İSLAM’IN İLK DÖNEMİNDE VERGİ UYGULAMALARININ TOPLUMA YANSIMASI

Yıl 2019, Cilt: 8 Sayı: 1, 65 - 96, 01.08.2019

Ahmet Yurtseven

Öz

İnsanlık tarihi
boyunca var olan aşamalardan birisi tarım toplumuna geçişle birlikte ortaya
çıkan örgütlenmiş şehir-devletleridir. Sonraki aşamada ise merkezi krallıkların
ortaya çıktığını görmekteyiz. Gerek şehir devletlerinin ve gerekse merkezi
krallıkların en önemli gelir kaynakları ise vergiler olmuştur.

 

Bu bağlamda İslam’ın
ortaya çıkışı ve arkasından Medine’de bir devlete dönüşmesiyle birlikte Hz.
Muhammed de vergi politikaları üzerinde durmuş ve (zekât gibi) toplanan
vergilerin önemli bir kısmının da fakir ve yoksullara doğrudan aktarılması,
Kur’an ve hadiste işaret edildiği gibi temel düstur olmuştur.  Hz.
Muhammed’i takip eden idareciler de, O’nun uygulamaları doğrultusunda günün
şartlarına uygun ihtiyaçları karşılayabilecek mali politikaları
oluşturmuşlardır. Mali politikaların temelini de vergiler oluşturmaktadır.
İslam’ın temel vergilerini, öncelikle Müslümanlara yönelik olarak zekât, öşür;
gayr-i Müslim vatandaşlara yönelik olarak da haraç ve cizye olarak sıralamak
mümkündür.

 

Bu çalışma da, İslam
hukuku çerçevesinde, başta Medine uygulaması olmak üzere, İslam devletlerinde
vergi konusu ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

İslam’da Vergi, İslam’da Vergi Uygulamaları, İslam’da Sosyal Politika Uygulamaları

Kaynakça

• KAYNAKÇA
• Abdülkerim Zeydan (1993), Fıkıh Usulü, (Çev. Özcan, Ruhi), M. Ü. İlahiyat F. Yayınları, İstanbul.Ahmet ibn Hanbel (1981), el-Müsned, Çağrı Yayınları, İstanbul.Akdoğan, Abdurrahman (2011), Kamu Maliyesi, Gazi Kitabevi Yayınları, Ankara. Bilmen, Ömer Nasuhi (1985), Hukuk-u İslamiyye ve Istılahat-ı Fıkhıyye Kamusu I-IV, Bilmen Basımevi, İstanbul.
• Buhari, Muhammed b. İsmail (1981), Sahihi Buhari, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• Çağatay, Neşet (1957), İslam’dan Önce Arap Tarihi ve Cahiliye Çağı, A.Ü. İlahiyat Fak. Yayınları, Ankara.ÇOLAK, Ali (2008), “En Son Vefat Eden Sahâbî Olarak Bilinen Âmir b. Vâsıla el-Leysi”, Hitit Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Dergisi, 2008/1, c. 7, sayı: 13.
• Demircioğlu, Halil (2002), ROMA Tarihi, 1. Cilt Cumhuriyet, TTK Yayınları, Ankara.
• Ebu Davud, Süleyman b. Eş'as b. İshak es-Sicistani (1981), Sünen-ü Ebi Davud, Çağrı Yayınları, İstanbul.Ebu Yusuf (1970), Kitabü'l-Harac, (Çev: Ali Özek), İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi, İstanbul.Erkal, Mehmet (1993) “Cizye”, DİA, C: VIII, Türkiye Diyanet Vakfı, İslam Ansiklopedisi İstanbul. Eskicioğlu, Osman (1996), İslam Hukukunda Vergiler Yahya B. Âdem Ve Kitab-Ül Haracı, Anadolu Matbaacılık, İzmir.Giray, Filiz (2015), Maliye Tarihi, Ekin Basın Yayın Dağıtım, Bursa.Güran, Tevfik (2009), İktisat Tarihi, Der Yayınları, İstanbul.Fayda, Mustafa (2013), (Ahmed b. Yahya el-Belâzurî) Fütûhül-Büldân /Ülkelerin Fetihleri, İstanbul.İbn Mace, Muhammed b. Yezid ei-Kazvinl (1981), Sunen-ü ibn Mace, Çağrı Yayınları, İstanbul.Karaman, Hayrettin (1984), Anahatlarıyla İslam Hukuku Giriş ve Amme Hukuku I, Ensar Neşriyat Yayınları, İstanbul.Kuyucuklu, Nazif (1985), İktisadi Olaylar Tarih, İ.Ü. Yayınları, İstanbul.Muhammed Ebu Zehra, (1981), Ebu Hanife, (Çev. Keskioğlu, 0sman), Can Kitabevi, Konya.Nesai, Ahmed b. Şuayb b. Ali el-Horasani (1981), Sünenü'n-Nesai, Çağrı Yayınları, İstanbul.Oktar, S. Ateş (20011), Vergi Hukuku, Türkmen Kitabevi, İstanbul.Pakalın, Mehmet Zeki (1983), Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, I, MEB Yayınları, İstanbul.Parlatır, İsmail (2006), Osmanlıca Türkçesi Sözlüğü, Yargı Yayınları, Ankara.Sarıçam, İbrahim (2004), Hz. Muhammed ve Evrensel Mesaj, DİB Yayınları, Ankara.Sıddıki, Selim A. (1980), İslam Devletinde Mali Yapı, (Çev: Rasim Özdenören), Fatih Matbaası, İstanbul.Tirmizi, Ebu İsa Muhammed b. İsa (1981), Sünenü't-Tirmizi, Çağrı Yayınları, İstanbul.Tuğ, Salih (1963), “İslam Vergi Hukukunun Ortaya Çıkışı”, Maliye Enstitüsü Konferansları, Yedinci Cilt, İstanbul: Sermet Matbaası, 1963 ss.179-195.
• Tuğ, Salih (1984), İslam Vergi Hukukunun Ortaya Çıkışı, Marmara Üniversitesi İlahiyat Fakültesi Vakfı Yayınları, İstanbul.
• Turhan, Salih (1998),Vergi Teorisi ve Politikası, Filiz Kitabevi, İstanbul.Uluatam-Methibay, Özhan -Yaşar, (2000), Vergi Hukuku, İmaj Yayınevi, Ankara.Ünlü, Nuri (1984), Anahatlarıyla İslam Tarihi (Başlangıçtan 1918’e Kadar), İFAV Yayınları, İstanbul.Yavuz, Yunus Vehbi (1977), İslam'da Zekât Müessesesi, Çığır Yayınları, İstanbul.Yeniçeri, Celal (1980), İslam İktisadının Esasları, Şamil Yayınları, İstanbul.Zebidi, Zeynüddin Ahmed b. Ahmed, (1982), Sahih-i Buhari Muhtasarı Tecrid-i Sarih Tercemesi ve Şerhi, (Çev. Ahmed Naim-Kamil Miras), VII, VIII, Diyanet İşleri Başkanlığı Yayınları, Ankara.