MORPHO-SEMANTIC FUNCTIONS OF THE SUFFIX –CI MAKING NOUNS FROM NOUNS

Yıl 2022, Cilt: 6 Sayı: 1, 270 - 290, 29.05.2022

Çiçek Varol

Öz

The suffix -CI is one of the suffixes with the highest degree of functionality among the suffixes that make noun from the noun. The functions of the –CI suffix are listed as performing a task continuously, “the person related to the job determined by the noun and the person who has taken as a job a duty from the nouns, ownership, adopting an opinion, a belief, a thought, profession and occupation, place names such as district, neighborhood, street, village, people who have habits or who like to consume certain foods and beverages”. When the affixes are examined morphologically and morpho-semantically, it is seen that they have morpho-semantic functions of the suffix. Apart from the listed morpho-semantic functions, it has also been observed that the suffix has different morpho-semantic functions.
In this study, it is aimed to distinguish between morphological function and morpho-semantic. Although morphological function and morpho-semantic function are related to each other, there are some differences between them. The morphological function is defined as the grammatical function of the language unit, which determines the form and structure; the morpho-semantic function is defined as the service that the language unit provides for meaning where it comes from.
Evaluating suffixes under the heading of function both limits the use of suffixes and leads to wrong derivations. The formal features of the suffixs are kept in the foreground, that them the meanings add to the words are mentioned superficially and not sufficiently emphasized in grammar books. In this context, the importance of the morpho-semantic functions of the suffix will be shown in the study.
In our study, the morpho-semantic functions of the words with –CI suffix were shown from the Güncel Türkçe Sözlük and the scanned works. The number of examined morpho-semantic functions may increase according to the usage examples, but it is limited according to the examples found in the scanned works.

Anahtar Kelimeler

Morphological function, Morpho-semantic function, Derivative suffix, Meaning

İSİMDEN İSİM YAPAN –CI EKİNİN MORFO-SEMANTİK İŞLEVLERİ

Öz

-CI eki isimden isim yapan ekler arasında işlekliği derecesi en yüksek eklerden biridir. Birçok kelime yapımında bu ekten çokça faydalanılmaktadır. –CI ekinin işlevleri, “bir görevi sürekli olarak yapan, ismin belirlediği işle ilgili kimse anlamı veren ve isimlerden, bir işi görev olarak almış kimse, sahiplik, bir görüşü, bir inanışı, bir düşünceyi benimseme, meslek ve uğraşı anlamı katan, semt, mahalle, cadde, köy gibi yer adları, alışkanlıkları olan ya da bazı yiyecek ve içecekleri severek tüketen kişiler” olarak sıralanmaktadır. Oysa bunlar ekin morfo-semantik işlevleridir. Sıralanan morfo-semantik işlevler dışında ekin farklı morfo-semantik işlevleri olduğu da görülmüştür.
Morfolojik işlev ve morfo-semantik işlev birbirleriyle bağlantılı olmalarına rağmen aralarında bazı farklar da vardır. Ekleri işlev başlığı altında değerlendirmek, hem ekin kullanım alanını sınırlandırmakta hem de yanlış türetmelere yol açmaktadır. Bununla beraber Türkçe öğretimde ve çeviri konusunda yanlışlıklara ve zorluklara sebep olmaktadır. Eklerin biçimsel özellikleri ön planda tutulmuş, kelimelere kattığı anlamlara yüzeysel olarak değinilmiş ve yeterince üzerinde durulmamıştır.
Bu bağlamda biz de çalışmamızda ekleri morfolojik ve morfo-semantik işlev olarak değerlendirdik. Morfolojik işlev, dilbiriminin biçime yönelik, yapıyı belirleyen gramer işlevi; morfo-semantik işlev, dilbiriminin geldiği yerde anlama yönelik verdiği hizmet olarak tanımlanmaktadır.
Çalışmamızda Güncel Türkçe Sözlükten ve taranan eserler üzerinden –CI ekli kelimelerin morfo-semantik işlevler gösterildi. –CI ekinin tespit edilen otuz tane morfo-semantik işlevleri incelendi.

Anahtar Kelimeler

Morfolojik işlev, Morfo-semantik işlev, Yapım eki, Anlam

Kaynakça

• Boz, Erdoğan. (2012). Türkiye Türkçesi Biçimsel ve Anlamsal İşlevli Biçimbilgisi. Ankara: Gazi Kitapevi.
• Dilaçar, Agop. (1971). “Gramer: Tanımı, Adı, Kapsamı, Türleri, Yöntemi, Eğitimdeki Yeri ve Tarihçesi”.
• Ergin, Muharrem. (2004). Türk Dil Bilgisi. İstanbul: Bayrak Yay
• Gencan, T.Nejat. (1979). Dilbilgisi. Ankara: TDK Yay.
• Guiraud, Pierre. (1999). Anlambilim. İstanbul: Multilingual Yay.
• İşcan, Adem. (2007). “İşlevsel Dil Bilgisinin Türkçe Öğretimindeki Yeri”.
• Karaca, Hasan. (2013). Türkiye Türkçesinde Eklerin İşlevleri.
• Kocaman, Ahmet. (1980). “Modern Dilbilim ve Dil İncelemeleri Genel Bir Değerlendirme”.
• Korkmaz, Zeynep. (2009). Türkiye Türkçesi Grameri- Şekil Bilgisi. Ankara: TDK Yay.
• Ogden, C.K.; Richards, I.A. (1946). Meaning of Meaning. A Harvest Book. Harcourt, Brace & World, Inc. NEW YORK.
• Üstünova, Kerime. (2004). “Eklerin Öğretimi Üzerine Bir İki Söz”.
• Vural, Hanifi; Böler, Tuncay. (2012). Ses ve Şekil Bilgisi. İstanbul: Kesit Yay.
• Yıldız, İslam; Uzdu Yıldız, Funda; Günay, Doğan. (2014). Biçimbirimler. İstanbul: Papatya Yay.
• Zülfikar, Hamza. (2010). “-agan (-ağan), -egen (-eğen) Ekinin Türkçedeki İşlevi”.