Adil yargılanma hakkı bağlamında hukuka aykırı delil

Yıl 2023, Cilt: 12 Sayı: 2, 149 - 167, 30.12.2023

Rengül Ekizceleroğlu , Büşrahan Altun

https://doi.org/10.47934/tife.12.02.01

Öz

Adil yargılanma hakkı hem Türkiye’de hem de dünyada ülkelerin yargı erkinin en çok eleştiriye maruz bırakıldığı, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin (AİHS) 6. maddesinde güvence altına alınmış oldukça kapsamlı bir haktır. Bu hak, soruşturma aşamasından başlayarak olağan ve olağanüstü kanun yolları dâhil kovuşturma aşamasının sonuna kadar tüm yargılama sürecini kapsamaktadır. Adil yargılanma hakkı sadece ceza hukukuna özgü değildir. Bu hak, hukuk yargılaması ve idari soruşturmalar ile disiplin organları tarafından yapılan işlemleri de güvence altına alır. Hukuka aykırı delillerin adil yargılanma hakkı yönünden değerlendirilmesini amaçlayan bu çalışmada, hukuka aykırı delillerin yargılamada kullanılması konusu insan hakları hukuku yanında ceza hukuku yönünden de incelenmektedir. Çalışmada adil yargılanma hakkı ve “hukuka aykırı delil” konusu ulusal mevzuat ve AİHS hükümleri ile Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) içtihatları yönünden incelenmektedir. Ayrıca hukuka aykırı delil kullanımı bakımından AİHM’nin oldukça tartışılan Gäfgen - Almanya kararı değerlendirilmektedir.

Anahtar Kelimeler

Adil yargılanma hakkı, hukuka aykırı delil, Gäfgen - Almanya

Destekleyen Kurum

bulunmamaktadır

Proje Numarası

bulunmamaktadır

Teşekkür

bulunmamaktadır

Unlawful evidence in the context of the right to a fair trial

Öz

The right to a fair trial for which the judiciary is mostly criticized both in Türkiye and in the world countries is a very comprehensive right guaranteed in Article 6 of the European Convention on Human Rights (ECHR). This right covers the entire trial process, starting from the investigation stage till the end of the prosecution stage, including ordinary and extraordinary legal remedies. The right to a fair trial is not unique to criminal law. This right also guarantees legal proceedings and administrative investigations and actions carried out by disciplinary bodies. In this study, which aims to evaluate unlawful evidence in terms of the right to a fair trial, the issue of using unlawful evidence in the trial is examined in terms of criminal law as well as human rights law. In the study, the right to a fair trial and “unlawful evidence” are examined in terms of national legislation, ECHR provisions and the case law of the European Court of Human Rights (ECtHR). In addition, the highly controversial Gäfgen v. Germany decision of the ECtHR is evaluated in terms of the use of unlawful evidence.

Anahtar Kelimeler

Right to a fair trial, unlawful evidence, Gäfgen - Germany

Proje Numarası

bulunmamaktadır

Kaynakça

• Adalet Bakanlığı. (2022). 2021 yılı Bakanlık faaliyet raporu, https://sgb.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/9052022144505Adalet%20Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%202021%20Faaliyet%20Raporu.pdf, (10.10.2022).
• Adalet Bakanlığı. (2021). 2020 yılı Bakanlık faaliyet raporu, https://sgb.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/942021140107Adalet%20Bakanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1%202020%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Faaliyet%20Raporu%2009.04.2021.pdf, (10.10.2022).
• Adalet Bakanlığı. (2020). 2019 yılı Bakanlık faaliyet raporu, https://sgb.adalet.gov.tr/Resimler/Dokuman/16720201409152019%20Y%C4%B1l%C4%B1%20Bakanl%C4%B1k%20Faaliyet%20Raporu.pdf, (25.12.2022).
• Adalet Bakanlığı. (2019). 2018 yılı Bakanlık faaliyet raporu, https://rayp.adalet.gov.tr/Resimler/1/dosya/rapor2018.pdf, (25.12.2022).
• AİHM. (2021). 50 soruda AİHM, https://www.echr.coe.int/Documents/50Questions_TUR.pdf, (01.10.2022).
• AİHM. (2001). Sadak ve Diğerleri - Türkiye, Başvuru No: 29900/96, 29901/96, 29902/96 ve 29903/96, Çev. Dışişleri Bakanlığı Avrupa Konseyi ve İnsan Hakları Genel Müdür Yardımcılığı, https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-141267%22]}, (2.12.2022).
• AİHM. (2020). Gäfgen – Almanya, 01.06.2010 Başvuru no: 22978/05 https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%22gafgen%22],%22languageisocode%22:[%22TUR%22],%22appno%22:[%2222978/05%22],%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22itemid%22:[%22001-111106%22]}, (10.05.2022).
• AİHM. (1988). Schenk - İsviçre, 12.07. 1988, Başvuru no: 10862/84, https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%22SCHENK%20%E2%80%93Switzerland%22],%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22itemid%22:[%22001-57572%22]}, ( 14.03.2022).
• AİHM. (2010). Khan - Birleşik Krallık, 04.10.2000, Başvuru no. 35394/97, https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22fulltext%22:[%22khan%22],%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22itemid%22:[%22001-58841%22]}, ( 10.04.2022).
• AİHM. (1999). Selmouni – Fransa, 28.07.1999, Başvuru no: 25803/94, https://hudoc.echr.coe.int/fre?i=001-58287, (10.08.2022).
• AİHM. (1998). Assenov ve Diğerleri – Bulgaristan, 28.10.1998, Başvuru no: 90/1997/874/1086, https://hudoc.echr.coe.int/tur#{%22fulltext%22:[%2224760/94%22],%22documentcollectionid2%22:[%22GRANDCHAMBER%22,%22CHAMBER%22],%22itemid%22:[%22001-58261%22]}, (10.08.2022).
• AİHM. (1997). Halford- Birleşik Krallık, 25.06.1997, Başvuru no. 20605/92, https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-58039%22]}, (12.12.2022).
• AİHM. (2007). Harutyunyan – Ermenistan, 28.09.2007, Başvuru no. 36549/03, https://hudoc.echr.coe.int/eng#{%22itemid%22:[%22001-81352%22]}, (12.12.2022).
• Akyürek, G. (2012). Ceza yargılamasında hukuka aykırı delillerin değerlendirilmesi sorunu, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 101, 61-82.
• Anayasa Mahkemesi Kararı, E.2011/1, K. 2012/1, T. 19.12.2012, https://anayasa.gov.tr/media/6368/yuce_divan_2011.pdf (10.10.2022)
• Başçı. G. (2020). 1808 Sened-i İttifak ve 1839 Tanzimat Fermanının 1215 Magna Carta ile anayasacılık ve insan hakları açısından karşılaştırılması, Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 46, 227-241.
• British Library. (2014), English translation of Magna Carta, https://www.bl.uk/magna-carta/articles/magna-carta-english-translation, (14.11.2022).
• Çınar, R. (2004). Hukuka aykırı kanıtlar, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 55, 31-64.
• Doğru O. ve Nalbant A. (2012). İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi, açıklama ve önemli kararlar, Ankara: T.C. Yargıtay Başkanlığı Yayınları.
• Dülger, M. V. (2014). Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi’nin Gäfgen kararı bağlamında ceza muhakemesinde işkence tehdidi ile elde edilen delillerin kullanımı sorunu, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 26, 325-410.
• ECHR. (2023). European convention on human rights, https://www.echr.coe.int/documents/convention_eng.pdf, (10.03.2023).
• EU. (2000). Charter of fundamental rights of the European Union, https://www.europarl.europa.eu/charter/pdf/text_en.pdf, (11.12.2022).
• Gedik, D. (2019). “Ceza muhakemesinde hakimin delilleri değerlendirme serbestliği (CMK M.217)”, D.E.Ü. Hukuk Fakültesi Dergisi, Özel Sayı 21, 913-963.
• Graffin, N. (2017). Gäfgen v Germany, the use of threats and the punishment of those who ill-treat during police questioning: A reply to Steven Greer. Human Rights Law Review, 17(4), 681–699.
• Greer, S. (2015). Is the prohibition against torture, cruel, inhuman and degrading treatment really ‘absolute’ in international human rights law?, Human Rights Law Review, 0 (1), 1-37.
• Gödekli, M. (2016). Türk ceza muhakemesinde maddi gerçeğe ulaşmanın ön koşulu olarak hukuka aykırı delillerin değerlendirilmesi yasağı”, Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 65 (4), 1815-1924.
• İnceoğlu, S. (2018). Adil yargılanma hakkı, Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru kitapları el serisi- 4, Avrupa Konseyi Ankara Program Ofisi, https://www.anayasa.gov.tr/media/3547/04_adil_yargilanma_hakki_son.pdf, (10.04.2022).
• Maden, M. (2015). Anayasa Mahkemesine bireysel başvuru bakımından adil yargılanma hakkı çerçevesinde delil yasakları, Anayasa Yargısı, 32, 207-234.
• Mavronicola, N. (2017). Is the prohibition against torture and cruel, inhuman and degrading treatment absolute in international human rights law? A reply to Steven Greer, Human Rights Law Review, 17 (23), 479-498.
• Ohlin, D. J. (2018). The right to punishment for international crimes, Cornell Legal Studies Research Paper No. 18-31, https://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=3134092, (12.01.2023).
• Palabıyık, P. (2016). İşkence tehdidi ile ulaşılan maddi bulguların delil olarak değerlendirilmesine ilişkin Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi karar tahlili (Gäfgen v. Almanya), İstanbul Aydın Üniversitesi Hukuk Fakültesi Dergisi, 2 (2), 173-197
• Sencer, R. F. (2013). Adil yargılanma hakkı, İzmir Barosu Dergisi, 78(2), 108-173
• Schroeder, D. (2006). A Child’s life or a “little bit of torture”? State-sanctioned violence and dignity, Cambridge Quarterly of Healthcare Ethics,15(2), 188-201
• Soyaslan, D. (2003). Hukuka aykırı deliller, AÜEHFD, VIII (3-4), 9-26.
• Turan, H. (2009). Adil yargılanma hakkının İnsan Hakları Avrupa Sözleşmesi’ndeki yeri ve önemi”, Türkiye Barolar Birliği Dergisi, 84, 213-230.
• United Nations – OHCHR. (1948). Universal declaration of human rights, https://www.ohchr.org/en/human-rights/universal-declaration/translations/english, (10.03.2023).
• United Nations – OHCHR. (1966). International covenant on civil and political rights, https://www.ohchr.org/en/instruments-mechanisms/instruments/international-covenant-civil-and-political-rights, (11.12.2022).
• Yargıtay Ceza Genel Kurulu Kararı. (2009). E. 2009/7-160, K. 2009/264, T. 17.11.2009, https://www.kararara.com/forum/viewtopic.php?t=32334, (26.04.2022).
• Yargıtay Ceza Genel Kurulu Kararı. (2005). E. 2005/7-144, K. 2005/150, T. 29.11.2005, http://www.kazanci.com.tr/gunluk/cgk-2005-7-144.htm, (20.04.2022).
• 4709 Sayılı Kanun. (2001). Türkiye Cumhuriyeti Anayasasının Bazı Maddelerinin Değiştirilmesi Hakkında Kanun, R.G. Tarih: 17.10.2001, Sayı: 24556 (Mükerrer), https://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2001/10/20011017m1.htm, (8.01.2023).