Jeotermal Kaynakların Tarımsal Sulama Suyu Kirliliği ve Kalitesi Üzerine Etkilerinin Belirlenmesi

Yıl 2019, Özel Sayı, 32 - 45, 24.12.2019

Harun Torunlar Murat Güven Tuğaç Gamze Depel Dilek Kaya Özdoğan Nevzat Dereköy

https://doi.org/10.21657/topraksu.654783

Öz

Bu çalışmada; Ankara ili Ayaş ilçesinde bulunan jeotermal kaynakların kullanımlarından sonra ortaya
çıkan jeotermal atık suların, bölgede tarımsal amaçlı sulama suyu olarak kullanılan İlhan çayına deşarjı
sonrasında bu sularda yarattığı kirlenme ve kalitesinin değişmesi ile yetiştirilen tarımsal ürünler üzerinde
oluşturduğu kirlenme potansiyelinin belirlenmesi amaçlanmıştır.
Jeotermal sular, dere suları, jeotermal deşarj suları, yeraltı suları ve içme sularından alınan su
örneklerine ait analiz değerleri, Su Kirliliği Kontrolü Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliğinde belirtilen eşik
değerler olmak üzere çeşitli uluslararası standartlar kullanılarak değerlendirilmiştir. Buğday, domates,
şekerpancarı, havuç ve yonca’dan oluşan bitki örneklerine ait analiz değerleri ise, Biyokonsantrasyon
indeks değerlerine göre değerlendirilmiştir.
Sulama sezonu öncesi ve sonrası olmak üzere iki dönem halinde alınan su örneklerinde ağır metal ve
iz elementlerden Arsenik (As); 26.93-234.57 μg L-1, Molibden (Mo); 17.3-67.4 μg L-1, Bor (B); 2.58-8.74
mg l-1 olarak, su kalite parametrelerinden Ec; 3120-7970 μS cm-1, pH; 8.6-9.3, klorür (Cl); 40.64-1140.47
mg l -1, sülfat (SO4); 675.34-5622.91 mg L-1, ve toplam tuz konsantrasyonu 1210.24-5676,8 mg l-1
olarak bulunmuştur. Bitkilerin farklı aksamlarından alınan örnekler için, makro-mikro besin elementleri
ile ağır metal ve iz elementler açısından kirlenme potansiyelini ortaya koyan Biyokonsantrasyon indeks
değerleri hesaplanmıştır. Değerlendirilmeler neticesinde çalışma alanındaki sulama sularının V. Sınıf
(zararlı) su kalitesinde olduğu ve sulama suyu kullanılabilirlik oranı olarak % 33.3’lük bir orana sahip
olduğu sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Bitki, jeotermal kaynaklar, kirlilik

Assessing Impact of Geothermal Resources on Quality and Pollution of Agricultural Irrigation Waters

Öz

Wastewaters derived from the use of geothermals occurring in Ayaş county (Ankara) where these

are later discharged to İlhan stream, which is used for irrigation. Pollution potential of the geothermal

wastewaters on local agricultural products and pollution with impact on the water quality of the

stream after the discharge was the main subject of this project.

Analyses carried out on the water samples representing geothermal waters, streamwaters,

geothermal discharge waters, ground waters and drinking waters were assessed according to the

threshold values stated by Technical Principles Statement of Water Pollution Control Regulation and

to various international standards. Analyses data of wheat, tomatoes, sugar beet, carrot, and clover

samples were evaluated with respect to the bioconcentration index values.

In the water samples collected in two phases, before and after the irrigation season, heavy metal

and trace elements including arsenic (As); 26.93-234.57 μg L-1, molibdenum (Mo); 17.3-67.4 μg L-1,

boron (B); 2.58-8.74 mg l-1 were measured along with water quality parameters including Ec; 3120-

7970 μS cm-1, pH; 8.6-9.3, chloride (Cl); 40.64-1140.47 mg l-1, sulfate (SO4); 675.34-5622.91 mg L-1

and total salt concentration 1210.24-5676,8 mg l-1. For the samples taken from various parts of the

plants, bioconcentration index values revealing pollution potential with respect to the macro-micro

nutrition elements with heavy metal and trace elements were calculated. As a result of evaluations of

the subject area waters, these are classified as V. Class (unsafe) water quality and it is concluded that

their usability rate as irrigation water is 33.3%.

Anahtar Kelimeler

Plant, geothermal resources, pollution, irrigation waters

Kaynakça

• Akman Y, Ketenoğlu O, Evren H, Kurt L, Düzenli S (2000). Çevre kirliliği, çevre biyolojisi. Palme Yayıncılık, Ankara. Allen RG, Pereira LS, Raes D, Smith M (1998). Crop evapotranspiration guidelines for computing crop water requirements. FAO Irrigation and drainage paper 56. Food and Agriculture Organization, Rome. Anonim (1991). Su Kirliliği Kontrolu Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliği, Resmi Gazete sayı: 20748, Ankara. Anonim (2004). Su Kirliliği Kontrolu Yönetmeliği Teknik Usuller Tebliği, Resmi Gazete sayı: 25687, Ankara. Ayers RS, Westcot DW (1989). Water quality for agriculture.FAO, Irrigation and Drainage pp 29, Rev.1, p.174. Birkle P, Merkel B (2000). Environmental impact by spill of geothermal fluids at the geothermal field of Los Azufers, Michoacan Mexico. Water Air and Soil Polution, 124 (3-4), 371-410. Brohi A, Akgün A, Rüştü M, Sabit K.E (1994). Bitki Besleme. Gaziosmanpaşa Üniversitesi Ziraat Fakültesi Yayınları:4, Kitaplar Serisi:4, Tokat. Brooks RR (1983). Biological methods of prospecting for minerals, John Willey and Sons, NewYork, s. 332. Camgöz B, Saç MM, Bolca M, Özen F, Oruç ÖE, Demirel N (2010). Termal suların radyoaktivite ve kimyasal içeriklerinin incelenmesi; İzmir, Seferihisar bölgesi örneği, Ekoloji Dergisi, 19(76):78-87. Codex Alimentarius Commission (2011). Codex Alimentarius Commission (CAC), http://www.fao.org/faowho- codexalimentarius/en/ Dudka S, Piotrovvska M, Chlopecka A,Witek T (1995). Trace metal contamination of soils and plants by the mining and smelting industry in upper silesia, South Poland, Journal of Geochemical Exploration, 52. 237-250. Edwards DG (1971). Concepts of essentiality and function of nutrients. Eroğlu V (2008). Ülkemizde termal, maden suları kaynakları ve kullanımı. Termal ve Maden Suları Konferansı, 24-25 Nisan, Afyonkarahisar. Eşder T (1981). Türkiye jeotermal enerji kaynakları ve seracılıktaki önemi. I. Türkiye Seracılık Kongresi, Etibank Matbaası, 81-108, Antalya. Jones Jr. JB, Wolf B, Mills HA (1991). Plant analysis handbook micro-macro Publishing inc. Köksoy M, Topçu S (1976). Jeokimyasal prospeksiyonun tanıtımı ve laboratuar teknikleri. M.T.A. Eğitim Serisi Kitapları,16, p. 96. Mills H.A, Jones Jr. J.B (1996). Plant analysis handbook II. MicroMacro Publishing, Okcu M, Tozlu E, Kumlay AM, Pehluvan M (2009). Ağır metallerin bitkiler üzerine etkileri. Alınteri 17 (B): 14-26. Özbek H, Kaya Z, Gök M, Kaptan H (1995). Toprak bilimi. Çukurova Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Genel Yayın No: 73, Ders Kitapları Yayın No:16, Adana. Pais I, Jones Jr., JB (1997). The Handbook of trace elements, St. Lucie Pres, Boca Raton, Fla., pp. 223. Rose AW, Hawkens HE, Webb JS (1979). Geochemistry in mineral exploration (2nd edition). Academic Press, London. TSE (1987). TS-266 İçme suyu standartları, Türk Standartlar Enstitüsü, Ankara. USEPA (2001). Drinking water arsenic rule history. https:// www.epa.gov/dwreginfo/drinking-water-arsenic-rule-history. WHO (1993). Guidelines for Drinking-water Quality, set up in Geneva Read more: http://www.lenntech.com/ applications/drinking/standards/who-s-drinking-waterstandards. htm#ixzz4oPJ2H7q4.