ÇERKEZ ETHEM OLAYI

Yıl 2016, Cilt: 5 Sayı: 2, 54 - 75, 31.12.2016

Müzehher Yamaç

Öz

Milli Mücadele yıllarında ulusal direniş amacı ile yerel ya da bölgesel kuruluşlar oluşturulmuş, kongreler yapılmış, Büyük Millet Meclisi açıl- madan önce örgütlenmelerini gerçekleştirmişlerdir. Bu dönemde halkın gönüllü katılımı ile vatan savunması başarılabilmiştir. İşgal eylemlerine karşı halk silahlanarak karşı koymuş ve bu amaçla Kuva-yı Milliye Birlikleri oluşturulmuştur. Ayvalık, Salihli, Denizli bölgesinde ise, Kuvayı Seyyare adı verilen birlikler Çerkez Ethem kuvvetlerinin emrinde bulunuyordu. Düzenli bir askeri kuvvet bulunmadığı dönemde, Ankara’ya karşı başlamış olan birçok isyan Çerkez Ethem emrindeki Kuva-yı Seyyare birlikleri tarafından bastırılmıştı. Bu yıllarda Çerkez Ethem; Mustafa Kemal ile ortak hareket etmiş ancak daha sonra görüş ayrılıkları, yollarının ayrılmasına yol açmıştır. İlerleyen Yunan ordusunun durdurulması için, mevcut kuvvetlerin düzenli bir orduya dönüşmesi görüşü Çerkez Ethem tarafından benimsenmeyerek, bir sorun olarak iktidar mücadelesine dönüştürülecektir. Sorunun barışçı yollardan çözümü için yapılan girişimler sonuçsuz kalmış, çeşitli çarpışmalar neticesinde Kuva-yı Milliye birlikleri dağıtılmış ve bir kısım birlikleriyle birlikte Çerkez Ethem 26 Ocak 1921’de Yunanlılar’a teslim olmuştur. Bu noktadan sonra farklı bir konuma sürüklenmek kaçınılmaz olacaktır.

Anahtar Kelimeler

Milli Mücadele, Kuva-yı Seyyare, Çerkez Ethem

Kaynakça

• Abadan, Yavuz, Mustafa Kemal ve Çetecilik, İstanbul,1972.
• Akal, Emel, Mustafa Kemal, İttihat Terakki ve Bolşevizm, İstanbul, 2002. Akgül, Suat, Dersim İsyanları ve Seyit Rıza, Ankara, 2001.
• Akşin, Sina, İstanbul Hükümetleri ve Milli Mücadele (Son Meşrutiyet 1919- 1920), İstanbul, 2004.
• Albayrak, Mustafa, Milli Mücadele Döneminde Batı Anadolu Kongreleri (17 Mart 1919 – 2 Ağustos 1020), Ankara, 1998.
• Albayrak, Recep, Ethem Bey’in Sürgün Yılları ve Simav Olayları ( 1919-1948), Ankara, 2004.
• Apak, Rahmi, İstiklal Savaşı’nda Garp Cephesi Nasıl Kuruldu, Ankara, 1990.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, İstanbul, 1981. Atatürk, Mustafa Kemal, Söylev “Nutuk”, Ankara, 1997.
• Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk C.2, Ankara, 1999. Atatürk, Mustafa Kemal, Nutuk, Ankara, 2007.
• Atay, Falih Rıfkı, Çankaya, İstanbul, 2009. Ateş, Toktamış, Türk Devrim Tarihi, Der Yayınları, İstanbul.
• Avcıoğlu, Doğan,. Milli Kurtuluş Tarihi, C.I, İstanbul, 1997.
• Aydemir, Şevket Süreyya, Tek Adam Mustafa Kemal 1919-1922, C.2., İstanbul, 1995.
• Aydın, Mesut, “Cumhurbaşkanlığı Belgeleri Işığında Müdafaa-i Hukuk Grubu’nun Kuruluşu ve Ülke Genelinde Gruba ait Heyet-i Merkeziye Listelerinin Oluşturulması”, Ankara, 2014.
• Aydınel, Sıtkı, Güneybatı Anadolu’da Kuva-yı Milliye Harekâtı, Ankara, 2008.
• Aytepe, Oğuz, “Yeni Belgelerin Işığında Kürdistan Teali Cemiyeti”, İstanbul, 1998.
• Bingöl, Sedat ,”Çerkez Ethem’e Dair Yeni Bazı Belgeler ve Değerlendirmeler", İstanbul, 1997.
• Cilasun, Emrah , “Bâki İlk Selam” Çerkes Ethem, İstanbul, 2009. Dilan, Hasan, Türk Siyasi Hayatı Ders Notları, Edirne: 2005.
• Dinamo, Hasan İzzettin, Kutsal İsyan Milli Kurtluş Savaşının Gerçek Hikâyesi, C.4, İstanbul, 2013. Efe Ahmet, Çerkez Ethem, İstanbul, 2006.
• Esengin, Kenan, Milli Mücadelede Ayaklanmalar, İstanbul, 2011. Ethem, Çerkez,. Anılarım. İstanbul, 2005.
• Goloğlu, Mahmut, Cumhuriyet’e Doğru 1921-1922, Ankara, 1971. Göze, Ayferi, Türk Kurtuluş Savaşı ve Devrim Tarihi, İstanbul, 2006.
• Günal; Zerrin, Atatürk İlkeleri ve Türk İnkılap Tarihi XVIII.-XIX. Yüzyıl Islahat Hareketlerinden 1938’e, Ankara, 2008.
• Güneş, İhsan, Birinci TBMM’nin Düşünce Yapısı, Ankara: 1997. Hiçyılmaz, Ergun. Gizli Belgelerle Çerkez Ethem, İstanbul, 1993.
• İnönü, İsmet,. Hatıralar, Yayıma Haz. Sabahattin Selek, Ankara, 2009 Kinros, Lord, Atatürk, Bir Milletin Yeniden Doğuşu, İstanbul, 2007.
• Kutay, C. (Tarihsiz). Türkiye İstiklal ve Hürriyet Mücadeleleri Tarihi, 18. Cilt, İstanbul: Alioğlu.
• Kutay, Cemal, Çerkes Ethem Hadisesi:2 İsmet Paşa Çerkes Ethem Çekişmesi, İstanbul, 1956. Kutay, C. ( 1973). Çerkez Ethem Dosyası, C.II, İstanbul, 1973.
• Özdemir, Zekeriya, Balıkesir Bölgesi’nde Milli Mücadele Hareketleri, Ankara, 1997.
• Öztürk, Kazım, Atatürk’ün TBMM Açık ve Gizli Konuşmaları I, Ankara, 1992. Sarıhan, Zeki, Çerkez Ethem’in İhaneti, İstanbul, 1998.
• Selek, Sabahattin, Anadolu İhtilali, Mondros Mütarekesinden Türkiye Cumhuriyeti’nin Doğuşuna Kadar Ulusal Savaşımızın Belgeseli, C.1, İstanbul, 2002.
• Soysal, İsmail, Türkiye’nin Siyasal Andlaşmaları, I.C.81920-1945), Ankara, 2000. Şener, Cemal, Çerkes Ethem Olayı, İstanbul, 2007.
• Topuz, Hıfzı, II. Mahmut’tan Holdinglere Türk Basın Tarihi, İstanbul, 2003 Tunaya, Tarık Z.. Türkiye’de Siyasi Partiler C.2, İstanbul, 2010. Tunçay, Mete, Türkiye’de Sol Akımlar, İstanbul, 2009
• Tunçay, Mete, Türkiye Cumhuriyeti’nde Tek Parti Yönetiminin Kurulması (1923-1934), İstanbul, 2000. Uğurlu, Nurer, Çerkez Ethem Kuvvetleri Kuvayı Seyyare, İstanbul, 2007 Muhittin Ünal, Kurtuluş Savaşı’nda Çerkeslerin Rolü, Ankara, 2000.
• Yılmaz, Mustafa, Milli Mücadelede Yeşilordu, Ankara, 1987, Atatürk Araştırma Merkezi. Zürcher, Erik Jan, Milli Mücadelede İttihatçılık, Çev. Nüzhet Salihoğlu, İstanbul, 1995.
• T.B.M.M. Gizli Celse Zabıtları, 24 Nisan 1336 (1920) – 21 Şubat 1921 (1336), Ankara,1985. Atatürk’ün Tamim Telgraf ve Beyannameleri, IV., Ankara, 2006.