THE ART OF SCULPTURE IN OTTOMAN

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 4, 1500 - 1522, 01.10.2025

Aysel Tursun Ercan Yılmaz

https://doi.org/10.7456/tojdac.1741258

Öz

The oldest finds in Central Asia show that sculpture has been an integral part of Turkish cultural life since the earliest known history of the Turks. The first examples of this ancient form of artistic expression in Turkish culture can be found in the Huns, Gokturks and Uighurs. After the adoption of Islam, it is observed that the Turkish sculpture tradition continued in the arts of the Great Seljuks and Anatolian Seljuks. This study aims to investigate the status of sculpture, which has been practiced in Turkish cultural life for hundreds of years from the steppes of Central Asia to Anatolia, during the Ottoman Empire and its place in Ottoman culture. In the beginning and middle of the Ottoman history, it is seen that the art of sculpture was not one of the general forms of artistic expression in life and was not demanded, unlike its position in previous Turkish cultures. Despite this general situation, the events and phenomena experienced in the name of the art of sculpture in these periods, although they are limited in number, they are not non-existent. These exceptions indicate that the general belief that sculpture was forbidden in the Ottoman Empire is not quite correct. In the last periods of the Empire, contrary to this general acceptance, sculpture began to take place in the cultural life again, as it had in the past Turkish civilizations. In this last period, sculptures were exhibited in exhibitions, sculptures were purchased or commissioned from abroad by the Ottoman Sultans themselves, an imperial archaeological museum was established with important ancient sculptures from around the world, and finally, sculpture education was started in a higher education institution established by the empire. All of these facts negate the prejudices and misconceptions about the relations with the art of sculpture during the Ottoman Empire, and even show that the foundations of the Turkish Sculpture of the Republican Era were laid during the Ottoman period.

Anahtar Kelimeler

Art in the Ottoman Empire , Sculpture in the Ottoman Empire , Turkish Sculpture , History of Turkish Sculpture.

OSMANLI’DA HEYKEL SANATI

Öz

Orta Asya’daki en eski buluntular göstermektedir ki heykel sanatı bilinen kadim tarihinden itibaren Türk kültür yaşamının ayrılmaz bir parçasıdır ve ilk örneklerine Hunlar, Göktürkler ve Uygurlar’da rastlanılmaktadır. İslamiyet’in kabul edilişinden sonra da Türk heykel geleneğinin Büyük Selçuklular ve Anadolu Selçukluları’nın sanatlarında sürdürüldüğü gözlemlenir. Bu çalışma, Orta Asya’dan Anadolu’ya yüzlerce yıl kesintisiz biçimde Türk kültüründe uygulama alanı bulmuş heykel sanatının, Osmanlı İmparatorluğu Dönemi’ndeki durumunu ve Osmanlı Kültürü içindeki yerini araştırmayı amaçlamaktadır. Osmanlı tarihinin başlangıcı ve ortalarında heykel sanatının, kendinden önceki Türk kültürlerinin aksine genel sanatsal ifade biçimlerinden biri olmadığı ve talep edilmediği görülmektedir. Buna karşın bu dönemlerde heykel sanatı adına yaşanan olay ve olgular sınırlı sayıda olsalar da hiç yok da değildir. Bu istisnalar, Osmanlı’da heykel sanatının yasak olduğuna yönelik genel kanının çok da doğru olmadığına işaret etmektedir. İmparatorluğun son dönemlerindeyse bu genel kabulün tam aksine heykelin geçmiş Türk medeniyetlerinde olduğu gibi yeniden kültür yaşamında yer etmeye başladığı anlaşılmaktadır. Bu son dönemde heykeller sergilerde yer almış, bizzat Osmanlı Padişahları tarafından yurtdışından heykeller alınmış ya da sipariş edilmiş, dünya çapında önemli antik heykellerin yer aldığı imparatorluğa ait bir arkeoloji müzesi kurulmuş ve nihayet yine imparatorluğun kurduğu bir yükseköğretim kurumunda heykel eğitimine başlanılmıştır. Tüm bu olgular, Osmanlı İmparatorluğu döneminde heykel sanatıyla ilişkiler adına günümüzde sahip olunan ön yargı ve zanları boşa çıkarmakta, Cumhuriyet Dönemi Türk Heykeli’nin temellerinin Osmanlı döneminde atıldığını göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Osmanlı'da Sanat , Osmanlı'da Heykel , Türk Heykeli , Türk Heykel Tarihi

Kaynakça

• Akyürek, F. (1998). Çağdaş Türk heykel sanatında eş ya da geçmiş zamanlı kültürel verilerden yararlanma, (Yayımlanmamış Sanatta Yeterlik Tezi, MSGSÜ).
• Bağcı, S., Çağman, F., Renda, G., Tanındı, Z. (2012). Osmanlı resim sanatı. T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Cezar, M. (1971). Sanatta batıya açılış ve Osman Hamdi. Türkiye İş Bankası A.Ş. Kültür Yayınları.
• Dikmetaş, T. (2000). Osmanlı sultanları. ABC Sentez Yayıncılık.
• Gezer, H. (1984). Cumhuriyet dönemi Türk heykeli. Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Konyalı, İ. H. (1943). İstanbul abidelerinden İstanbul sarayları. Bürhaneddin Matbaası.
• Osma, K. (2003). Cumhuriyet dönemi anıt heykelleri (1923-1946). Atatürk Araştırma Merkezi Yayınları.
• Renda, G. (2002). Osmanlılarda heykel. Sanat Dünyamız, 82, 139-145.
• Şapolyo, E. B. (1936). Müzeler tarihi. Remzi Kitapevi.
• Tekiner, A. (2010). Atatürk heykelleri. İletişim Yayınları.
• Tansuğ, S. (1986). Çağdaş Türk Sanatı. Remzi Kitapevi.
• YasaYaman, Z. (2012). Ankara resim ve heykel müzesi. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yayınları.
• Yazır, R. (1982). Anadolu uygarlıkları ansiklopedisi, Cilt 6. Görsel Yayınları.
• Yeşilkaya, N.G. (2002). Osmanlı’da ve Cumhuriyet’te anıt-heykeller ve kentsel mekan. Sanat Dünyamız, 82, 147-153.
• Yılmaz, E. (2018a). Cumhuriyetin ilk heykeltıraşlarından Ratip Aşir Acudoğu: Yaşamı ve anıtları. Anadolu Üniversitesi Sanat ve Tasarım Dergisi, 8(2), 268-283.
• Yılmaz, E. (2018b). Edirne Atatürk Anıtı. Meriç Uluslararası Sosyal ve Stratejik Araştırmalar Dergisi, 2(5), 46-79. https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/610926
• Yılmaz, E. (2016). Türkiye’de Heykel Eğitiminin Tarihsel Süreci. M.C. Atalay (Ed), 1. Uluslararası Selanik sanat ve tasarım sempozyumu bildiriler kitabı (s. 66-74). İkinci Adam Yayınları.
• Şekil 1. https://l24.im/CArsO (05.07.2025)
• Şekil 2. https://l24.im/zBSy5 (05.07.2025)
• Şekil 3. https://l24.im/OIntJ (05.07.2025)
• Şekil 4. https://l24.im/1XYMK (08.07.2025)
• Şekil 5. https://l24.im/5Krl (05.07.2025)
• Şekil 6. https://l24.im/UGlg8 (08.07.2025)
• Şekil 7. https://l24.im/MPlgC (05.07.2025)
• Şekil 8. https://l24.im/KrM8C (08.07.2025)
• Şekil 9. https://l24.im/xkzSKg (08.07.2025)
• Şekil 10. Renda, G. (2002). Osmanlılarda heykel. Sanat Dünyamız, 82, s. 138
• Şekil 11. https://l24.im/p7HYsy (05.07.2025)
• Şekil 12. https://l24.im/Q3xwT (05.07.20205)
• Şekil 13. https://l24.im/8DMCLh0 (05.07.2025)
• Şekil 14. https://l24.im/WmeBAla (05.07.2025)
• Şekil 15. https://l24.im/z0M4TSF (05.07.2025)
• Şekil 16. https://l24.im/wZHRh (08.07.2025)
• Şekil 17. https://l24.im/8knWrSH (08.07.2025)
• Şekil 18. https://l24.im/DQT4nBW (O6.07.2025)
• Şekil 19. https://l24.im/S9YXTxP (06.O7. 2025)
• Şekil 20. https://l24.im/fv5uNUV (06.07.2025)
• Şekil 21. https://l24.im/4c2k (06.07.2025)
• Şekil 22. https://l24.im/uM0b (06. 07. 2025)
• Şekil 23. https://l24.im/gB3V8 (06.07.2025)
• Şekil 24. https://l24.im/2nhA (07.07.2025)
• Şekil 25. Gezer, H. (1984). Cumhuriyet dönemi Türk heykeli. Türkiye İş Bankası Kültür Yay. s. 52
• Şekil 26. Gezer, H. (1984). Cumhuriyet dönemi Türk heykeli. Türkiye İş Bankası Kültür Yay. s. 52
• Şekil 27. https://l24.im/zuneJ (15.06. 2019).
• Şekil 28. https://l24.im/Vnjv8D (10.07.2025)
• Şekil 29. https://l24.im/sIpl04c (07.07.2025)
• Şekil 30. https://l24.im/3wfcz0l (07.07.2025)
• Şekil 31. Gezer, H. (1984). Cumhuriyet dönemi Türk heykeli. Türkiye İş Bankası Kültür Yay. s. 61
• Şekil 32. Gezer, H. (1984). Cumhuriyet dönemi Türk heykeli. Türkiye İş Bankası Kültür Yay. s. 62
• Şekil 33. https://l24.im/jURKmr1 (08.07.2025)
• Şekil 34. https://l24.im/zQItH (19. 06. 2019).
• Şekil 35. https://l24.im/gPv8OkZ (08.07. 2025)
• Şekil 36. https://l24.im/sratpZ (15.06.2019).
• Şekil 37. Gezer, H. (1984). Cumhuriyet dönemi Türk heykeli. Türkiye İş Bankası Kültür Yay. s. 126