THE EFFECT OF JOB ENRICHMENT AS A MEDIATOR ROLE ON THE RELATIONSHIP BETWEEN IORGANIZATIONAL LONELINESS AND ORGANIZATIONAL COMMITMENT

Yıl 2019, Cilt: 21 Sayı: 2, 595 - 624, 31.12.2019

Kenan Orçanlı

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.514357

Cited By: 2

Öz

The aim of this study is to determine the mediating role of job
enrichment on relation between organizational loneliness and organizational
commitment. The data used in this study were collected with three scales applied
to 217 personnel of the MKE Brass Factory Directorate in Kırıkkale province and
the analysis of the established model was done by Structural Equation Modeling.
At the end of the study, it is concluded that job enrichment has a full
mediating effect between organizational loneliness social deprivation and
organizational commitment continued and normative commitment and between
organizational loneliness social deprivation and organizational commitment continued
and emotional commitment; has a partial mediating effect between organizational
loneliness social deprivation and organizational commitment emotional
commitment and between organizational loneliness social deprivation and
organizational commitment continued and normative commitment. As a result of the Sobel Test conducted in
relation to the relationships between the variables with partial mediating
effect; it is determined that there is no meaningful relation between
organizational loneliness social deprivation and organizational commitment
emotional commitment and between organizational commitment emotional commitment
and organizational commitment continued and normative commitment and therefore
job enrichment has no mediating effect among these variables.

Anahtar Kelimeler

Organization, loneliness, commitment, job enrichment

ÖRGÜTSEL YALNIZLIK VE ÖRGÜTSEL BAĞLILIK ARASINDAKİ İLİŞKİDE İŞ ZENGİNLEŞTİRMENİN ARACILIK ETKİSİ

Öz

Yapılan çalışmanın amacı, örgütsel
yalnızlık (ÖY) kavramı ile örgütsel bağlılık (ÖB) kavramı arasındaki ilişkide
iş zenginleştirme (İZ) kavramının aracılık rolünün olup olmadığını
belirlemektir. Söz konusu çalışmada kullanılan veriler, Kırıkkale ilinde konuşlu
olan MKE Pirinç Fabrikası Müdürlüğünün 217 personeline uygulanan üç adet ölçek
ile toplanmış ve kurulan modelin analizi Yapısal Eşitlik Modellemesi (YEM) ile
test edilmiştir. Yapılan çalışma sonucu, İZ'nin; ÖY'nin sosyal yoksunluk alt
boyutu ile ÖB'nin devam ve normatif bağlılık alt boyutları arasında ve ÖY'nin
duygusal yoksunluk alt boyutu ile ÖB'nin devam ve duygusal bağlılık alt
boyutları arasındaki ilişkide tam aracılık rolüne sahip olduğunu
göstermektedir. Yine ÖY'nin sosyal yoksunluk alt boyutu ile ÖB'nin duygusal
bağlılık alt boyutu arasında ve ÖY'nin duygusal yoksunluk alt boyutu ile ÖB'nin
normatif bağlılık alt boyutu arasındaki ilişkide kısmi aracılık rolüne sahip
olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Kısmi aracılık etkisi olan değişkenlerin arasındaki
ilişkiler ile ilgili olarak yapılan Sobel Testi sonucunda; ÖY'nin sosyal
yoksunluk alt boyutu ile ÖB'nin duygusal bağlılık alt boyutu arasında ve ÖY'nin
duygusal yoksunluk alt boyutu ile ÖB'nin normatif bağlılık alt boyutu arasında
anlamlı bir ilişkinin bulunmadığı ve dolayısıyla İZ'nin belirtilen değişkenler
arasında aracılık etkisinin olmadığı tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Örgüt, Yalnızlık, Bağlılık, İş Zenginleştirme

Kaynakça

• Alkan, S. & Sezgin, A. (1998). Yetişkin Hastalarda Yalnızlık, Cumhuriyet Üniversitesi, Hemşirelik Yüksek Okulu Dergisi, 2(1), 43- 51.
• Allen, N.J. & Meyer, J.P. (1996). Affective, Continuance, and Normative Commitment to the Organization: An Examination of Construct Validity, Journal of Vocational Behavior, 49(3), 252- 276.
• Allen, N.J. & Meyer, J.P. (1990). The Measurement and Antecedents of Affective, Continuance and Normati, Commitment to the Organization”, Journal of Occupational & Organizational Psychology, 63(1), 18-38.
• Alpar R. (2012), Uygulamalı İstatistik ve Geçerlilik-Güvenirlik, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Anonim (2018). https://satiskocum.blogspot.com/2018/06/is-zenginlestirme- nedirnasl-yaplr.html, Erişim tarihi:05.01.2019.
• Aranya, N. & Ferris, K.R. (1984). A Reexamination of Accountants Organizational- Professional Conflict. The Accounting Review, 59, 1-15.
• Arı, G.S. & Ergeneli, A. (2003). Psikolojik Güçlendirme Algısı ve Bazı Demografik Değişkenlerin Örgütsel Bağlılığa Etkisi. H.Ü. İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 21 (1), 129 – 149.
• Keser, A. & Karaduman, M. (2014). İş Yaşamında Yalnızlık Algısının Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile İlişkisi ve Öğretmenler Üzerinde Bir Araştırma, HAK-İŞ Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 3(7).
• Ateş, M.F., Turgut, H. & Tokmak, İ. (2017). İşyeri Güvenlik İkliminin İç Girişimcilik Üzerine Etkisinde Psikolojik Sermayenin Düzenleyici Rolü. Uluslararası İktisadi ve İdari İncelemeler Dergisi, 16.UIK(Suppl1), 665-680.
• Baron, R.M. & Kenny, D.A. (1986). The moderator-mediator variable distinction in social psychological research: Conceptual, strategic and statistical considerations. Journal of Personality and Social Psychology, 51, 1173-1182.
• Bayram, N. (2010). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş AMOS Uygulamaları: Ezgi Kitabevi.
• Becker, T.E., Billings, R.S., Eveleth, O.M. & Gilbert, N. L. (1996). Foci and Bases of Employee Commitment: Implications for Job Performance. Academy of Management Journal, 39(2), 464-482.
• Çakıcı, A. (2008). Örgütlerde Sessiz Kalınan Konular, Sessizliğin Nedenleri ve Algılanan Sonuçları Üzerine Bir Araştırma. Ç.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17(1), 117-134.
• Chan, S.H. & Qui, H.H. (2011). Loneliness, Job Satisfaction, and Organizational Commitment of Migrant Workers: Empirical Evidence from China, The International Journal of Human Resource Management 22(5), 1109-1127.
• Davis, M.H. & Franzoi, S.L. (1986). Adolescent Loneliness, Self-disclosure, A Private Self-consciousness: A Longitudinal Investigation. Journal of Personality and Social Psychology, 51(3), 595-608.
• Demir N.(2007). Örgüt Kültürü ve İş Tatmini. Türkmen Kitapevi, İstanbul.
• Deniz, M.E., Hamarta, E. & Arı, R. (2005). An Investigation of Social Skills and Loneliness Levels of University Students with Respect to Their Attachment styles in a Sample of Turkish Students. Social Behavior and Personality, 33(1), 19-32.
• Dienemann, J. (1998). Nursing Administration. Appletin & Lange, Stamford, 331-343.
• Di Tommaso, E., Brannen-McNulty, C., Ross, L. & Burgess, M. (2003). Attachment Styles, Social Skills Loneliness in Young Adults. Personality and Individual Differences, 35, 303-312.
• Di Tommaso, E., Brannen, C. & Burgess, M. (2005). The Universality of Relationship Characteristics: A Cross-cultural Comparison of Different Types of Attachment and Loneliness in Canadian and Visiting Chinese Students. Social Behavior and Personality, 33(1), 57-68.
• Doğan, T., Çetin, B. & Sungur, M.Z. (2009). İş Yaşamında Yalnızlık Ölçeği Türkçe Formunun Geçerlilik ve Güvenilirlik Çalışması, Anadolu Psikiyatri Dergisi, 10, 271-277.
• Eren, M.Ş., Tokgöz, E. & Saylan, O. (2014). Stratejik İnsan Kaynakları Yönetiminin İşgören Katılımı Üzerindeki Etkisi: İş Zenginleştirme Ve Güçlendirmenin Düzenleyici Etkisi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 19(2), 89-106.
• Erözkan, A. (2009). Ergenlikte Yalnızlığın Yordayıcıları. İlköğretim Online, 8(3), 809-819.
• Ernst, J.M. & Cacioppo,J.T. (1999). Lonelyhearts: Psychological Perspectives on Loneliness. Applied & Preventive Psychology, 81, 1-22.
• Ertürk, E. & Erdirençelebi, M. (2018). Çalışanların Örgütsel Yalnızlık Algısının İş Tatmini ve İşten Ayrılma Niyeti Üzerine Etkileri, Gaziantep Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(2), 603-618.
• Evans, J.D. (1996). Straightforward Statistics for the Behavioral Sciences. Pacific Grove, CA: Brooks/Cole Publishing.
• Eygü, H. & Güllüce, A.Ç. (2017). Determination of Customer Satisfaction in Conservative Concept Hotels by Ordinal Logistic Regression Analysis, Journal of Financial Risk Management, 6, 269-284.
• Goulet L.R. & Singh P. (2002). Career Commitment: A Reexamination and an Extention. Journal of Vocational Behavior, 61. 73-91.
• Güneş, İ., Bayraktaroğlu, S. & Kutanis, R.Ö. (2009). Çalışanların Örgütsel Bağlılık ve Tükenmişlik Düzeyleri Arasındaki İlişki: Bir Devlet Üniversitesi Örneği. Süleyman Demirci Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 481-497.
• Günlük, M. (2010). Muhasebecilerin Mesleki ve Örgütsel Bağlılık, İş Memnuniyeti ve İşten Ayrılma Eğilimleri Üzerine Bir Araştırma. Yayımlanmamış Doktora Tezi. Gebze Yüksek Teknoloji Enstitüsü. Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Hackman, R.J. (1975). Is Job Enrichment Just A Fad?, Harvard Business Review, September- October: 129-138.
• Hackman, R.J., Oldham, G., Janson, R. & Purdy, K. (1975). A New Strategy for Job Enrichment, California Management Review, 17(4): 57-71.
• Irving, P.G., Coleman. D.F. & Cooper C.L. (1997). Further Assesment of a Three- Compenent Model of Occupational Commitment: Generalizibity and Differences Across Occupations. Journal of Applied Psychology, 82 (3), 444-452.
• Jones, W.H., Hobbs, S.A. & Hockenbury, D. (1982). Loneliness and social skills deficits. Journal of Personality and Social Psychology, 42, 682-689.
• Kaplan, M.S. (2011). Öğretmenlerin İş Yerinde Yalnızlık Duygularının Okullardaki Örgütsel Güven Düzeyi ve Bazı Değişkenler Açısından İncelenmesi, Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Selçuk Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Konya.
• Keser, A. & Karaduman, M. (2014). İş Yaşamında Yalnızlık Algısının Örgütsel Vatandaşlık Davranışı ile İlişkisi ve Öğretmenler, Uluslararası Emek ve Toplum Dergisi, 3(7), 179-197.
• Kılınç, H. & Sevim, S.A. (2005). Ergenlerde Yalnızlık ve Bilişsel Çarpıtmalar, Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 38(2), 69-88.
• Koçel, T. (2018). İşletme Yöneticiliği, Beta Yayıncılığı, İstanbul.
• Koyuncu & Elçi (2018). İlçe Belediye Çalışanlarının Örgütsel Bağlılık Düzeyleri: Aksaray İli Örneği, International Journal Entrepreneurship and Management Inquiries, 2(2), 64-73.
• Lam, L.V. & Lau, D.C. (2012). Feeling Lonely at Work: Investigating the Consequences of Unsatisfactory Workplace Relationships, The International Journal of Human Resource Management, 23(20), 4265-4282.
• MacKinnon, D.P., Lockwood, C.M., Hoffman, J.M., West, S.G. & Sheets, V. (2002). A comparison of methods to test mediation and other intervening variable effects. Psychological Methods, 7, 83–104.
• MacCallum, R.C., Browne, M.W. & Sugawara, H.M. (1996). Power Analysis and Determination of Sample Size for Covariance Structure Modeling, Psychological Methods, 1(2), 130-149.
• Mercan, M. (2006). Öğretmenlerde Örgütsel Bağlılık Örgütsel Yabancılaşma ve Örgütsel Vatandaşlık. Yüksek Lisans Tezi. Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyonkarahisar.
• Meydan, C.H. & Şeşen, H. (2011). Yapısal Eşitlik Modellemesi AMOS Uygulamaları, Detay Yayımcılık, Ankara.
• Meyer, J.P., Stanley, D.J., Herscovitch, L. & Topolnytsky, L. (2002). Affective Continuance and Normative Commitment to the Organization: A Meta- Analysis of Antecedents, Correlates and Consequences. Journal of Vocational Behavior, 61(1), 20-52.
• Meyer, J.P. & Allen, N.J. (1997). Commitment in the Workplace-Theory, Research, and Application. Thousand Oaks, CA: Sage Publications.
• Meyer, J.P., Allen, N.J. & Smith, C.A. (1993). Commitment To Organizations And Occupations: Extentions And Test Of A Three Component Conceptualization, Journal Of Applied Psychology, 78, 538-551.
• Meyer, J.P. & Allen, N.J. (1991). A Three-Component Conceptualization of Organizational Commitment. Human Resource Management Review, 1(1), 61-89.
• Montgomery, D.C., Peck, E.A. & Vining, G.G. (2012) Introduction to Linear Regression Analysis. John Wiley & Sons, Hoboken.
• Morrow, P.C. (1983). Concept Redundancy in Organizational Research: The Case of Work Commitment. Academy of Management Review. 8(3). 486-500.
• Mowday, R.T., Steers, R.M. & Porter, L.W. (1979). The Measurement of Organizational Commitment. Journal of Vocational Behavior, 14(2), 224-247.
• Olson, R.E. (1986). Job Enrichment: Putting Motivators to Work. Journal of Management, 17:70.
• Oral, S. & Kuşluvan, Z. (1997). Motivasyon Konusunda Oluşturulan Yaklaşımlar ve İşletmelerde Motivasyonu Artırmaya Yönelik Olarak Kullanılan Araçlar. Verimlilik Dergisi, 3:93-115.
• Özdamar, K. (2013). Paket programlar ile istatistiksel veri analizi. (9. baskı). Eskişehir: Nisan Kitapevi.
• Özdevecioğlu, M. & Aktaş, A. (2007). Kariyer Bağlılığı, Mesleki Bağlılık ve Örgütsel Bağlılığın Yaşam Tatmini Üzerindeki Etkisi: İş-Aile Çatışmasının Rolü. EÜİİ BF Dergisi, 28, 1-20.
• Öztürk, H. & Bahçecik, N. (2005). Bir Motivasyon Yöntemi: İş Zenginleştirme ve Hemşirelik Hizmetlerinde Kullanımı. Hastane Yönetimi Dergisi, 1:24–30.
• Özyer, K. (2010). Etik İklim ve İşten Ayrılma Niyeti Arasındaki İlişkide Örgütsel Bağlılık ve İş Tatmininin Düzenleyici Rolü. Yayınlanmamış Doktora Tezi. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özmen, Ö.T., Özer, P.S. & Saatçioğlu, Ö.Y. (2005). Akademisyenlerde Örgütsel ve Mesleki Bağlılığın İncelenmesine İlişkin Bir Örnek Araştırma. Dokuz Eylül Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 6(2), 1-14.
• Peplau, L.A., Russell, D. & Heim, M. (1979). The Experience of Loneliness. In I. H. Frieze, D. Bar Tal, & J. S. Carroll (Eds.), New Approaches to Social Problems: Applications of Attribution Theory, San Francisco: Jossey-Bass, 53-78.
• Porter, L.W., Steers, R.M., Mowday, R.T. & Boulian, P.V. (1974). Organizational Commitment, Job Satisfaction and Turnover Among Psychiatric Technicians. Journal of Applied Psychology, 59, 603–609.
• Powell, D.M. & J. P.Meyer (2004). Side-Bet Theory and the Three-Component Model of Organizational Commitment. Journal of Vocational Behavior, 65(1), 157-177.
• Preacher, K.J. & Hayes, A.F. (2004). SPSS and SAS Procedures for Estimating Indirect Effects in Simple Mediation Models. Behavior Research Methods, Instruments, and Computers, 36, 717-731.
• Riordan, C.M. & Griffeth, R.W. (1995). The Opportunity for Frienship in the Workplace: An Underexplored Construct. Journal of Business and Psychology, 10(2), 141-154.
• Rottenberg, K.J. (1997). Loneliness and the Perception of the Exchange of Disclosures. Journal of Social and Clinical Psychology, 16(3), 259-276.
• Sezgin, F. (2010). Öğretmenlerin Örgütsel Bağlılığının Bir Yordayıcısı Olarak Okul Kültürü. Eğitim ve Bilim, 35(156), 23-46.
• Steers, R. (1981). Introduction to Organizational Behavior, Glenview, Illinois. Scott, Froesman and Company.
• Şimşek, Ö.F. (2007). Yapısal Eşitlik Modellemesine Giriş: Temel İlkeler ve LISREL Uygulamaları, Ekinoks Yayınları, Ankara.
• Turgut, H., Tokmak, İ. & Ateş, M.F.(2016). The Moderating Role of Leader-Member Exchange on the Relationship between Emotional Labor with Job Satisfaction or Turnover Intention. International Journal of Business and Management, 11(12), 83-96.
• Umstot, D.D., Mıtchell, T.R. & Bell, C.H. (1978). Goal Setting and Job Enrichment: An Integrated Approach to Job Design, Academy of Management Review, October: 867-879.
• Vitkus, J. & Horowitz, LM. (1987). Poor Social Performance of Lonely People: Lacing a Skill Oradopting a Role? Journal of Personality and Social Psychology, 48(4), 981-990.
• Wei, M., Russell, D.W. & Zakalik, R.A. (2005). Adult Attachment, Social Self-efficacy, Self-disclosure, Loneliness, and Subsequent Depression for Freshman College Students: A Longitudinal Study. Journal of Counseling Psychology, 52(4), 602– 614.
• Wiener, Y. (1982). Commitment in Organization: A Normative View. Academy of Management Review, 7, 418-428.
• Wright, S.L., Burt, C.D.B. & Strongman, K.T. (2006). Loneliness in the Workplace: Construct Definition and Scale Development, New Zealand Journal of Psychology, 35(2), 59-68
• Yılmaz, E., Yılmaz, E. & Karaca, F. (2008). Üniversite Öğrencilerinin Sosyal Destek ve Yalnızlık Düzeylerinin İncelenmesi, Genel Tıp Dergisi, 18(2), 71-79.
• Yüceler, A. (2009). Örgütsel Bağlılık ve Örgüt İklimi İlişkisi: Teorik ve Uygulamalı Bir Çalışma, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (22), 445.
• Yüksel, Ö. (2003), İnsan Kaynakları Yönetimi, Gazi Kitabevi, Ankara. https://satiskocum.blogspot.com/2018/06/is-zenginlestirme-nedirnasl-yaplr.html).