Boşanma ile İlgili Uyum Güçlüğü Çeken Çocuklarda Kişilik Özellikleri ve Benlik Kavramı

Yıl 2019, Cilt: 9 Sayı: 52, 181 - 208, 01.03.2019

Yasemin Eroğlu Nursel Topkaya

Öz

Bu araştırmanın amacı boşanma ile ilgili uyum güçlüğü çeken çocuklarda boşanmaya uyum, benlik kavramı ve kişilik özelikleri arasındaki ilişkiyi incelemektir. Bu amaç doğrultusunda uygun örnekleme yoluyla seçilen anne ve babası boşanmış 147 ilkokul ve ortaokul öğrencisi araştırmanın çalışma grubunu oluşturmuş ve öğrenciler boşanmaya uyum, benlik saygısı ve kişilik özelikleriyle ilgili ölçme araçlarını cevaplamıştır. Verilerin analizinde Pearson korelasyon ve çoklu regresyon analizi kullanılmıştır. Araştırma sonucunda boşanmaya uyumu yüksek olan öğrencilerin benlik kavramı yüksek bireyler oldukları ve kendilerini endişeli olmayan, sabırsız ve iyi huylu kişilik özeliklerine sahip bireyler olarak değerlendirdikleri bulunmuştur. Okul psikolojik danışmanları boşanmaya uyum güçlüğü çeken ilkokul ve ortaokul öğrencilerine yönelik gerçekleştirecekleri rehberlik ve psikolojik danışmanlık etkinliklerinde öğrencilerin olumlu bir benlik kavramı geliştirmelerine yardımcı olacak etkinlikler gerçekleştirerek öğrencilerin boşanmaya uyum güçlüklerini azaltmalarına yardımcı olabilir.

Anahtar Kelimeler

Boşanmaya uyum, benlik kavramı, kişilik özelikleri, ilkokul ve ortaokul öğrencileri

Kaynakça

• Aggarwal, S.,Prabhu, C. H., Anand, L. C. A. ve Kotwal, L. C. A. (2007). Stressful life eventsamongadolescents: Thedevelopment of a newmeasure. IndianJournal of Psychiatry, 49(2), 96-102.
• Albertini, M. ve Dronkers, J. (2009). Effects of divorce on children’s educationalattainment in a Mediterraneanand Catholicsociety. European Societies, 11(1), 137–159. doi:10.1080/14616690802248042
• Alparslan, N. (2016). Anne babası boşanmış ergenlerin benlik saygısı ve okula bağlılık düzeylerinin incelenmesi. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Altuntaş, G. (2012). Boşanmış ebeveynler ile boşanmamış ebeveynlerin lise birinci, ikinci, üçüncü sınıflarında okuyan çocuklarının sürekli öfke ve öfke ifade tarzı, benlik saygısı ve anksiyete düzeylerinin karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.
• Amato, P. R. (2000). Theconsequences of divorceforadultsandchildren. Journal of MarriageandFamily, 62(4), 1269–1287. doi:10.1111/j.1741-3737.2000.01269.x
• Amato, P. R. (2014). Theconsequences of divorceforadultsandchildren: An update. Društvenaistraživanja - Časopiszaopćadruštvenapitanja, 1, 5–24.
• Amato, P. R. ve Keith, B. (1991). Parentaldivorceandthewell-being of children: A meta-analysis. PsychologicalBulletin, 110(1), 26–46. doi:10.1037/0033-2909.110.1.26
• Arifoğlu, B., Richard, N., Razı, G. ve Öz, F. (2010). Çocuklar için boşanmaya uyum envanteri geçerlik ve güvenirlik çalışması. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 17(3), 121–127.
• Babalis, T.,Tsoli, K., Nikolopoulos, V. ve Maniatis, P. (2014). Theeffect of divorce on schoolperformanceandbehavior in preschoolchildren in Greece: An empiricalstudy of Teachers’ views. Psychology, 5(1), 20. doi:10.4236/psych.2014.51005
• Bernardi, F. ve Radl, J. (2014). Thelong-term consequences of parentaldivorceforchildren’s educationalattainment. Demographic Research, 30(61), 1653–1680. doi:10.4054/DemRes.2014.30.61
• Bierman, A.,Fazio, E. M. ve Milkie, M. A. (2006). A multifacete dapproachtothementalheal thadvantage of themarried: Assessing how explanationsvarybyoutcomemeasureandun married group. Journal of FamilyIssues, 27(4), 554–582. doi:10.1177/0192513X05284111
• Bracken, B. A. ve Susan, M. (2003). Positive self-concept: An equalopportunityconstruct. School PsychologyQuarterly, 18(2), 103–121. doi:10.1521/scpq.18.2.103.21859
• Bynum, M. K. ve Durm, M. W. (1996). Children of divorceanditseffect on their self-esteem. PsychologicalReports, 79(2), 447-450. doi:10.2466/pr0.1996.79.2.447
• Cohen, J. (1992). A powerprimer. PsychologicalBulletin, 112(1), 155–159. doi:10.1037/0033- 2909.112.1.155
• Cohen, L.,Manion, L. ve Morrison, K. (2007). Researchmethods in education (Sixthedition.). London: Routledge.
• Çağlar, E. (2018). Çocuk ve ergen psikiyatrisi polikliniğine başvuran, ebeveynleri boşanmış olan ve olmayan çocukların ruhsal sorunlar, psikolojik sağlamlık, öz-kavramı ve ebeveyn kabul / reddi açısından ve annelerinin benlik saygısı ve algılanan sosyal destek açısından karşılaştırılması. (Yayımlanmamış uzmanlık tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Çataklı, M. ve Öner, N. (1986). Çocuklarda öz kavramı ölçeği: Piers-Harris Ölçeği’nin bir çeviri ve güvenilirlik çalışması. Boğaziçi Üniversitesi Dergisi, 12(1), 85–100.
• Çelikel, S. (2012). Çocuk haklarına dair uluslararası sözleşmeler ışığında boşanmanın çocuklara ilişkin hukuki sonuçları. Ankara: Adalet Yayınevi.
• Çivitci, N.,Çivitci, A. ve Fiyakalı, C. (2009). Anne-babası boşanmış ve boşanmamış olan ergenlerde yalnızlık ve yaşam doyumu. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 9(2), 493– 525.
• Delamater, J. D. ve Myers, D. J. (2011). Socialpsychology (Seventhedition.). California: WadsworthCengage Learning.
• Demir-Dagdas, T.,Isik-Ercan, Z., Intepe-Tingir, S. ve Cava-Tadik, Y. (2018). Parentaldivorceandchildrenfromdiversebackgrounds: Multidisciplinaryperspectives on mentalhealth, parent–childrelationships, andeducationalexperiences. Journal of Divorce&Remarriage, 59(6), 469-485. doi:10.1080/10502556.2017.1403821
• Denissen, J. J. A.,Zarrett, N. R. ve Eccles, J. S. (2007). I liketo do it, I’m able, and I know I am: Longitudinalcouplingsbetween domain-specificachievement, self-concept, andinterest. Child Development, 78(2), 430–447. doi:10.1111/j.1467-8624.2007.01007.x
• Donnellan, M. B.,Trzesniewski, K. H., Robins, R. W., Moffitt, T. E. ve Caspi, A. (2005). Low self-esteem is relatedtoaggression, antisocialbehavior, anddelinquency. PsychologicalScience, 16(4), 328–335. doi:10.1111/j.0956-7976.2005.01535.x
• Erkan, S. (2006). Örnek grup rehberliği etkinlikleri (8. baskı.). Ankara: Pegem Akademi.
• Field, A. P. (2013). Discoveringstatisticsusing IBM SPSS statistics (4. bs.). London: Sage.
• Gähler, M. ve Garriga, A. (2013). Has theassociationbetweenparentaldivorceandyoungadults’ psychologicalproblemschangedover time?:EvidencefromSweden, 1968-2000. Journal of FamilyIssues, 34(6), 784–808. doi:10.1177/0192513X12447177
• Haney, P. ve Durlak, J. A. (1998). Changing self-esteem in childrenandadolescents: A metaanalyticalreview. Journal of Clinical Child Psychology, 27(4), 423–433. doi:10.1207/s15374424jccp2704_6
• Ho, R. (2013). Handbook of univariateandmultivariatedataanalysiswith IBM SPSS (Second edition.). Boca Raton ; New York: ChapmanandHall/CRC.
• Hortaşcu, N. (1991). Evlilik ve boşanma nedenlerine verilen önemi etkileyen faktörler olarak değerlendirme yaklaşımı, cinsiyet ve medeni durum. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 1(1), 35-40.
• Huang, C. (2011). Self-conceptandacademicachievement: A meta-analysis of longitudinal relations. Journal of School Psychology, 49(5), 505–528. doi:10.1016/j.jsp.2011.07.001
• Kağıtçıbaşı, Ç. (2013). Günümüzde insan ve insanlar: Sosyal psikolojiye giriş. İstanbul: Evrim Kitabevi.
• Kızgın, Y. ve Dalgın, T. (2012). Atfetme teorisi: Öğrencilerin başarı ve başarısızlıklarını değerlendirmedeki atfetme farklılıkları. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 8(15), 61–77.
• Kurt, T. (2013). Ebeveynleri boşanmış ergenlerin yılmazlık, benlik saygısı, başa çıkma ve psikolojik belirtiler arasındaki ilişkinin incelenmesi: yılmazlığın aracı rolü. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Lansford, J. E. (2009). Parentaldivorceandchildren’sadjustment. Perspectives on PsychologicalScience, 4(2), 140–152. doi:10.1111/j.1745-6924.2009.01114.x
• Little, R. J. A. (1988). A test of missing completely at random form ultivariatedata with missingvalues. Journal of the American Statistical Association, 83(404), 1198–1202. doi:10.1080/01621459.1988.10478722
• Marsh, H. W.,Dowson, M., Pietsch, J. ve Walker, R. (2004). Whymulticollinearitymatters: A reexamination of relationsbetween self-efficacy, self-concept, andachievement. Journal of EducationalPsychology, 96(3), 518–522. doi:10.1037/0022-0663.96.3.518
• Morganett, R. S. (1994). Skillsforliving: groupcounselingactivitiesforelementarystudents. Champaign, Illinois: ResearchPress.
• Nazlı, S. (2009). Aile danışmanlığı. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Öner, N. (1996). Piers-Harris’in çocuklar için öz kavram ölçeği el kitabı. Ankara: Türk Psikologlar Derneği Yayınları.
• Özgüven, İ. E. (2001). Ailede iletişim ve yaşam. Ankara: PDREM Yayınları.
• Özgüven, İ. E., Ekici, G., Argun, N. ve Dilek, N. (2014). Evlilik ve aile terapisi. Ankara: Nobel.
• Piers, E. V. (1969). Manual forthePiers-Harris children’s self conceptscale: Theway I feelaboutmyself. Nashville, Tenn.:CounselorRecordingsandTests.
• Pietsch, J.,Walker, R. ve Chapman, E. (2003). Therelationshipamong self-concept, self-efficacy, andperformance in mathematicsduringsecondaryschool. Journal of EducationalPsychology, 95(3), 589–603. doi:10.1037/0022-0663.95.3.589
• Podsakoff, P. M., MacKenzie, S. B., Lee, J.-Y. ve Podsakoff, N. P. (2003). Commo method biases in behavioralresearch: A criticalreview of theliteraturean drecommended remedies. Journal of AppliedPsychology, 88(5), 879–903. doi:10.1037/0021-9010.88.5.879
• Portes, P. R.,Lehman, A. J. ve Brown, J. H. (1999). The Child Adjustment Inventory: Assessingtransition in childdivorceadjustment. Journal of Divorce&Remarriage, 30(1–2), 37–45. doi:10.1300/J087v30n01_03
• Riggio, H. R. (2001). Relations between parental divorce and thequality of adults iblin grelationships. Journal of Divorce & Remarriage, 36(1–2), 67–82. doi:10.1300/J087v36n01_04
• Riggio, H. R. (2004). Parentalmaritalconflictanddivorce, parent-childrelationships, socialsupport, andrelationshipanxiety in youngadulthood. PersonalRelationships, 11(1), 99– 114.
• Riggio, H. R. ve Valenzuela, A. M. (2011). Parentalmaritalconflictanddivorce, parent– childrelationships, andsocialsupportamongLatino-Americanyoungadults. PersonalRelationships, 18(3), 392–409. doi:10.1111/j.1475-6811.2010.01305.x
• Robins, R. W.,Hendin, H. M. ve Trzesniewski, K. H. (2001). Measuringglobal self-esteem: Constructvalidation of a single-itemmeasureandtheRosenberg Self-Esteem Scale. PersonalityandSocialPsychologyBulletin, 27(2), 151–161. doi:10.1177/0146167201272002
• Serin, N. ve Öztürk, S. (2007). Anne-babası boşanmış 9–13 yaşlarındaki çocuklar ile aynı yaş grubundaki anne-babası boşanmamış çocukların benlik saygısı ve kaygı düzeyleri. Ahi Evran Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi (KEFAD), 8(2), 117–128.
• Shavelson, R. J.,Hubner, J. J. ve Stanton, G. C. (1976). Self-concept: Validation of constructinterpretations. Review of EducationalResearch, 46(3), 407–441. doi:10.2307/1170010
• Størksen, I.,Røysamb, E., Moum, T. ve Tambs, K. (2005). Adolescentswith a childhoodexperience of parentaldivorce: A longitudinalstudy of mentalhealthandadjustment. Journal of Adolescence, 28(6), 725–739. doi:10.1016/j.adolescence.2005.01.001
• Sucu, İ. (2007). Boşanmış kadınların boşanma nedenleri ve boşanma sonrası toplumsal kabulleri: Sakarya ili örneği. (Yayınlanmamış yüksek lisans tezi). Sakarya Üniversitesi, Sakarya.
• Şahin, E. (2018). Akılcı duygusal davranışçı yaklaşıma dayalı bir psikoeğitim programının ergenlerin benlik algısına etkisi. (Yayımlanmamış doktora tezi). Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun.
• Tabachnick, B. G. ve Fidell, L. S. (2012). Using multivariatestatistics (6. bs.). Harlow, Essex: PearsonEducation.
• Tartari, M. (2015). Divorceandthecognitiveachievement of children. International EconomicReview, 56(2), 597–645. doi:10.1111/iere.12116
• Tekin, H. H. (2017). Ebeveyni boşanmış ergenler ile ebeveyni birlikte yaşayan ergenlerin benlik saygılarının, iletişim becerilerinin ve baş etme yollarının karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Beykent Üniversitesi, İstanbul.
• Türkarslan, N. (2007). Boşanmanın çocuklar üzerine olumsuz etkileri ve bunlarla baş etme yolları. Sosyal Politika Çalışmaları Dergisi, 9(3), 99-108.
• Yavuzer, H. (2003). Çocuğu tanımak ve anlamak. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Yıldırım, N. (2004). Türkiye’de boşanma ve sebepleri. Türk Dünyası Sosyal Bilimler Dergisi, 1(28), 59–81.
• Yılmaz, N. D. (2011). Çatışma yaşayan ve boşanmış ailelerin ilköğretim çağındaki 7-12 yaş çocuklarının benlik algıları ve kaygı düzeyleri açısından çatışma yaşamayan ailelerinin çocuklarıyla karşılaştırılması. (Yayımlanmamış yüksek lisans tezi). Maltepe Üniversitesi, İstanbul.