlayarak lif sanatı olarak evrilmesinde, Endüstri Devrimi, Bauhaus ekolü ve kavramsal sanatın etkilerini irdelemiş; Sanat ve Zanaat gibi tarihsel süreçlerin lif sanatının dönüşümündeki etkisini ortaya koymuştur. Bunlar sonucunda lif sanatı ve tekstil sanatının ortak bir çerçevede değerlendirilmesi gerektiğini savunmuştur. Kavramsal sanatın izleyiciyi düşünmeye sevk eden yaklaşımı, lif sanatının sanat dünyasına katkı sağlamasına zemin hazırlamıştır. Joseph Beuys, Miriam Schapiro, Judy Chicago, Christo ve Jeanne-Claude gibi sanatçıların eserleri incelenerek kavramsal sanatın lif sanatı ile kesişim noktaları araştırılmıştır. Lif sanatı ile kavramsal sanat arasındaki bağı açıklamaya ve tekstil malzemelerinin sanat dünyasındaki konumunu değerlendirmeye yönelik sistematik bir yaklaşım sunmak için metodoloji olarak tarihsel ve kavramsal analiz yöntemlerinden yardım alınmış; güncel literatür taraması ve örnek incelemeleriyle kavramsal sanat ve tekstil ilişkisi incelenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Kavramsal Sanat , Lif Sanatı , Kavramsal Moda , Kavramsal Tekstil

CONCEPTUAL ART AND TEXTILE

Öz

In this study, the effects of conceptual art on textiles are examined under the title of fiber art. Fiber art is also known as textile art. It is an interdisciplinary field in which fibers and textile materials are used as a means of artistic expression. It is not limited to surfaces composed solely of fibers but also includes functional textile products such as clothing. Therefore, clothing design is also suitable to be examined within the scope of fiber art. Fiber art is considered not only as a surface-focused production area but also as a broad framework that encompasses garments, and the multifaceted relationships between art and textiles have been explored. This research investigates the evolution of textile art from the weaving tradition to fiber art, analyzing the impacts of the Industrial Revolution, the Bauhaus school, and conceptual art; and reveals the influence of historical processes such as the Arts and Crafts movement on the transformation of fiber art. As a result, it argues that fiber art and textile art should be evaluated within a common framework. The approach of conceptual art that prompts the viewer to think has paved the way for fiber art to contribute to the art world. The works of artists such as Joseph Beuys, Miriam Schapiro, Judy Chicago, and Christo and Jeanne-Claude have been analyzed to explore the intersection points between conceptual art and fiber art. Historical and conceptual analysis methods have been used as methodology to present a systematic approach to explaining the connection between fiber art and conceptual art and to evaluate the position of textile materials in the art world; the relationship between conceptual art

Anahtar Kelimeler

Conceptual Art , Fiber Art , Conceptual Fashion , Conceptual Textile

Kaynakça

• Çeliksap, S. (1992). Giyside gerçeküstü arayışlar [Yayınlanmamış yüksek lisans eser çalışması, T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi].
• Çimenci, H. (2017). Heykelden eyleme: kamusal müdahale sanatı (Tez No. 464358) [Yüksek lisans tezi, Eskişehir Anadolu Üniversitesi, Ulusal Tez Merkezi].
• Özçınar, S. (2019). Lif sanatında biçim arayışları (Tez No. 571694). [Yüksek lisans tezi, T.C. Dokuz Eylül Üniversitesi, Ulusal Tez Merkezi].
• Özkendirici, B. (2018). Çağdaş sanat malzemesi olarak iplik. Sanat ve Tasarım Dergisi, 8(1), 208-224. https://doi.org/10.20488/sanattasarim.510552
• Acar, S. (2013). Tapestry’ geleneğinden lif sanatına geçiş sürecinde Jagoda Buic ve sanatsal çalışmaları. Yedi(9), 51-59.
• Ada, B. D. (2023). 1960 sonrası tekstil sanatı kavramı ve disiplinlerarası etkileşim (Tez No. 837861) [Sanatta yeterlik tezi, T.C. Marmara Üniversitesi. Ulusal Tez Merkezi].
• Adanır, E. Ö. (2015). Tekstil lifleri özellikleri ve kullanım alanları. Mungan Kavram.
• Akçam, T. C., & Şirin, Y. (2023). Lif sanatı literatürüne girmiş öncü karışık medya uygulamaları. Yıldız Journal of Art and Design, 9(2), 69-79. https://doi.org/10.47481/yjad.1184149
• Akbaş, K. G., & İmre, M. (2019). Lif sanatının tarihsel süreç içerisindeki devinimi ve dikiş teknikleri kullanılarak gerçekleştirilen lif sanatı uygulamaları. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 4(7), 101-119.
• Akdemir, N. (2016). Tekstil sanatında gelenekselden çağdaşa biçimsel değişim. Art-Sanat Dergisi, 9(17), 221-232.
• Arı, S. (2022). Kavramsal sanatta sürece yönelik öncü açılımlar. Akademik Sanat(16), 16-31.
• Arslan, C. (2011). Kamusal alanda lif sanatları. Akdeniz Sanat, 4(7), 40-43.
• Arslan, C. (2018). Sanat kuramlarının lif sanatına etkileri. The Journal of International Lingual Social and Educational Sciences, 4(1), 86-97.
• Ay, B. (2018). Sanat objesi olarak tekstil. Alternatif Yayıncılık Limited.
• Ayranpınar, S. K. (2017). Kimononun kavramsal ve form açısından modern tasarımlara etkisi. The Journal of Social Sciences, 4(14), 168-189. https://doi.org/10.16990/SOBIDER.3627
• Babaoğul, M., Şener, A., & Öztop, H. (2010). Tekstil lifleri temel özelikler, kullanım ve bakım. Gazi Kitabevi.
• Bademcioğlu, E., & Çeliksap, S. (2020). Görsel sanatlarda eser sahipliği. The Journal of Academic Social Science, 405-425. https://doi:10.29228/ASOS.39360
• Bozbıyık, D., & Gürgüler, M. (2023). Giyilebilir sanatın beden ve giysiye kavramsal yaklaşımlar ile incelenmesi. Uluslararası Disiplinlerarası ve Kültürlerarası Sanat, 8(17), 67-88.
• Can, K. (. (2017). Çukurova’da hayat pamuk ipliğine bağlıdır doğal ve yapay çevrede lif sanatı projesi. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Yayınları.
• Christojeanneclaude. ((n.d.)). Wrapped Coast, One Million Square Feet. Erişim tarihi 2 Mart, 2025,. Retrieved from https://christojeanneclaude.net/artworks/wrapped-coast/
• Dastarlı, E. (2006). 1970-1990 yılları arasında Türkiye’de kavramsal sanatı oluşturan ortam, koşullar, tartışmalar ve bir kavramsal sanatçı olarak Füsun Onur’un bu süreç içindeki yeri ve önemi (Tez No. 204436) [Yüksek lisans tezi, T.C. Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi,.
• Günay, A. (2009). Çağdaş giysi tasarımında sanatsal biçim arayışları (Issey Miyake ve kuşağı örneğinde) (Tez No. 270809) [Yüksek lisans tezi, T.C. Marmara Üniversitesi, Ulusal Tez Merkezi].
• Gürgüler, M. (2022). Kavramsal sanatın tekstil malzemesi üzerinden değerlendirilmesi. I. Uluslararası Sosyal Bilimler Kongresi (Usbk-2022). 8-10 Haziran, Bitlis.
• Haylamaz, G. (2022). Moda tasarımında kavramsal yaklaşımlar. SOBİDER(61), 305-312. https://doi.org/10.29228/SOBIDER.65821
• Humantouchclothing. ((n.d.)). About. Erişim tarihi 23 Ocak, 2025,. Retrieved from Humantouchclothing: https://www.humantouchclothing.com/about/
• Joo, S. K., & Jeong, J. (2017). Characteristics of A-POC in Issey Miyake collection. Fashion & Textile Research Journal, 259-266. https://doi.org/10.5805/sfti.2017.19.3.259
• Küre, S., & Kasap, H. (2023). Mekân ve enstalasyon kavramı ilişkisi: tekstil malzemesinin yeri. Sanat ve Tasarım Dergisi(32), 79-104. https://doi.org/10.18603/sanatvetasarim.1404949
• Kapar, S. (2018). Çağdaş sanatta alternatif malzeme olarak tekstil ve zanaatten sanata dönüşümü. Journal of Arts, 1(2), 39-52.
• Keser, S. C., & Oskay, N. (2015). Çevresel sanat bağlamında Christo- Jeanne Claude çiftinin disiplinlerarası üç boyutlu tasarım uygulamalarında tekstil kullanımı. Journal of Turkish Studies, 71-88. http://dx.doi.org/10.7827/TurkishStudies.8977
• Kipöz, Ş., & Atalay, D. (2015). Etik modanın temsiliyeti bağlamında vaatleri ve çelişkileri: ‘etik moda’ ne kadar etik sunuluyor? Yedi(14), 101-115. https://doi.org/10.17484/yedi.98156
• Koşar, S. Y. (2017). Çağdaş sanat disiplinleri arası etkileşimlerde lif sanatı. İdil, 6(35), 2035-2059. https://doi.org/10.7816/idil-06-35-09
• Koçak, Ç. (2024). Tekstil ve moda tasarımı. Yaz Yayınları.
• Koca, B. (2017). Kavramsal sanat. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 3(2), 97-103. https://doi.org/10.22252/ijca.370910
• Lukovska, O., & Vasylieva, T. (2022). Mini textile art in Eastern Europe: historical survey. Journal of Visual Art Practice, 21(1), 25-45. https://doi.org/10.1080/14702029.2021.2020591
• Metmuseum. ((n.d.)). Ensemble. Erişim tarihi 2 Şubat, 2025, https://www.metmuseum.org/art/collection/search/185792
• MoMA. ((n.d.)). Issey Miyake, Fujiwara Dai A-POC Queen Textile 1997. Erişim tarihi 20 Nisan, 2025, https://www.moma.org/collection/works/100361
• MSGSÜ. (2015). Doğal ve Yapay Çevrede Lif Sanatı / Fiber Art in Natural and Artificial Environment. Erişim tarihi 8 Mart, 2025,. Retrieved from MSGSÜ: https://msgsu.edu.tr/etkinlikler/dogal-ve-yapay-cevrede-lif-sanati-fiber-art-in-natural-and-artificial-environment/
• MSGSU. (2016, Ekim 30). Çukurova'da Hayat Pamuk İpliğine Bağlıdır. Erişim tarihi 21 Ağustos, 2025. MSGSU TEXTILE & FASHION DESIGN DEPARTMENT: https://msgsutextileandfashion.blogspot.com/2016/10/cukurovada-hayat-pamuk-ipligine-bagldr.html
• Oskay, N. (2024). Güncel sanat pratiğinde feminist sanat ve tekstil etkileşimi. Uluslararası Sanat ve Estetik Dergisi, 7(13), 157-182. http://dx.doi.org/10.29228/usved.76569
• Parlak, S. D. (2022). Kavramsal tasarım yaklaşımlarında giysinin metafor olarak kullanımı. Sosyal Bilimler Dergisi, 59, 299-312. :http://dx.doi.org/10.29228/SOBIDER.63776
• Pektaş, N. (2008). Metaforik kaplar “boşluk kavramı ile söz ve düşünce eylemi” (Tez No. 261611). [Yüksek lisans tezi, T.C. Marmara Üniversitesi, Ulusal Tez Merkezi].
• Pinterest. ((n.d.)). Anatomy of a Kimono (1976) by Miriam Schapiro. Erişim tartihi 18 Nisan, 2025,. Retrieved from Pinterest: https://ru.pinterest.com/pin/202521314482905271/
• Print. (2025). Human Touch Makes Visible The Invisible Hands That Sew Our Clothes. Erişim tarihi 10 Mart, 2025,. Retrieved from Print: https://www.printmag.com/culturally-related-design/human-touch-fashion-brand/#utm_source=chatgpt.com
• Sözüer, Z. D. (2019). Tekstil üretiminde performatif yaklaşımlar. ULAKBİLGE, 527-534. https://doi.org/10.7816/ulakbilge-07-39-03
• Sürmeli, K. (2013). Dada hareketinden kavramsal sanata. 2(6), 337-345.
• Sakalauskaite, J. (2011). Lif Sanatı’nın kavramsal sanatla ilişkisi. Akdeniz Sanat, 4(7), 36-39.
• Şahin, D. (2022). Joseph Beuys’un sanatında yağ ve keçe. Yedi(27), 125-135. https://doi.org/10.17484/yedi.1015346
• Tarlakazan, E., & Tarlakazan, B. (n.d.). Kavramsal sanat pratiği; “şey” ve düşünce üzerine. İnönü Üniversitesi Kültür ve Sanat Dergisi, 9(2), 80-89. https://doi.org/10.22252/ijca.1377790
• Tate. ((n.d.)). Felt Suit. Erişim tarihi 9 Nisan, 2025,. Retrieved from Tate: https://www.tate.org.uk/art/artworks/beuys-felt-suit-ar00092
• Yaldızbaş, K. N., & Alp, K. (2023). 21. yüzyılda güncel lif sanatı ve enstalasyon örnekleri. Art-E Sanat Dergisi, 16(31), 514-537. https://doi.org/10.21602/sduarte.1268051