ORTAÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNİN DOĞA YOKSUNLUĞU DÜZEYİNİN BELİRLENMESİ İÇİN BİR ÖLÇEK ÇALIŞMASI

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 1, 261 - 280, 05.06.2024

Kurtulus Atli , Mehmet Yılmaz

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.1315865

Öz

Bu araştırmada doğa yoksunluğu seviyesini belirlemek amacı ile ortaöğretim öğrencileri ile çalışılmıştır. Bu kapsamda geliştirilen Doğa Yoksunluğu Ölçeği 54 maddeden oluşmaktadır. Doğa Yoksunluğu Ölçeği 27’şer maddeye sahip iki alt ölçekten oluşmaktadır. Alt ölçeklerden biri Doğa Yoksunluğu Davranış Alt Ölçeği diğeri ise Doğa Yoksunluğu Düşünce Alt Ölçeği şeklinde isimlendirilmiştir. Üzerinde araştırma yürütülen ortaöğretim öğrencileri 2020–2021 eğitim öğretim yılında Nevşehir’de okuyan öğrencilerdir. Nevşehir’deki çeşitli liselerde okuyan 409 öğrenci çalışma kapsamına alınmıştır. Öğrencilerin devam ettikleri sınıf düzeyleri 9, 10, 11 ve 12. sınıflardır. Ölçeğin geçerliğinin sağlanması için kapsam, görünüş ve yapı geçerliği çalışmaları yapılmıştır. Güvenirliğin sağlanması için ise iç tutarlılık katsayısı araştırılmıştır. Açımlayıcı faktör analizi yapıldıktan sonra ölçek nihai halini almıştır. Hazırlanan Doğa Yoksunluğu Ölçeği’nin tamamının Cronbach’s Alfa iç tutarlılık katsayısı 0,94 olarak belirlenmiştir. Doğa Yoksunluğu Davranış Alt Ölçeği için Cronbach’s alfa iç tutarlılık katsayısı 0,86, Doğa Yoksunluğu Düşünce Alt Ölçeği için ise 0,95 çıkmıştır. Bu sonuçlar neticesinde diğer araştırmacıların da güvenle uygulayabileceği bir Doğa Yoksunluğu Ölçeği elde edilmiştir. Ayrıca ölçekle ilgili öneriler sunulmuştur.

Anahtar Kelimeler

ortaöğretim, ölçek geliştirme, doğa yoksunluğu, doğa eğitimi

Kaynakça

• Alım, M. (2006). Avrupa Birliği üyelik sürecinde Türkiye’de çevre ve ilköğretimde çevre eğitimi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(2), 599-616. https://dergipark.org.tr/en/pub/kefdergi/issue/49104/626637 sayfasından erişilmiştir.
• Atav E., Altunoğlu B. D., & Sönmez S. (2015). The determination of the environmental attitudes of secondary education students, Procedia - Social and Behavioral Sciences, 174, 1391-1396.
• Avcı, E., Özenir, Ö. S., Kurt, M., & Atik, S. (2015). TÜBİTAK 4004 doğa eğitimi ve bilim okulları kapsamında ortaokul öğrencilerine yönelik gerçekleştirilen “Bizim Deniz Akdeniz” projesinin değerlendirilmesi. Amasya Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 4(2), 312-333.
• Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E. K., Akgün, Ö. E., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2017). Bilimsel araştırma yöntemleri. Ankara: PEGEM.
• Büyüköztürk Ş. (2010). Sosyal bilimler için veri analizi el kitabı. Ankara: PEGEM.
• Clements, R. (2004). An investigation of the status of outdoor play. Contemporary Issues in Early Childhood, 5(1), 68-80.
• Erol A., & Ogelman H. G. (2019). Çevre eğitimi aile katılım etkinliklerinin anne ve babaların çevreye yönelik tutumlarına etkisinin incelenmesi, İlköğretim Online, 18(2), 916-938.
• Forsler, I., & Guyard, C. (2020). Screen time and the young brain-a contemporary moral panic?.
• https://www.diva-portal.org/smash/get/diva2:1509482/FULLTEXT02 sayfasından erişilmiştir.
• Gökçe N., Kaya E, Aktay S., & Özden M. (2007). İlköğretim öğrencilerinin çevreye yönelik tutumları. İlköğretim Online, 6(3), 452-468.
• Gülay, H. & Öznacar, M. D. (2010). Okul öncesi dönem çocukları için çevre eğitimi etkinlikleri. Ankara: PEGEM.
• Güneş, M. H., & Aksan, Z. (2015). Türkiye ve Güney Kore biyoloji öğretim programlarının karşılaştırılması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 1(33), 20-41.
• https://dergipark.org.tr/en/pub/maeuefd/issue/19406/206296 sayfasından erişilmiştir.
• Hancox, R. J., & Poulton, R. (2006). Watching television is associated with childhood obesity: but is it clinically important?. International Journal of Obesity, 30(1), 171-175.
• Hinkley, T., Brown, H., Carson, V., & Teychenne, M. (2018). Cross sectional associations of screen time and outdoor play with social skills in preschool children. PloS one, 13(4), 1-15.
• Hofferth, S. L., & Sandberg, J. F. (2001). How American children spend their time. Journal of Marriage and Family, 63(2), 295-308.
• Kahyaoğlu, M. (2016). Türkiye’de doğa eğitimi üzerine yapılan çalışmalarının analizi: Bir meta sentez çalışması. Academia Eğitim Araştırmaları Dergisi, 1(1), 1-14.
• Karakoç, F. Y. & Dönmez, L. (2014). Ölçek geliştirme çalışmalarında temel ilkeler. Tıp Eğitimi Dünyası, 13(40), 39-49.
• Kaya, E., Akıllı, M., & Sezek, F. (2009). Lise öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarının cinsiyet açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 18, 43-54.
• Kennedy, E. B., Jensen, E. A., & Verbeke, M.. (2018). Preaching to the scientifically converted: evaluating ınclusivity in science festival audiences. International Journal of Science Education, 8(1), 14–21.
• Kuzulugil, A. C., Aytatli, B., & Yildiz, N. D.(2021) New Approaches in Education: Forest Schools. International Congress on the Phenomenological Aspects of Civil Engeneering. 1-5.
• Llorens S. S., Torres A. A., Del Campo-Gomis F.J., & Poveda A. M. (2019). Environmental consciousness differences between primary and secondary school students. Journal of Cleaner Production, 227, 712-723.
• Miller, J. R. (2005). Biodiversity conservation and the extinction of experience. Trends in Ecology & Evolution, 20(8), 430-434.
• Milli Eğitim Bakanlığı. (2018d). 2023 Eğitim Vizyon Belgesi, Ankara https://2023vizyonu.meb.gov.tr/doc/2023_EGITIM_VIZYONU.pdf adresinden erişilmiştir.
• NAAEE (1994). Thirty years of History 1971 to 2001, Washington, USA.
• Özdemir, O. (2010). Doğa deneyimine dayalı çevre eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin çevrelerine yönelik algı ve davranışlarına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27(27), 125-138.
• Reilly, J. J., Jackson, D. M., Montgomery, C., Kelly, L. A., Slater, C., Grant, S., & Paton, J. Y. (2004). Total energy expenditure and physical activity in young Scottish children: mixed longitudinal study. The Lancet, 363(9404), 211-212.
• Schuttler, S. G., Sorensen, A. E., Jordan, R. C., Cooper, C., & Shwartz A.. (2018). Bridging the nature gap: Can citizen science reverse the extinction of experience?. Frontiers in Ecology and the Environment. 16(7), 405–411.
• Sönmez, D. (2018). TÜBİTAK-4004 doğa eğitimine katılan öğretmenlerin doğa eğitimine ilişkin görüşleri. Journal of Awareness (JoA), 3(2), 63-72.
• Şahin, M. G., & Öztürk, N. B. (2018). Eğitim alanında ölçek geliştirme süreci: Bir içerik analizi çalışması. Kastamonu Eğitim Dergisi, 26(1), 191-199.
• Şencan, H. (2005). Sosyal ve davranışsal ölçümlerde güvenirlik ve geçerlik. Ankara: Seçkin.
• Watts, J., & Cockcroft, K. (2009). Developmental Psychology, UCT Press, Cape Town, South Africa.
• Taşkın, Ö., & Şahin, B. (2008). “Çevre” kavramı ve altı yaş okul öncesi çocuklar. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(23), 1-12.