Otel İşletmelerinde Çalışan İşgörenlerin İş Özellikleri ve Örgütsel Yapı Algılarının Yabancılaşma Düzeylerine Etkisi

Yıl 2019, Cilt: 6 Sayı: 1, 1 - 16, 30.06.2019

Sertaç Sert , Serdar Tarakçıoğlu

Öz

Bu
çalışmada, beş yıldızlı otel işletmelerinde çalışan işgörenlerin yaptıkları
işlerin özellikleri ve çalıştıkları işletmenin örgütsel yapısına ilişkin
algılarının, yabancılaşma düzeylerine etkisi araştırılmıştır. Bağımlı değişken
olarak yabancılaşma, güçsüzlük, anlamsızlık, kendine yabancılaşma ve toplumsal
yabancılaşma olarak dört boyutta incelenmiştir. Yabancılaşmanın öncülleri
olarak iş özellikleri, çeşitlilik, özerklik, görev kimliği, geribildirim,
işbirliği ve arkadaşlık olarak altı boyutta; örgütsel yapı ise merkezileşme
(kararlara katılım, yetki hiyerarşisi) ve biçimselleşme (işi standartlaşma ve
kural denetimi) olmak üzere iki boyutta ve dört alt boyutta incelenmiştir.
Antalya’daki beş yıldızlı otel işletmelerinde çalışan işgörenlerden elde edilen
523 anket analiz edilmiştir. Analiz sonuçlarına göre işin özerklik, görev
kimliği, geribildirim, işbirliği ve arkadaşlık özellikleri yabancılaşmayı
azaltmakta, olumlu anlamda etkilemektedir. İşin çeşitlilik özelliğinin ise
yabancılaşmayı olumsuz anlamda etkilediği, arttırdığı belirlenmiştir. Diğer
yandan çalışanların örgütsel yapının merkezileşmesine ilişkin algısı
yabancılaşmayı olumsuz anlamda etkilediği, arttırdığı anlaşılmıştır. Örgütsel
yapının biçimselleşmesinin yabancılaşmayı anlamlı olarak etkilemediği tespit
edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yabancılaşma, İş Özellikleri, Örgütsel Yapı, Otel İşletmeleri

Kaynakça

• Agarwal, S. (1993). Influence of formalization on role stress, organizational commitment, and work alienation of salespersons: a cross-national comparative study. Journal of International Business Studies, 24(4), 715-739.
• Aiken, M., & Hage, J. (1966). Organizational alienation: a comparative analysis. American Sociological Review, 31(4), 497-507.
• Algan, F. M. (2013). Standardizasyonun ekonomik ve sosyo-ekonomik getirileri. Verimlilik Dergisi, 127-144.
• Alpar, R. (2010). Spor, sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik-güvenirlik. Ankara: Detay yayıncılık.
• Altunışık, R., Coşkun, R., Bayraktaroğlu, S., & Yıldırım, E. (2010). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri-spss uygulamalı. Sakarya: Sakarya Yayıncılık.
• Apaydın, F. (2009). Kurumsal teori ve işletmelerin kurumsallaşması. Cumhuriyet Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 10(1), 1-22.
• Arıkan, R. (2013). Anketler ve anket soruları. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Ashforth, B. E. (1989). The experience of powerlessness in organizations. Organizational Behavior and Human Decision Processes, 43, 207-242.
• Aytaç, Ö. (2005). Modern bürokrasiler ve yabancılaşma ethosu. Fırat Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 15(2), 319-348.
• Bademci, V. (2011). Kuder-Richardson 20, Cronbach'ın alfası, Hoyt'un varyans analizi, genellenirlik kuramı ve ölçüm güvenirliği üzerine bir çalışma. Dicle Üniversitesi Ziya Gökalp Eğitim Fakültesi Dergisi, 17, 173-193.
• Bagozzi, R. P., & Yi, Y. (1988). On the evaluation of structural equation models. Journal of the Academy of Marketing Science, 16(1), 74-94.
• Banai, M., & Reisel, W. D. (2003). A test of control – alienation theory among cuban workers. Management Research: Journal of the Iberoamerican Academy of Management, 243-252.
• Banai, M., & Reisel, W. D. (2007). The influence of supportive leadership and job characteristics on work alienation: a six-country investigation. Journal of World Business, 42, 463-476.
• Banai, M., Reisel, W. D., & Probst, T. M. (2004). A managerial and personal control model: predictions of work alienation and organizational commitment in Hungary. Journal of International Management, 375-392.
• Bilgiç, R. (2008). İş özellikleri kuramı: geniş kapsamlı gözden geçirme. Türk Psikoloji Yazıları, 11(22), 66-77.
• Burbach, H. J. (1971). The development of a contextual measure of alienation. The Pacific Sociological Review, 15(2), 225-234.
• Büyüköztürk, Ş. (2009). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: Pegem Akademi.
• Byrne, B. M. (2010). Structural Equation modeling with AMOS-basic concepts, applications, and programming. New York: Routledge: Taylor and Francis Group.
• Chiaburu, D. S., Thundiyil, T., & Wang, J. (2014). Alienation and its correlates: A meta-analysis. European Management Journal, (32), 24-36.
• Chisholm, R. F., & Cummings, T. G. (1979). Job characteristics, alienation, and work-related behavior: a study of professional employees. Journal of Management, 5(1), 57-70.
• Daft, R. (2007). Organization theory and design (9th Edition). USA: Thomson South-Western.
• Dean, D. G. (1961). Alienation: Its meaning and measurement. American sociological review, 753-758.
• Demir, H. (2008). Formalization and its effects on work outcomes of teachers: the role of potential moderators. Atatürk Üniversitesi İİBF Dergisi, 22(1), 289-319.
• Elma, C. (2003). İlköğretim okulu öğrencilerinin işe yabancılaşması. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ergil, D. (1979). Yabancılaşma teorisinde klasik öğretiler. Birikim(50-51), 44-51.
• Fromm, E. (1996). Özgürlükten kaçış. (Çev. Ş. Yeğin). İstanbul: Payel Yayınevi. (Eserin orjinali 1941'de yayımlandı).
• Fromm, E. (2004). Marx'ın insan anlayışı. (Çev. K. H. Ökten). İstanbul: Arıtan Yayınevi. (Eserin orjinali 1961'de yayımlandı).
• Gaulejac, V. (2013). İşletme hastalığına tutulmuş toplum.(Çev. Ö. Erbek). İstanbul: Ayrıntı Yayınları.(Eserin orjinali 2005'te yayımlandı).
• Gill, J., & Johnson, P. (2002). Research methods for managers. Great Britain: Sage Publications.Günaydın Çalışkan, S. C. (2015). Yabancılaşma. D. Küçükaltan, Ş. Aydın Tükeltürk, ve G. Ç. Gürkan (Editörler). Örgütsel davranışta güncel konular. Ankara: Detay Yayıncılık. s. 231-249.
• Hackman, J. R., & Lawler, E. E. (1971). Employee reactions to job characteristics. Journal of Applied Psychology Monograph, 55(3), 259-286.
• Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1975). Development of the job diagnostic survey. Journal of Applied Psychology, 60(2), 159-170.
• Hackman, J. R., & Oldham, G. R. (1976). Motivation through the Design of Work: Test of a theory. Organizational Behavior and Human Performance, 16, 250-279.
• Harrington, D. (2009). Confirmatory Factor Analysis. New York: Oxford University Press.
• Hoe, S. L. (2008). Issues and procedures in adopting structural equation modeling technique. Journal of Applied Qauntative Methods, 3(1), 76-83.
• Hofstede, G. (1984). Cultural dimensions in management and planning. Asia Pacific journal of management, 1(2), 81-99.
• Hoy, W. K., Blazovsky, R., & Newland, W. (1983). Bureaucracy and alienation: a comperativee analysis. Journal of Educational Administration, 21(2), 109-120.İlhan, M., & Çetin, B. (2014). LISREL ve AMOS programları kullanılarak gerçekleştirilen yapısal eşitlik modeli (yem) analizlerine ilişkin sonuçların karşılaştırılması. Eğitimde ve Psikolojide Ölçme ve Değerlendirme Dergisi, 5(2), 26-42.
• Kakabadse, A. (1986). Organizational alienation and job climate: a comparative study of structural conditions and psychological adjustment. Small Group Research, 17(1), 458-471.
• Kiraz, S. (2012). Hegel felsefesinde yabancılaşmanın rolü ve anlamı. Kutadgubilig-Felsefe-Bilim Araştırmaları Dergisi, 143-166.
• Kohn, M. L. (1976). Occupational structure and alienation. American Journal of Sociology, 82(1), 111-130.
• Korman, A. K., Wittig-Berman, U., and Lang, D. (1981). Career success and personal failure: Alienation among professionals and managers. Academy of Management Journal, 342-360.
• Kunnan, A. J. (1998). An introduction to structural equation modelling for language assessment research. Language Testing, 15(3), 295-332.
• Lang, D. (1985). Preconditions of three types of alienation in young managers and professionals. Journal of Organizational Behavior, 6(3), 171-182.
• Lawler, E. E., & Hall, D. H. (1970). Relationship of job characteristics to job involvement, satisfaction, and intrinsic motivation. Journal of Applied Psychology, 54(4), 305-312.
• Marcuse, H. (1990). Tek boyutlu insan. (Çev. A. Yardımlı). Ankara: İdea Yayıncılık. (Eserin orjinali 1964'te yayımlandı).
• Marx, K. (2013). Yabancılaşma. B. Erdost (Editör). Ankara: Sol Yayınları.
• Michaels, R. E., Cron, W. R., Dubinsky, A. J., & Joachimsthaler, E. A. (1988). Influence of formalization on the organizational commitment and work alienation of salespeople and industrial buyers. Journal of Marketing Research, 25(4), 376-383.
• Middleton, R. (1963). Alienation, race, and education. American Sociological Review, 28(6), 973-977.
• Mills, C. W. (1969). White collar-the american middle classes. New York, United States of America: Oxford University Press.
• Mintzberg, H. (2015). Örgütler ve yapıları. (Çev. A. Aypay). Ankara: Nobel.(Eserin orjinali 1979'da yayımlandı).
• Mottaz, C. J. (1981). Some determinants of work alienation. The Sociological Quarterly, 22(4), 515-529.
• Nair, N., & Vohra, N. (2010). An exploration of factors predicting work alienation of knowledge workers. Management Decision, 48(4), 600-615.
• Nunnally, J. C., & Bernstein, I. H. (1994). Psychometric theory (3rd edition). United States of America: McGraw-Hill.
• Oldham, G. R., & Hackman, J. R. (2010). Not what it was and not what it will be: The future of job design research. Journal of Organizational Behavior, 31, 463-479.
• Organ, D. W., & Greene, C. N. (1981). The effects of formalization on professional involvement: a compensatory process approach. Administrative Science Quarterly, 26(2), 237-252.
• Özbudun, S., & Demirer, T. (2008). S. Özbudun, G. Markus, & T. Demirer içinde, Yabancılaşma ve... (s. 13-106). Ankara: Ütopya Yayınları.
• Özkoç, A.G. (2016). Job autonomy and work alienation: organizational and occupational identification as a mediator. European Journal of Business and Management, 8(11), 61-73.
• Pappenheim, F. (2002). Modern insanın yabancılaşması-Marx'a ve Tönnies'ye dayalı bir yorum. (Çev. S.Ak). Ankara: Phoenix. (Eserin orijinali 1959’de yayımlandı).
• Podsakoff, P. M., Williams, L. J., & Todor, W. D. (1986). Effects of organizational formalization on alienation among professionals and nonprofessionals. The Academy of Management Journal, 29(4), 820-831.
• Rajaeepour, S., Azizollah, A., Mahmoud, Z., & Solmaz, S. (2012). Relationship between organizational structure and oganizational alienation. Interdisciplinary Journal of Contemporary Research in Business, 3(12), 188-196.
• Ramaswami, S. N., Agarwal, S., & Bhargava, M. (1993). Work alienation of marketing employees: Influence of task, supervisory, and organizational structure factors. Journal of the Academy of Marketing Science, 21(3), 179-193.
• Roney, S. A. (2002). Fordizmden post fordizme geçiş sürecinin turizme yansımaları: kitle turizmi ve alternatif turizm. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 13(1), 9-14.
• Sabah Kıyan, Ş. (2011). Ekolojik feminizm bağlamında kadınların tüketici olarak pazarda yabancılaşması. Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 1(1), 85-104.
• Samuri, F. (1981). The relationship of centralization and formalization to perceived work alienation among higher education faculty. Unpublished Doctoral Dissertation, Faculty of Graduate College of the Oklohama State University, USA.
• Sarros, J. C., Tanewski, G. A., Winter, R. P., Santora, J. C., & Densten, I. L. (2002). Work alienation and organizational leadership. British Journal of Management, 13, 285-304.
• Schumacker, R. E., & Lomax, R. G. (2016). A beginner's to guide to structural equation modelling. New York: Routledge: Taylor ve Francis Group.
• Seeman, M. (1959). On the meaning of alienation. American Sociological Review, 24(6), 783-791.
• Shepard, J. M. (1970). Functional specialization, alienation, and job satisfaction. Industrial and Labor Relations Review, 23(2), 207-219.
• Shiel, G., & Cartwright, F. (2015). Analyzing data from a national assessment of educational achievement (Volume 4). Washington: International Bank for Reconstruction and Development / The World Bank.
• Sims, H. P., Szilagyi, A. D., & Keller, R. T. (1976). The measurement of job characteristics. The Academy of Management Journal, 19(2), 195-212.
• Soysal, A. (1997). Örgütlerde yabancılaşmaya ilişkin teorik ve uygulamalı bir çalışma. Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Swain, D. (2013). Yabancılaşma. (Çev. H. T. Urbarlı) İstanbul: Durak İstanbul.(Eserin orjinali 2012'de yayımlandı).
• Şimşek, A. (2012). Araştırma Modelleri. A. Şimşek (Editör). Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri. Eskişehir: T.C. Anadolu Üniversitesi Yayınları. s. 80-106.
• Tabachnick, B. G., & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics (Sixth Edition). United States of America: Pearson.
• Taylor, F. W. (2013). Bilimsel yönetimin ilkeleri (6. Baskı). (Çev. H. B. Akın) Ankara: Adres Yayınları. (Eserin orjinali 1911'de yayımlandı).
• Thompson, B. (2004). Exploratory and confirmatory factor analysis: Understanding concepts and applications. Washington DC: American Psychological Association.
• Tolan, B. (1980). Çağdaş toplumun bunalımı-anomi ve yabancılaşma. Ankara: A.İ.T.İ.A. Yayınları No: 132.
• Torres, R. (2002). Cancun's tourism development from a Fordist spectrum of analysis. Tourist Studies, 87-116.
• Tutar, H. (2010). İşgören yabancılaşması ve örgütsel sağlık ilişkisi: Bankacılık sektöründe bir uygulama. Ankara Üniversitesi Siyasal Bilgiler Fakültesi Dergisi, 65(1), 176-204.
• Uysal, M. & Günay, S. (2001). Durbin-watson ölçütüne göre kararsızlık bölgesinde bulunan negatif otokorelasyon için bazı testler. Anadolu Dergisi Bilim ve Teknolojisi Dergisi, 2(2), 277-284.
• Yazıcıoğlu, Y., & Erdoğan, S. (2004). SPSS uygulamalı bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: Detay Yayıncılık.
• Yeniçeri, Ö. (2009). Örgütlerde Çatışma ve Yabancılaşma Yönetimi. İstanbul: IQ Kültür Sanat Yayıncılık.