ANAYASA MAHKEMESİNİN ÜLKE SEÇİM ÇEVRESİ BARAJINA İLİŞKİN BİREYSEL BAŞVURU KARARININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2017, Cilt: 6 Sayı: 1, 19 - 54, 09.08.2017

Hakan Sabri Çelikyay

Öz

       Bu çalışmada 2839 sayılı Milletvekili
Seçimi Kanunu’nun 33. maddesinin 1. fıkrasında yer alan “genel seçimlerde ülke genelinde, ara seçimlerde seçim yapılan
çevrelerin tümünde geçerli oyların % 10’unu geçemeyen partiler milletvekili
çıkaramazlar” hükmüyle ilgili olarak bazı siyasi partiler tarafından
Anayasa Mahkemesi’ne yapılan bireysel başvuru değerlendirilmektedir. Söz konusu
bireysel başvuruya ilişkin Anayasa Mahkemesi kararında bireysel başvuru yoluyla
ilgili ve tartışmaya açık bazı konular üzerinde durulmaktadır. Anayasa
Mahkemesi, bireysel başvuru hakkında “konu
bakımından yetkisizlik” nedeniyle kabul edilmezlik kararı verirken, 6216
sayılı Anayasa Mahkemesinin Kuruluş ve
Yargılama Usulleri Hakkındaki Kanun’un 45/2. maddesinde yer alan ve yasama
işlemlerine karşı doğrudan bireysel başvuru yapılmasını engelleyen hükme
dayanmıştır. Oysa Anayasa’nın 148/III. maddesinde hiçbir sınırlamaya yer
verilmeden her türlü “kamu gücü” ihlallerinin bireysel başvurunun konusu
olabileceği ifade edilmiştir. Yasama işlemleri arasında yer alan kanunların bir
kamu gücü işlemi olduğu dikkate alındığında, %10 ülke seçim çevresi barajına ilişkin
kanun hükmünün de bireysel başvuruya konu olabilmesi anayasal düzenlemenin bir
gereğidir. Bu nedenle, Anayasa Mahkemesinin kararı anayasal düzenlemeyle uyumlu
olmadığı gibi, bu kararla söz konusu barajın kaldırılmasına yargısal yoldan
çözüm üretilmesine katkıda bulunma olanağı da değerlendirilmemiştir. 

ABSTRACT

 

            In this study, individual
application to Constitutional Court which made by some political parties, and
which is related to article 33/1 of Parliamentary Election Law No 2839 that
states “political parties who can not
exceed 10% of valid votes of countrywide in general elections and of electoral
districts in by-elections can not be represented in the parliament” will be
evaluated. Some issues in the jugdement of Constitutional Court which is
related to individual petition and is open to question will be urged upon.
Constitutional Court decided to inadmissibility of the individual application
on the ground of “ratione materiae”
and based this decision to article 45/2 of Law on Establishment and Procedure
of Constitutional Court No 6216 which inhibits individual petitions on
legislative transactions. In fact, article 148/III of Constitution states that
any “public power” violation can be subject to individual petition without any
restriction. Given the laws are legislative transactions and these are public
power transactions, provision on 10% countrywide electional threshold can be
subject to individual petition and this is a necessity of constitutional
regulation. Therefore judgement of Constitutional Court is incompatible with
the constitutional regulation and with this judgement, the possibility of
contributing to annulment of aforementioned threshold in judiciary means has
not been evaluated. 

Anahtar Kelimeler

Ülke Seçim Çevresi Barajı, Anayasa Mahkemesi, Bireysel Başvuru Kararı

Kaynakça

• I. Literatür:
• Akbulut, Olgun, “Serbest Seçim Hakkı”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa (Editör Sibel İnceoğlu), 2. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2013.
• Atasayan, Gözde, “Anayasa Mahkemesi’nin Anayasa Şikâyeti Kararlarının Usuli Açıdan Değerlendirilmesi”, Anayasa Hukuku Dergisi, Legal Yayını, Cilt 3, Sayı 5, İstanbul, 2014.
• Atasoy, Hakan, Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirlik Koşulları, Adalet Yayınevi, Ankara, 2015.
• Aydın, Öykü Didem, “Türk Anayasa Yargısında Yeni Bir Mekanizma: Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru”, Gazi Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, Cilt XV, Yıl 2011, Sayı 4.
• Baş, Sezgin, Türk Anayasa Hukukunda Yasama İşlemleri Teorisi ve Parlamento Kararları, On iki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2016.
• Bilgin, Ahmet Burak, Bireysel Başvuruda 3 Yıl: Bir İnsan Hakları Karnesi, Legal Yayınları, İstanbul, 2016.
• Boyar, Oya, “Devletin Pozitif Yükümlülükleri ve Dolaylı Yatay Etki”, İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi ve Anayasa (Editör Sibel İnceoğlu), 2. Baskı, Beta Yayını, İstanbul, 2013.
• Candan, Turgut, “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru (Anayasa Şikayeti) Konulu Uluslararası Sempozyum Açılış Konuşması”, HUKAB Sempozyum Serisi 1, HUKAB Yayını, Ankara, 2011.
• Çelik, Yeşim, Türk Hukukunda Bireysel Başvuru ve Anayasa Mahkemesi Uygulaması, Adalet Yayınları, Ankara, 2016.
• Çelikyay, Hakan Sabri, “Anayasa Mahkemesi’nin Bireysel Başvuru Kararlarının ‘Başvuru Yollarının Tüketilmesi’ Ölçütü Açısından Değerlendirilmesi”, İstanbul Üniversitesi Hukuk Fakültesi Mecmuası, Cilt LXXIII, Yıl 2015, Sayı 1.
• Efe, Metin, Anayasa Mahkemesi Uygulamaları Kapsamında Bireysel Başvuruda Kabuk Edilebilirlik Şartları, Seçkin Yayınları, Ankara, 2016.
• Göztepe, Ece, “Türkiye’de Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Hakkının (Anayasa Şikâyeti) 6216 Sayılı Kanun Kapsamında Değerlendirilmesi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Yıl 2011, Sayı 95.
• Güveyi, Nazmiye, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuruda Kabul Edilebilirlik Aşaması, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2015.
• İnceoğlu, Sibel, “Birinci Yılında Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuru Kararları Analizi”, Anayasa Hukuku Dergisi, Legal Yayınları, Cilt 3, Sayı 5, İstanbul, 2014.
• İyimaya, Ahmet, “Bireysel Başvuru İncelemesinde Anayasaya Uygunluk Denetimi Sorunu ve İnsan Hakları Mahkemesi Modeli”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, Sayı 116, Ankara, 2016.
• Kanadoğlu Korkut, Anayasa Mahkemesi’ne Bireysel Başvuru, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2015.
• Kanadoğlu, Korkut, “Bireysel Başvuruda Mahkeme Karalarının Denetimi Kapsamı”, Güncel Hukuk, Eylül 2013, Sayı 117.
• Kaplan, Recep, “Kanuna Karşı Bireysel Başvuru”, Bireysel Başvuru İncelemeleri 1, Anayasa Mahkemesi Yayını, Ankara, 2013.
• Karaman, Ebru, Karşılaştırmalı Anayasa Yargısında Bireysel Başvuru, 1. Baskı, On İki Levha Yayıncılık, İstanbul, 2013.
• Kaya, Emir, “Bireysel Başvurunun Anayasa Yargınsa Etkisi: On Yıl Yasağı ve Kadının Soyadı Örneği”, Bireysel Başvuru İncelemeleri 1, Anayasa Mahkemesi Yayını, Ankara, 2013.
• Kılınç, Ümit, “Anayasa Mahkemesi Önünde Bireysel Başvuru: Kabuledilebilirlik Kriterlerinin Uygulanması Konusunda Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi ile Uyum ve Uyumsuzluklar”, Türkiye Adalet Akademisi Dergisi, Yıl 4, Sayı, 14, Temmuz 2013.
• Oder, Bertil Emrah, Anayasa Yargısında Yorum Yöntemleri, Beta Yayınları, İstanbul, 2010.
• Oder, Bertil Emrah, “Anayasa Mahkemesine Bireysel Başvuruda (Anayasa Şikâyeti) Etkin ve Etkili Kullanım Sorunları”, Bireysel Başvuru-Anayasa Şikâyeti, HUKAB Sempozyum Serisi 1, (Editör Musa Sağlam), HUKAB Yayınları, Ankara, 2011.
• Özbudun, Ergun, Türk Anayasa Hukuku, 14. Baskı, Yetkin Yayınları, Ankara, 2013.
• Sağlam, Fazıl, Anayasa Hukuku Ders Notları, Yakın Doğu Üniversitesi Yayınları, Lefkoşa, 2013.
• Sağlam, Fazıl, “Anayasa Şikâyeti Kurumunun Türk Hukukuna Kazandırılması ile İlgili Sorunlar ve Çözüm Olanakları”, Anayasa Yargısı İncelemeleri 1, Anayasa Mahkemesi Yayını, Ankara, 2006.
• Sezer, Abdullah, Demokrasi Teorisi ve Pratiğinden Seçim Barajları, Legal Yayınevi, İstanbul, 2014.
• Şirin, Tolga, Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Bireysel Başvuru Hakkı, 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2015.
• Şirin, Tolga, “Anayasa Mahkemesi ve Ulusal Seçim Barajı”, Güncel Hukuk, Ocak 2015/1, Sayı 133.
• Şirin, Tolga, Türkiye’de Anayasa Şikâyeti (Bireysel Başvuru), 1. Baskı, On İki Levha Yayınları, İstanbul, 2013.
• Tanör, Bülent - Yüzbaşıoğlu, Necmi, 1982 Anayasasına Göre Türk Anayasa Hukuku, 12. Baskı, Beta Yayınları, İstanbul, 2015.
• Tögel, Akif, Anayasa Mahkemesi Kararları Işığında Kanun Kavramı, Adalet Yayınları, Ankara, 2016.
• II. Anayasa Mahkeme Kararları: (www.anayasa.gov.tr)
• Esas 1992/12, Karar 1992/7, Karar Tarihi 18.02.1992
• Esas 2011/59, Karar 2012/34, Karar Tarihi 01.03.2012
• Büyük Birlik Partisi ve Diğerleri Başvurusu, Başvuru Numarası 2014/8842, Karar Tarihi 06.01.2015
• Mansur Yavaş ve CHP Başvurusu, Başvuru Numarası 2014/5425, Karar Tarihi 23.07.2014
• Atilla Sertel Başvurusu, Başvuru Numarası 2015/6723, Karar Tarihi 14.07.2015
• Ali Kemal Renklioğlu Başvurusu, Başvuru Numarası 2012/171, Karar Tarihi 12.02.2013
• Büyük Birlik Partisi ve Saadet Partisi Başvurusu, Başvuru Numarası 2014/8843, Karar Tarihi 10.12.2015
• Deniz Seki Başvurusu, Başvuru Numarası 2014/5170, Karar Tarihi 25.06.2015