TOPLULUKLARI YENİDEN CANLANDIRMA: ORTAKLAR KÖY ENSTİTÜSÜ'NÜN SOSYO-KÜLTÜREL VE EĞİTSEL ETKİSİ

Yıl 2025, Cilt: 15 Sayı: 4, 1984 - 2023, 27.10.2025

Adil Adnan Öztürk

https://doi.org/10.24315/tred.1583019

Öz

Ortaklar Köy Enstitüsü (OKE), Türkiye'deki 21 köy enstitüsünden 20’ncisi olarak, sadece öğretmen yetiştirmekle kalmayıp, ülke açısından bütüncül bir kalkınma projesi olarak tasarlanmıştır. Özel bir konuma sahip olan bu enstitü, diğer enstitülerin bölgesel düzenleme kuralına uymayarak, İzmir Kızılçullu Köy Enstitüsü'nün merkezi bir noktada bulunduğu bir alanda kurulmuştur. Temel amacı, Kızılçullu'nun kuruluş ilkelerine tam uymayan yapısını taşımaktır. Kurucu müdür Hamdi Akman tarafından yapılan yer seçimi ile Kızılçullu’dan gelen öğretmen ve öğrenciler, bataklık bir alandan güzel bir yerleşke oluşturmuştur. Kızılçullu’nun ilk öğrencileri Aydın, Denizli ve Muğla'dan gelenlerdir. Enstitü sahasında kısa sürede 33 bina inşa edilmiş ve bu binalarda köy enstitüsü amaç ve ilkelerine uygun olarak aktif eğitim yapılmıştır. Bu makalenin amacı, Enstitüsü’nün toplumu kurulduğu coğrafyada sosyo-kültürel ve eğitsel açıdan nasıl canlandırdığını incelemektir. Bu amaçla nitel araştırma yöntemlerinden doküman incelemesi yoluyla literatür ve orijinal belgelere dayanarak metin oluşturulmuştur. Sonuç olarak bu enstitünün, yerel toplumun sosyo-kültürel ve eğitsel alanda önemli bir canlanma sağlamış olduğu anlaşılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ortaklar Köy Enstitüsü (OKE) , Eğitmen , Öğretmen Eğitimi , Adabelen

Etik Beyan

Etik Kurul onayı gerekmemektedir.

Kaynakça

• Akyüz, Y. (2021). Türk Eğitim Tarihi, MÖ.1000-MS.2021. Ankara, Pegem Akademi, 34. Basım.
• Avcil, C. (2023). Bir Modernleşme Aracı Olarak Köy Enstitüleri. İçinde Z.B. Dalaman (Ed.), 100 Yıllık Cumhuriyet ve Türk Modernleşmesi içinde, 1. Baskı, İstanbul, İstanbul Topkapı Üniversitesi Yayınları.
• Aysal, N. (2005). Anadolu’da Aydınlanma Hareketinin Doğuşu: Köy Enstitüleri. Atatürk Yolu Dergisi, 9(35-36), 267-282.
• Balaban, M. (2007a). Ortaklar Köy Enstitüsünde İlk Kazma. İçinde K. Kocabaş (Haz.), Ortaklar Köy Enstitüsü’nden Ortaklar İlköğretmen Okulu’na, Adabelen Işığı (ss. 81-84), İzmir, Uşşak Matbaası.
• Balaban, Y. (2007b). Ortaklar Köy Enstitüsü Kurulurken. İçinde K. Kocabaş (Haz.), Ortaklar Köy Enstitüsü’nden Ortaklar İlköğretmen Okulu’na, Adabelen Işığı (ss. 85-87), İzmir, Uşşak Matbaası.
• Başgöz, İ. (1995). Türkiye’nin Eğitim Çıkmazı ve Atatürk. Ankara, Kültür Bakanlığı Yayınları.
• Baysal, E. (2012). Köy Enstitülerinde Mekân Kurgusu ve Mimari Yapılanma. İçinde Y. Keskin (ed.), Düşünen Tohum Konuşan Toprak, Cumhuriyet’in Köy Enstitüleri 1940-1954 (ss. 136-158), İstanbul, Suna ve İnan Kıraç Vakfı İstanbul Araştırmaları Enstitüsü.
• Becerik, O. (1944). Ortaklar Köy Enstitüsü. Aydın gazetesi, 1.
• Binbaşıoğlu, C. (2009). Başlangıçtan Günümüze Türk Eğitim Tarihi. Ankara, Anı Yayıncılık.
• Çağlayan, N. (2007). Ortaklar Köy Enstitüsüne İlk Kazmayı Vurduğumuz Günler. İçinde K. Kocabaş (Haz.), Ortaklar Köy Enstitüsü’nden Ortaklar İlköğretmen Okulu’na, Adabelen Işığı (ss. 71-74), İzmir, Uşşak Matbaası.
• Çandar, T. (2003). Hitit Güneşi: Mualla Eyüboğlu Anhegger. İstanbul, Doğan Kitap, İstanbul.
• Çerman Çakaloz, A. (2007). Son Güne Kadar Öğretmendiler. İçinde K. Kocabaş (Haz.), Ortaklar Köy Enstitüsü’nden Ortaklar İlköğretmen Okulu’na, Adabelen Işığı (ss. 31-36), İzmir, Uşşak Matbaası, İzmir.