5-6 YAŞ ÇOCUKLARIN BAKIŞ AÇISI ALMA BECERİLERİ İLE DAVRANIŞ PROBLEMLERİ ARASINDAKİ İLİŞKİNİN İNCELENMESİ

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 3, 1642 - 1655, 26.09.2023

Zuhal Altındal , Aylin Sop

https://doi.org/10.24315/tred.1174360

Cited By: 1

Öz

Araştırmada, 5-6 yaş çocukların bakış açısı alma becerileri ile davranış problemleri arasındaki ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma grubunu, 2020-2021 eğitim-öğretim yılında Burdur ilinde Milli Eğitim Bakanlığı’na bağlı okul öncesi eğitim kurumlarında öğrenim gören 5-6 yaş grubu 276 çocuk oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama araçları olarak; “Çocuklar İçin Bakış Açısı Alma Testi (ÇBT)”, “Okul Öncesi Davranış Sorunları Tarama Ölçeği (OÖDSTÖ)” ve araştırmacı tarafından hazırlanan kişisel bilgi formu kullanılmıştır. Verilerin analizinde çocukların bakış açısı alma becerilerinin, bazı değişkenlere (cinsiyet, yaş, doğum sırası, kardeş sayısı) göre incelenmesinde t-test ve tek yönlü varyans analizi (ANOVA) kullanılmıştır. Ayrıca 5-6 yaş çocukların bakış açısı alma becerisi ile davranış problemleri arasındaki ilişkiyi incelemek amacıyla pearson korelasyon analizinden yararlanılmıştır. Araştırmanın sonuçlarına göre; çocukların bakış açısı alma becerileri, cinsiyet, yaş, kardeş sırası, doğum sırası değişkenlerine göre anlamlı farklılık göstermektedir. Araştırmadan elde edilen diğer bir sonuca göre; çocukların davranış problemleri ile bakış açısı alma düzeyleri arasındaki ilişkinin düşük düzeyde, negatif yönde olduğu ve istatistiksel olarak anlamlı bulgusuna ulaşılmıştır. Araştırmada elde edilen bu sonuca göre; bakış açısı alma becerisine sahip çocuklar daha az davranış problemi göstermektedir. Çocukların bakış açısı alma becerisi ile davranış problemleri arasındaki ilişkinin belirlenmesi, çocukların sosyal ve duygusal gelişimlerini destekleyecek müdahale programlarının hazırlanması bakımından önemli görülmekte ve araştırmanın, ilgili alanda yapılacak diğer çalışmalara fayda sağlayacağı düşünülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Okul öncesi dönem, bakış açısı alma becerisi, davranış problemleri, empati becerisi

Kaynakça

• Acun-Kapıkıran, N. (2016). Kişilerarası ilişkiler ve iletişimde empati. A. Kaya (Ed.), Kişilerarası ilişkiler ve etkili iletişim içinde (s. 109-117). Pegem Akademi Yayıncılık.
• Aslan, D. (2017). Okul öncesi dönem çocuklarının bakış açısı alma becerilerine empati eğitim programının etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Aslan, E. (1992). Benlik kavramı ve bireyin yaşamındaki etkileri. Marmara Üniversitesi Atatürk Eğitim Fakültesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 4(4), 7-14.
• Aslan, N. (2018). 60-72 aylık çocukların empati becerilerinin anne çocuk ilişkisi açısından incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü.
• Atmaca, R. N., Gültekin Akduman, G. & Şepitci Sarıbaş, M. (2021). Okul öncesi dönem çocuklarının sosyal beceri düzeylerinin annelerinin empati becerileri ile ilişkisi. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 20 (77) , 134-151. https://doi.org/10.17755/esosder.734518
• Baiano, C., Job, X., Santangelo, G., Auvray, M., & Kirsch, L. P. (2021). Interactions between interoception and perspective-taking: Current state of research and future directions. Neuroscience and Biobehavioral Reviews, 130, 252–262. https://doi.org/10.1016/j.neubiorev.2021.08.007
• Bal, Ö. (2013). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 4-6 yaş çocukların kişiler arası problem çözme becerileri ve bakış açısı alma becerileri arasındaki ilişkinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Beland, K. B., Anderson, M., Frank, J. & Mayhew, D. (1991). Second step: A violence-prevention curriculum preschool-kindergarten (ages 4-6). Teacher’s guide. https://files.eric.ed.gov/fulltext/ED365739.pdf
• Bengtsson, H., & Arvidsson, A. (2011). The impact of developing social perspective-taking skills on emotionality in middle and late childhood. Social Development, 20(2), 353–375. 10.1111/j.1467-9507.2010.00587.x
• Bensalah, L., Caillies, S. & Anduze, M. (2016). Links among cognitive empathy, theory of mind, and affective perspective taking by young children. The Journal of Genetic Psychology, 177(1), 17-31. https://doi.org/10.1080/00221325.2015.1106438
• Bons, D., Van den Broek, E., Scheepers, F., Herpers, P., Rommelse, N. & Buitelaaar, J. K. (2013). Motor, emotional, and cognitive empathy in children and adolescents with autism spectrum disorder and conduct disorder. Journal Of Abnormal Child Psychology, 41(3), 425-443. https://doi.org/10.1007/s10802-012-9689-5
• Borke, H. (1975). Piaget’s mountains revisited: Changes in the egocentric landscape. Developmental Psychology, 11(2), 240–243.
• Cagdaş, A. & Seçer, Z. (2006). Anne-baba egitimi. Kök Yayıncılık.
• Campbell, S.B. (1983). Developmental perspectives in child psychopathology. In handbook of child psychopathology (pp, 13-40). Springer.
• Campbell, S.B. (1995). Behavior problems in preschool children: A review of recent research. Journal of Child Psychology and Psychiatry, 36 (1), 113-149. https://doi.org/10.1111/j.1469-7610.1995.tb01657.x
• Carlo, G., Knight, G. P., Eisenberg, N. & Rotenberg, K. J. (1991). Cognitive processes and prosocial behaviors among children: The role of affective attributions and reconciliations. Developmental Psychology, 27(3), 456-461. https://doi.org/10.1037/0012-1649.27.3.456
• Çelik, B. (2021). Okul öncesi eğitimi alan 48-60 aylık çocukların bakış açısı alma becerileri ile oynama eğilimleri arasındaki ilişkinin incelenmesi (Yüksek Lisans Tezi). İstanbul Okan Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Davis, M. H. (2018). Empathy: A social psychological approach. Routledge.
• Day, A., Howells, K., Mohr, P., Schall, E., & Gerace, A. (2008). The development of CBT programmes for anger: The role of ınterventions to promote perspective-taking skills. Behavioural and Cognitive Psychotherapy, 36(3), 299-312. doi:10.1017/S135246580800430X
• Değirmenci, G. Y. (2014). Ankara il merkezinde bağımsız anaokullarına devam eden 48-60 aylık çocukların görsel algı becerileriyle bakış açısı alma becerileri arasındaki ilişki [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Gazi Üniversitesi.
• Dereli, E. & Alpay, A. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinin empatik eğilimleri ve işbirliği yapma karakterlerinin insani değerlerini yordaması ve bu özelliklerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12 (2),1249-1270.
• Doctoroff, G. L. & Arnold, D. H. (2004). Parent-rated externalizing behavior in preschoolers: The predictive utility of structured interviews, teacher reports, and classroom observations. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 33(4), 813-818. https://doi.org/10.1207/s15374424jccp3304_16
• Eisenberg, N., Cumberland, A., Spinrad, T. L., Fabes, R. A., Shepard, S. A., Reiser, M., Murphy, B. C., Losoya, S. H., & Guthrie, I. K. (2001). The relations of regulation and emotionality to children's externalizing and internalizing problem behavior. Child development, 72(4), 1112–1134. https://doi.org/10.1111/1467-8624.00337
• Epley, N., Morewedge, C. K., & Keysar, B. (2004). Perspective taking in children and adults: Equivalent egocentrism but differential correction. Journal of Experimental Social Psychology, 40(6), 760-768. https://doi.org/10.1016/j.jesp.2004.02.002
• Erel, S. (2016). Okul öncesi dönemdeki çocuklarda bakış açısı alma becerileri, duygu düzenleme ve ahlak gelişiminin davranış sorunları ile ilişkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fivush, R. (1989). Exploring sex differences in the emotional content of mother-child conversations about the past. Sex Roles, 20(11), 675-691.
• Flavell, J. H. (1974). The development of inferences about others. In T. Mischel (Ed.), Understanding other persons. Rowman and Littlefield.
• Frick, P. J., Ray, J. V., Thornton, L. C., & Kahn, R. E. (2014). Can callous-unemotional traits enhance the understanding, diagnosis, and treatment of serious conduct problems in children and adolescents? A comprehensive review. Psychological Bulletin, 140(1), 1–57. https://doi.org/10.1037/a0033076
• Frith, C. D. (2007). The social brain?. Philosophical Transactions of the Royal Society B: Biological Sciences, 362(1480), 671-678. https://doi.org/10.1098/rstb.2006.2003
• Gauvain, M., & Munroe, R. L. (2014). Development of perspective taking in relation to age, education, and the presence of community features associated with industrialization: A four-culture study. Cross-Cultural Research: The Journal of Comparative Social Science, 48(1), 32–44. https://doi.org/10.1177/1069397113502164
• Genal, S. (2018). Okul öncesi eğitiminden yararlanan 5-6 yaş çocuklarının sosyal duygusal yeterlilikleri ile bakış açısı alma becerilerinin incelemesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gilin, D., Maddux, W. W., Carpenter, J., & Galinsky, A. D. (2013). When to use your head and when to use your heart: the differential value of perspective-taking versus empathy in competitive interactions. Personality & Social Psychology Bulletin, 39(1), 3–16. https://doi.org/10.1177/0146167212465320
• Günalp, A. (2007). Farklı anne baba tutumlarının okul öncesi eğitim çağındaki çocukların özgüven duygusunun gelişimine etkisi (Aksaray ili örneği) [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitisü.
• Güngör-Aytar, F.& Kaytez, N. (2014). Ailede İletişim ve Çocuk Üzeindeki Etkileri. A. Güngör(Ed.), Etkili İletişim (s.89-113). Hedef Yayıncılık.
• Hinnant, J. B., & O'Brien, M. (2007). Cognitive and emotional control and perspective taking and their relations to empathy in 5-year-old children. The Journal of Genetic Psychology, 168(3), 301-322. http://dx.doi.org/10.3200/GNTP.168.3.301-322
• Hirai, M., Muramatsu, Y., & Nakamura, M. (2020). Role of the embodied cognition process in perspective‐taking ability during childhood. Child Development, 91(1), 214–235. https://doi.org/10.1111/cdev.13172
• Hoffman, M. L. (2001). Empathy and moral development: Implications for caring and justice. Cambridge University Press.
• Holland M., Holland L. & Gimpel G. A, (2003). Emotional and behavioral problems of young children. Guilford Press.
• Howe, N., & Ross, H. S. (1990). Socialization, perspective-taking, and the sibling relationship. Developmental Psychology, 26(1), 160–165. https://doi.org/10.1037/0012-1649.26.1.160
• Işık, H. K. (2018). Çalışan/çalışmayan ebeveynlerin çocuklarına karşı tutumları ve bu tutumların 5-6 yaş grubu çocukların davranış problemleriyle ilişkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Maltepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kurdek, L. A. & Rodgon, M. M. (1975). Perceptual, cognitive and affective perspective taking in kindergarten through sixth- grade children. Development Psychology, 11(5), 643- 650.
• Martin, G.M.J., Gomez-Becerra, I., Chavez-Brown, M., & Greer, D. (2006). Perspective taking and theory of the mind: conceptual and empiricial issues. A complementary and pragmatic proposal. Salud Mental. 29 (6), 4-14.
• Marvin, R. S., Greenberg, M. T., & Mossler, D. G. (1976). The early development of conceptual perspective taking: Distinguishing among multiple perspectives. Child Development, 47(2), 511–514. https://doi.org/10.2307/1128810
• Moll, H., & Meltzoff, A. N. (2011). How does it look? Level 2 perspective-taking at 36 months of age. Child development, 82(2), 661–673. https://doi.org/10.1111/j.1467-8624.2010.01571.x
• Oğuz, V. (2006). Altı yaş grubundaki çocukların bakış açısı alma becerileri ile anne babaların empatik becerilerinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Önem, A. (2020). Okul öncesi çocukların bakış açısı alma becerilerine anne tutumunun etkisi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pala, Ş. M. & Aydoğdu, F. (2022). Özel yetenekli tanısı almış ve almamış çocukların empatik eğilimleri ile arkadaş ilişkilerinde kalıp yargıları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 19 (1) , 111-123. https://doi.org/10.33437/ksusbd.835981
• Qian, G., Du, Y., Liu, C., Han, R., & Luo, L. (2022). Are second-born children more empathetic than only children? A study on empathy development of Chinese preschoolers. Early Education and Development, 33(3), 407-417. https://doi.org/10.1002/icd.1983
• Salıkutluk, Z. Y. & Aslan, D. (2018, Aralık). Okul öncesi dönem çocuklarında akran kabul düzeyleri ile bakış açısı alma becerileri arasındaki ilişki. İkiz, F. E. ve Kara, Ö. T. (Ed.), II. Uluslararası Multidisipliner Çalışmaları Kongresi içinde (s. 269-285), Adana.
• Sang, S. A., & Nelson, J. A. (2017). The effect of siblings on children's social skills and perspective taking. Infant and Child Development, 26(6), e2023. https://doi.org/10.1002/icd.2023
• Selman, R. L. (1971). Taking another's perspective: Role-taking development in early childhood. Child Development, 42(6), 1721-1734. https://doi.org/10.2307/1127580
• Sezgin, Ö., & Ulus, D. (2019). Yaşam becerileri. İstanbul Üniversitesi Açık Ve Uzaktan Eğitim Fakültesi Yayınları.
• Smith, C. T., Shepperd, J. A., Miller, W. A., & Graber, J. A. (2016). Perspective taking explains gender differences in late adolescents’ attitudes toward disadvantaged groups. Journal of Youth and Adolescence, 45(7), 1283–1293. https://doi.org/10.1007/s10964-015-0376-z
• Strayer, J., & Roberts, W. (2004). Empathy and observed anger and aggression in five-year-olds. Social Development, 13(1), 1–13. https://doi.org/10.1111/j.1467-9507.2004.00254.x
• Surtees, A. D., Butterfill, S. A., & Apperly, I. A. (2012). Direct and indirect measures of Level-2 perspective-taking in children and adults. The British Journal Of Developmental Psychology, 30(Pt 1), 75–86. https://doi.org/10.1111/j.2044-835X.2011.02063.x
• Ulu, Y. (2018). Okul öncesi 3-6 yaş çocukların davranış problemleri ve anne-baba tutumlarının incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Çağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Ünüvar, P. (2006). Okul öncesi eğitim kurumlarına devam eden 4-5 yaş çocuklarında, zenginleştirilmiş Türkçe dil etkinliklerinin bakış açısı alma becerisine ve ifade edici dil düzeylerine etkisinin incelenmesi [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Varli, B. (2020). Okul öncesi dönemde ebeveyn tutumu ve davranış problemleri arasındaki ilişkide öz-düzenlemenin aracı rolü [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. İstanbul Şehir Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Weisz, E., & Cikara, M. (2021). Strategic regulation of empathy. Trends in Cognitive Sciences, 25(3), 213–227. https://doi.org/10.1016/j.tics.2020.12.002
• Wilson, B. J., & Ray, D. (2018). Child‐centered play therapy: Aggression, empathy, and self‐regulation. Journal of Counseling & Development, 96(4), 399–409. https://doi.org/10.1002/jcad.12222
• Yavuzer, H. (2008). Çocuk Psikolojisi. Remzi Kitabevi.
• Yeo, L. S., Ang, R. P., Loh, S., Fu, K. J., & Karre, J. K. (2011). The role of affective and cognitive empathy in physical, verbal, and indirect aggression of a Singaporean sample of boys. The Journal Of Psychology, 145(4), 313–330. https://doi.org/10.1080/00223980.2011.568986
• Zahn-Waxler, C. (2000). The development of empathy, guilt, and internalization of distress: Implications for gender differences in internalizing and externalizing problems. In R. J. Davidson (Ed.), Anxiety, depression, and emotion (pp. 222–265). Oxford Press.