Piyasa Çarpanlarıyla Performans Analizi: Borsa İstanbul’da İşlem Gören Turizm Şirketlerinin Entropi ve MOORA-Oran Yöntemleriyle İncelenmesi

Yıl 2022, Cilt: 9 Sayı: 1, 157 - 177, 16.06.2022

Aykan Coşkun , Hakan Çetiner

Öz

Çalışmada Borsa İstanbul’da işlem gören turizm şirketlerinin piyasa çarpanlarıyla performansları incelenmek istenmiştir. Bu amaçla 2014-2021 yılları arasında 8’er yıllık kesintisiz veriye sahip Borsa İstanbul’da işlem gören Kuştur Turizm, Martı Otel, Merit Turizm Yatırım, Pegasus, Tek-Art Turizm, Türkiye Hava Yolları, Ulaşlar Turizm, Utopya Turizm İnşaat, Yayla Enerji Üretim Turizm şirketlerinin hisse senedi fiyatları ve KAP’taki mali tablolarından yararlanılarak fiyat/kazanç oranı, şirket değeri/FAVÖK oranı, piyasa değeri/defter değeri oranı, Tobin's q oranı, fiyat/satışlar oranı, şirket değeri /satışlar oranları hesaplanmıştır. Çalışmada şirketlerin negatif fiyat/kazanç oranı ve şirket değeri/FAVÖK oranlarına rastlandığından bu oranlar istatistiksel analizlerden çıkarılmış, kalan 4 oranın önem ağırlıkları çok kriterli karar verme yöntemlerinden Entropi metoduyla, performanslar ise MOORA yöntemiyle incelenmiştir. Sonuçlar; fiyat/satışlar oranı ve şirket değeri/satışlar oranın önem ağırlığının yüksek, Tek-Art Turizm ve Kuştur Turizm şirketlerinin performanslarının diğerlerinden iyi olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

Piyasa Çarpanları, Borsa İstanbul, Çok Kriterli Karar Verme Yöntemleri

Kaynakça

• Arslankaya, S. & Göraltay, K. (2019), Çok Kriterli Karar Verme Yöntemlerinde Güncel Yaklaşımlar, İksad Yayınevi, Ankara.
• Arsu, T. & Ayçin, E. (2020), BIST Lokanta ve Oteller Sektöründeki Turizm İşletmelerinin Finansal Performanslarının MACBETH ve EDAS Yöntemleri ile İncelenmesi, Ankara Hacı Bayram Veli Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 20(Özel Sayı), 156-178.
• Bakır, M. & Atalık, Ö. (2018), Entropi ve Aras Yöntemleriyle Havayolu İşletmelerinde Hizmet Kalitesinin Değerlendirilmesi, İşletme Araştırmaları Dergisi, 10(1), 617- 638, DOI: 10.20491/isarder.2018.410
• Brauers, W. K. & Zavadskas, E. K. (2006). The MOORA Method and its Application to Privatization in a Transition Economy, Control and Cybernetics, 35 (2), 445-469.
• Brealey, R. A. Myers, S. C. Ve Marcus, A. J. (2007). İşletme Finansının Temelleri (Çev: Ü. Bozkurt, T. Arıkan, H. Doğukanlı) (5. Baskı). Literatür Yayıncılık, İstanbul.
• Čabinová, V. Gallo, P., Pártlová, P., Dobrovič, J. & Stoch, M. (2021), Evaluating Business Performance and Efficiency in the Medical Tourism:A Multi-criteria Approach, Journal of Tourism and Services, 12(22), 1804-5650. DOI: 10.29036/jots.v12i22.247
• Ceyhan, İ. F. & Demirci, F. (2017), MULTIMOORA Yöntemiyle Finansal Performans Ölçümü: Leasing Şirketlerinde Bir Uygulama, Bartın Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 8(15), 277-296.
• Chambers, N. (2009), Firma Değerlemesi, Beta Basım Yayım Dağıtım A.Ş, İstanbul.
• Ecer, F. (2020), Çok Kriterli Karar Verme, Seçkin Akademik e Mesleki Yayınlar, Ankara.
• Ecer, F. & Günay, F. (2014), Borsa İstanbul’da İşlem Gören Turizm Şirketlerinin Finansal Performanslarının Gri İlişkisel Analiz Yöntemiyle Ölçülmesi. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 25(1), 35-48, DOI: 10.17123/atad.vol25iss195016
• Ercan, M. K. & Ban, Ü. (2018), Finansal Yönetim, 10. Baskı, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Erdoğan, M. & Yamaltdınova, A. (2018). Borsa İstanbul’a Kayıtlı Turizm Şirketlerinin 2011-2015 Dönemi Finansal Performanslarının TOPSİS ile Analizi, Optimum Ekonomi ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 5(1), 19-36.
• Ergül, N. (2014), BİST- Turizm Sektöründeki Şirketlerin Finansal Performans Analizi, Çankırı Karatekin Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 4(1), 325-340
• Fu, H. P., Chu, K.K., Chao, P., Lee, H. H. & Liao, Y.C. (2011), Using fuzzy AHP and VIKOR for Benchmarking Analysis in the Hotel Industry, The Service Industries Journal, 31(14), 2373–2389
• Gürbüz, O. & Ergincan, Y. (2008), Şirket Değerlemesi, Literatür Yayıncılık Dağıtım, İstanbul.
• Kahiloğulları, S. & Karadeniz, E. (2015), Halka Açık Konaklama Şirketlerinin Finansal Yapılarının Analizi: Uluslararası Bir Karşılaştırma, Çankırı Karatekin Üniversitesi İİBF Dergisi, 5(2), 531-548. DOI: 10.18074/cnuiibf.227
• Karakaş, A. & Öztel, A. (2020), BİST’de Yer Alan Turizm İşletmelerinin Finansal Performanslarının Entropi Tabanlı TOPSIS Yöntemi ile Belirlenmesi: Bir Python Uygulaması, Dicle Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 543-562
• Ömürbek, N. & Özcan, A. (2016), BIST’de İşlem Gören Sigorta Şirketlerinin MULTIMOORA Yöntemiyle Performans Ölçümü, Uluslararası İşletme, Ekonomi ve Yönetim Perspektifleri Dergisi, 1(2), 64-75
• Ömürbek, N., Eren, H. & Dağ, O. (2017), Entropi-Aras ve Entropi-Moora Yöntemleri ile Yaşam Kalitesi Açısından AB Ülkelerinin Değerlendirilmesi, Ömer Halisdemir Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(2), 29-48
• Ömürbek, V. & Kınay, B. (2013), Havayolu Taşımacılığı Sektöründe TOPSİS Yöntemiyle Finansal Performans Değerlendirmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İİBF Dergisi, 18(3), 343-363
• Özçelik, H. & Kandemir, B. (2015), BIST’de İşlem Gören Turizm İşletmelerinin TOPSIS Yöntemi ile Finansal Performanslarının Değerlendirilmesi, Balıkesir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 18(33), 97-114.
• Öztürk, H. (2009), Şirket Değerlemesinin Esasları, Türkmen Kitabevi, İstanbul.
• Paça, M.ve Karabulut, M. T. (2019), Finansal Rasyolar ile Finansal Performans: BİST ve Turizm, Uluslararası Global Turizm Araştırmaları Dergisi, 3(1), 53-65.
• Pala, O. (2021), BIST Turizm Endeksinde Yer Alan Firmaların CILOS ve MAIRCA Tabanlı Finansal Performans Analizi, ASBİ Abant Sosyal Bilimler Dergisi, 21(2), 163-185.
• Purwomarwanto, Y. L. & Ramachandran, J. (2015), Performance of Tourism Sector with Regard to the Global Crisis - a Comparative Study Between Indonesia, Malaysia and Singapore, The Journal of Developing Areas, 49(4), 325-339. DOI: 10.1353/jda.2015.0149
• Sakarya, Ş. (2008), Hissedar Değeri ve Hesaplanması Üzerine Bir Uygulama, Muhasebe ve Finansman Dergisi, 40, 175-184.
• Sipahi, B. Yanık, S. & Aytürk, Y. (2016), Şirket Değerleme Yaklaşımları, 2. Baskı, Seçkin Kitabevi, Ankara.
• Süslü, C., Öztürk, F.B & Gök, M. A. (2019), Türkiye’ de Turizm Şirketlerinin Finansal Performansının İncelenmesi, VIII. Ulusal IV. Uluslararası Doğu Akdeniz Turizm Sempozyum Bildiriler Kitabı, 19-20 Nisan 2019 Anamur-Mersin-Türkiye.
• Tütüncü, Ö. (2001), Turizm İşletmelerinde Maliyet Muhasebesi, Turhan Kitabevi, Ankara.
• Ünlü, U. & Saygın, O. (2014), Arındırılmış Ekonomik Katma Değer (REVA) Yöntemiyle Performans Ölçümü: Turizm Sektörü Uygulaması, Muhasebe ve Finansman Dergisi, (63), 139-150.
• Üreten, A. & Ercan, M. K. (2000), Firma Değerinin Tespiti ve Yönetimi, Gazi Kitabevi, Ankara.
• Yalçın, H. (2014), Şirket Değerlemesi, Uygulama Yayıncılık ve Eğitim Hizmetleri A.Ş., İstanbul.