KUZEY MAKEDONYA TÜRK TİYATROSU METİNLERİNDE KULLANILAN TÜRKÜLER VE ŞARKILAR ÜZERİNE BİR İNCELEME

Yıl 2024, Cilt: 26 Sayı: 1, 343 - 364, 05.06.2024

Selçuk Kürşad Koca , Büşra Yılmaz

https://doi.org/10.26468/trakyasobed.1478083

Öz

Balkanlar, içerisinde çeşitli milletlerin bir arada yaşadığı bir coğrafyadır. Balkan topraklarında ilk olarak IV. yüzyılda görülen Türkler, Osmanlı döneminden itibaren bölgede son derece etkili olmuştur. Balkan Türkleri, yaşadıkları kentlerde çeşitli yayın organları vasıtasıyla Türk edebiyatını geliştirmişlerdir. Sesler Dergisi, Kuzey Makedonya’da yaşayan Türklerin edebî faaliyetlerini sürdürmelerine imkân sağlamıştır. Sesler Dergisi içerisinde şiir, hikâye, bilimsel yayınlar ve tiyatro metinleri olmak üzere birçok Balkan Türk yazarının eserleri okuyucu ile buluşmuştur.
Balkan Türklerinin çeşitli sanatsal faaliyetlerinde onların kültürel kimliklerine dair unsurlar bulunmaktadır. Kültürel kimliğin belirgin bir şekilde ön plana çıktığı sanat dallarından biri tiyatrodur. Bu çalışmada Sesler Dergisi’nde yayımlanan tiyatro metinlerinden hareketle Türk tiyatrosunda tespit edilen şarkı ve türküler üzerine bir inceleme yapılmıştır.
Şerafettin Nebi, Hüseyin Süleyman, Süreyya Yusuf, Hasan Mercan, İlhami Emin, Cemail Maksut, gibi yazarların eserleri, Türk tiyatrosunun önemli birer parçası olarak Sesler Dergisi'nde incelenmiştir. Bu araştırma, tiyatro metinlerinde sıkça rastlanan şarkılar ve türküler gibi edebi unsurların belirlenmesi ve niteliksel bir analizinin yapılması amacıyla gerçekleştirilmiştir.
İncelenen dönemde Kuzey Makedonya Türk Tiyatrosu'nda dikkate değer miktarda şarkı ve türkü kullanımı gözlemlenmektedir. Bu durum, Osmanlı sonrası dönemde ulusal kimliklerin korunması ve yaşatılması gerekliliğiyle yakından ilişkilendirilmiştir. Özellikle Türk kimliğinin devamını sağlamak adına Türk tiyatrosunun önemli bir araç olduğu görülmektedir.
Şarkılar ve türküler, tiyatro metinlerinde sadece eğlence unsuru olarak değil, aynı zamanda kültürel ve tarihsel bir arka planı yansıtarak izleyicilerin duygusal bağ kurmasını sağlayan önemli unsurlar olarak öne çıkmaktadır. Bu tür edebi öğelerin yoğun kullanımı, seyircinin milli kimlikleriyle bütünleşmesine ve bu kimlikleri yaşatma sürecine katkı sağladığı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Balkanlar, Kuzey Makedonya, Türk tiyatrosu, türkü, şarkı, kimlik

A STUDY ON TURKISH FOLK SONGS AND SONGS USED IN NORTH MACEDONIA TURKISH THEATER SCRIPTS

Öz

The Balkans is a geography where various nations live together. Turks, who first appeared in the Balkan lands in the 4th century, have been extremely influential in the region since the Ottoman period. Balkan Turks developed Turkish literature through various publications in the cities they lived in. Sesler Journal enabled the Turks living in North Macedonia to continue their literary activities. In Sesler Journal, the works of many Balkan Turkish writers, including poetry, stories, scientific publications, and theater texts, have met with the readers. There are elements of their cultural identity in various artistic activities of the Balkan Turks. One of the branches of art in which cultural identity comes to the fore is theater. In this study, an analysis was made of the songs and folk songs identified in Turkish theater based on the theater script published in Sesler Journal. As an important part of Turkish theater, the works of writers such as Şerafettin Nebi, Hüseyin Süleyman, Süreyya Yusuf, Hasan Mercan, İlhami Emin, Cemail Maksut were examined in Sesler Journal. This research was carried out to identify and qualitatively analyze literary elements such as songs and folk songs that are frequently encountered in theater scripts. A remarkable amount of song and folk song usage is observed in the North Macedonian Turkish Theater during the examined period. This situation has been closely associated with the need to protect and preserve national identities in the post-Ottoman period. It is seen that Turkish theater is an important tool to ensure the continuation of Turkish identity. Songs and folk songs stand out in theater scripts not only as entertainment elements but also as important elements that enable the audience to establish an emotional bond by reflecting a cultural and historical background. It is thought that the intensive use of such literary elements contributes to the integration of the audience with their national identities and to the process of keeping these identities alive.

Anahtar Kelimeler

Balkans, North Macedonia, Turkish theatre, folk song, song, identity

Kaynakça

• Gönül Bektaş, “Üsküp’te Osmanlı Tiyatrosu”, Mimar İst, Mart 2015, 78-83.
• Özkul Çobanoğlu, Halkbilimi Kuramları ve Araştırma Yöntemleri Tarihine Giriş. Akçağ Yayınları. Ankara 2019.
• Şükrü Elçin, Halk Edebiyatına Giri, Akçağ Yayınları, Ankara 2001
• İlhami Emin, “Nasrettin” Sesler Aylık Toplum Sanat Dergisi, Yıl VI, Sayı 59, 1971, s.29-76.
• Suat Engüllü, “Makedonya Türk Edebiyatı ve Yugoslavya (Kosova) Türk Edebiyatı”, Türkiye Dışındaki Türk Edebiyatı Antolojisi, Cilt: 7, Ankara: Kültür Bakanlığı Yayınları, 1997, s. 59-294.
• S. Kürşad Koca, Bayram Balkanlarda Mahalli Bir Klasik (Behic İbrahim’in Hayatı-Sanatı-Eserleri), Yeni Balkan Yayınları, Üsküp 2017.
• S. Kürşad Koca, Balkan Türklerinin Yakın Dönem Kahramanları “Yücelciler”, Akademik Bakış Dergisi, Sayı 60, 2017, s.76-90
• Cemail Maksut, “Mümine”, Sesler Aylık Toplum Sanat Dergisi, Yıl VII, Sayı 64, Mart 1972, s.63-87.
• Hasan Mercan, “Dağ Gelini”, Sesler Aylık Toplum Sanat Dergisi, Yıl IX, Sayı 85, Nisan 1974, s.49-60.
• Şerafettin Nebi, “Raşela”, Sesler Aylık Toplum Sanat Dergisi, Yıl VIII, Sayı 78- Eylül 1973, s.19-29.
• Şerafettin Nebi, Savaşçılar” Sesler Aylık Toplum Sanat Dergisi, Yıl XVII, Sayı 155, Nisan 1981, s.77-107.
• Feyhan Ruşid, “Üsküp Türklerinin Somut Olmayan Kültürel Mirası”, (Doktora Tezi, Trakya Üniversitesi), Edirne 2022.
• Risto Stefanovski, Türk Tiyatrosu-Monografi, (Çev: Melahat Ali), Kaleografik Doo, Üsküp 2009
• Hüseyin Süleyman, “Aliş”, Sesler Aylık Toplum Sanat Dergisi, Yıl XXV, Sayı 236, Mayıs 1989, s.55-89.
• Serdar Uğurlu, Büşra Yılmaz, “Makedon Türk Tiyatrosunda Aliş Oyununun Folklorik Unsurları.”. UMAY Sanat ve Sosyal Bilimler Dergisi, 1(1), 2023, s28-65.
• Büşra Yılmaz, “Kuzey Makedonya ve Kosova Türk Tiyatrosunda Kadın Merkezli Folklorik Bir İnceleme”, (Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Yüksek Lisans Tezi), Bolu 2023.
• Süreyya Yusuf, “Ömrümün Tek Rüyası”, Sesler Aylık Toplum Sanat Dergisi, Yıl IV, Sayı 33-34, Şubat Mart 1969, s.80-87.
• Süreyya Yusuf, (1973). “Kahpe Dünya”, Sesler Aylık Toplum Sanat Dergisi, Yıl VII, Sayı 79- 80-81, Ekim Kasım Aralık, 1973, s.154-163.