XIX. YÜZYILIN ORTALARINDA ÇERKEŞ KAZASININ SOSYAL DURUMU

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 1, 69 - 107, 30.06.2016

Ahmet Yurtseven

Öz

Kuruluş yıllarından itibaren tedricen bir gelişme kaydederek klasik nizamım oluşturmuş olan Osmanlı
Devleti, XIX. yüzyılın başlarından itibaren de yapmış olduğu yeniliklerle öncesinden tamamen farklı
bir döneme adım atmıştır. Tanzimat olarak adlandırılan bu yeni dönemde değişik alanlarda yenilikler
yapılmıştır. Bu süreçte yapılan yeniliklerin en önemlisi sosyo-ekonomik alanda gerçekleşmiş olan
vergi uygulamasıdır.

Tanzimat Fermam 'nda söz konusu olan verginin altyapısı, "kazanca göre vergi" ilkesinden yola
çıkılarak II. Mahmut döneminde hazırlanmış; üretilen ürün üzerinden, meslek ve sanatkarlıktan
alınan vergiler, temettü vergisi veya kısaca vergi adı altında birleştirilmiştir. Tanzimat'ın
uygulanacağı eyaletlerde Tanzimat Fermam'nın ilanıyla hane reislerinin ilgili kayıtları tutulmuş ve
elde edilen tüm bilgilerin kaydedildiği temettüat defterleri oluşturulmuştur. Temettüat
defterlerinden birisi de Çerkeş kazasına ait Çerkeş temettüat defteridir. Bu çalışmada söz konusu
defterin sosyal yönü ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Çerkeş Temettüat, Temettüat implemented, Ihtisap in Ottoman Empire

Kaynakça

• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı (1992). Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehbeıi, Ankara: Başbakanlık Devlet Arşivleıi Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
• Başbakanlık Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı, (2000) Osmanlı İdaresinde Kıbrıs (Nüfusu-Arazi Dağılunı ve Türk Vakıfları), Ankara, Başbakanlık Devlet Arşivleıi Genel Müdürlüğü Osmanlı Arşivi Daire Başkanlığı Yayınları.
• Çadırcı, M. (1991) Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleıi'nin Sosyal ve Ekonomik Yapıları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Güran, T. (1989) Tanzimat Döneminde Osmanlı Maliyesi: Bütçeleı ve Hazine Hesapları, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Güraıı, T. (2000) "19. Yüzyıl Temettüat Tahrirleıi, Osmanlı Devleti'nde Bilgi ve İstatistik, ss. 73-94, Ankara: Devlet İstatistikleıi Enstitüsü Yayınları.
• Göyünç, N. (1997) "Hane" İslam Ansiklopedisi, C. XV, ss. 552- 553, İstanbul: Türkiye Diyanet Vakfı Yayınları.
• Kankal, A. (2011) "XVI. yy. Osmanlı İdari Taksimatında Çankırı Sancağı ve Çankırı Kazası", Geçmişten Geleceğe Çankırı III. Çankırı Kültürü Bilgi Şöleni Bildirileıi, Çankırı: Çankırı Valiliği Yayınları.
• Karamursal, Z. (1989) Osmanlı Mali Tarihi Hakkında Tetkikleı, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kaynar, R. (1991) Mustafa Reşit Paşa ve Tanzimat, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Kazıcı, Z. (1977) Osmanlılarda Veıgi Sistemi, İstanbul: Şamil Yayınevi.
• Kazıcı, Z. (1987) Osmanlılarda İhtisap Müessesesi (Ekonomik, Dini ve Sosyal Hayat), İstanbul: Kültür Basın ve Yayın Birliği Yayınları.
• Kazıcı, Z. (2001) İslam Medeniyeti ve Müesseseleıi Tarihi, İstanbul: Kayhan Yaynıları.
• Kütükoğlu, M. (1995) "Osmanlı Sosyal ve İktisadi Tarihi Kaynaklarından Temettü Defteıleıi", Belleten, ss 395-412, Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınları.
• Pakalın, M. Z. (1985) Osmanlı Tarih Deyirnleıi ve Teıirnleıi Sözlüğü, C.III, İstanbul: Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Parlatır, İ. (2006) Osmanlı Türkçesi Sözlüğü, Ankara: Yargı yayınları.
• Seıiıı, M. (1998) "Osmanlı Arşivinde Bulunan Ternettüat Defteıleıi" I. Milli Arşiv Şürası (Tebliğleı-Tartışmalar) 20-21 Nisan 1998, 717-728, Ankara: T.C. Başbakanlık Devlet Arşivleıi Genel Müdürlüğü Yayınları.
• TÜİK. (2013) Seçilmiş Gösteıgeleıle Çankırı 2012, Ankara: Türkiye İstatistik Kurumu Matbaası,
• Türkoğlu, Ö. (1999) Salnarneleıde Çankırı, Kastamonu Vilayeti Salnarneleıinde Çanknı (Kengırı) Sancağı (1869-1903), Çankırı Valiliği Yayınları.
• Uzunçarşılı, İ. H. (1969) "Murad I", İslam Ansiklopedisi, C. VIII, ss. 587-598, İstanbul: Mili Eğitim Bakanlığı Yayınları.
• Yurtseven, A (1991) Osmanlıların Son Döneminde Sosyal Siyaset Uygulamaları, İstanbul Üniveısitesi, Sosyal Bilirnleı Enstitüsü, Neşredilmemiş Yüksek Lisans Tezi.
• Yurtseven, A. (2013). Kazası'nın Sosyal Durumu". Sciences,10(1), 795-819.
• "XIX. Yüzyılın Ortalarında Kurşunlu lnternational Journal Of Hwnan http://www.tuikgov.tr/VeıiBilgi.do?alt_id l059, Erişim Tarihi: 15.05.2016