Zihinsel İş Yükünün Duygusal Tükenme ve Duyarsızlaşma Üzerindeki Etkisinde Presenteeismin Aracılık Rolü: Muhasebe Meslek Mensupları Üzerinde Bir Araştırma

Yıl 2024, Cilt: 38 Sayı: 3, 147 - 155, 15.07.2024

Göknur Ersarı Taşkesen , Filiz Özşahin Koç , Korhan Karacaoğlu

https://doi.org/10.16951/trendbusecon.1448867

Öz

Tükenmişliğin alt boyutlarından olan duygusal tükenme ve duyarsızlaşma, işyerinde ve örgütsel psikolojide kötü ruh sağlığının önemli bir göstergesidir. Bu makalede, duygusal tükenmeye ve duyarsızlaşmaya yol açan öncüllerden zihinsel iş yükü ve presenteeisme odaklanılmaktadır. Araştırmada zihinsel iş yükünün duygusal tükenmeye ve duyarsızlaşmaya etki edeceği ve bu etkide presenteeismin aracılık rolü üstleneceği varsayılmıştır. Bu araştırmanın amacı muhasebe meslek mensuplarının yaşadığı zihinsel iş yükünün, presenteeismi, duygusal tükenmeyi ve duyarsızlaşmayı nasıl etkilediğini ortaya koymaktır. Bu amaç doğrultusunda Kayseri Serbest Muhasebeci Mali Müşavirler Odası’na kayıtlı 318 muhasebe meslek mensubuna anket uygulanmıştır. Elde edilen veriler SPSS 24 ve IBM AMOS 24 programları ile analiz edilmiştir. Araştırmanın sunucunda muhasebe meslek mensuplarının maruz kaldığı zihinsel iş yükünün nispeten yüksek olduğu ve zihinsel iş yükünün presenteeismi, duygusal tükenmeyi ve duyarsızlaşmayı artırdığı tespit edilmiştir. Ayrıca presenteeismin, hem zihinsel iş yükü ile duygusal tükenme arasındaki ilişkiye hem de zihinsel iş yükü ile duyarsızlaşma arasındaki ilişkiye aracılık ettiği görülmüştür.

Anahtar Kelimeler

Zihinsel iş yükü, presenteeism, duygusal tükenme, duyarsızlaşma

Etik Beyan

Etik onay izni alınmıştır.

Destekleyen Kurum

Destekleyen kurum yoktur.

The Mediating Role of Presenteeism in the Effect of Mental Workload on Emotional Exhaustion and Depersonalisation: A Study of Professional Accountants

Öz

Emotional exhaustion and depersonalisation are sub-dimensions of burnout and important indicators of poor mental health in workplace and organisational psychology. This article focuses on mental workload and presenteeism as antecedents of emotional exhaustion and depersonalisation. The hypothesis is that mental workload affects emotional exhaustion and depersonalisation, and presenteeism plays a mediating role in this effect. The aim of this study is to investigate the impact of mental workload on presenteeism, emotional exhaustion, and depersonalisation among accounting professionals. A questionnaire was administered to 318 accounting professionals registered with the Kayseri Chamber of Certified Public Accountants for this purpose. The data collected were analysed using SPSS 24 and IBM AMOS 24 software. The study found that accounting professionals experience a relatively high mental workload, which leads to increased presenteeism, emotional exhaustion, and depersonalisation. Presenteeism was also found to mediate the relationship between mental workload and both emotional exhaustion and depersonalisation.

Anahtar Kelimeler

Mental workload, presenteeism, emotional exhaustion, depersonalisation

Kaynakça

• Abareshi, F., Salimi, F., Farnia, F., Fallahi, M., & Rastaghi, S. (2022). The impact of mental workload, work-related and socio-demographic factors on job burnout among emergency medical staff.  Work, 72(4),1269-1277. [CrossRef]
• Açıkel, A., & Esen Ş., (2023). Covid-19 pandemisinin iş yükü algısı ve tükenmişlik üzerindeki rolü: Bartın Üniversitesi akademisyenler üzerinde bir araştırma. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(1), 271-297. [CrossRef].
• Alarcon, G. M. (2011). A meta-analysis of burnout with job demands, resources, and attitudes. Journal of vocational behavior, 79(2), 549-562. [CrossRef]
• Alar Erkal, E. & Naktiyok, A. (2021). İşte var olamama bağlamında örgütsel sinizmin tükenmişlik üzerine etkisi: Atatürk Üniversitesi Helitam Örneği. Journal Of Life Economics, 8 (4), 443-454. [CrossRef]
• Akca, M., & Küçükoğlu, M. T. (2020). Relationships between mental workload, burnout, and job performance: A research among academicians. In Evaluating mental workload for improved workplace performance, 49-68. IGI Global.[CrossRef]
• Baeriswyl, S., Krause, A., Elfering, A., & Berset, M. (2017). How workload and coworker support relate to emotional exhaustion: The mediating role of sickness presenteeism. International journal of stress management, 24(S1), 52-73. [CrossRef]
• Carvalho, D. P. D., Rocha, L. P., Brum, A. N., Brum, R. G., Bordignon, S. S., Barlem, E. L. D., & Tomaschewski-Barlem, J. G. (2021). Relationship between workloads and presenteeism among nursing workers. Revista Brasileira de Enfermagem, 74(6), 1-7. [CrossRef]
• Claes, R. (2011). Employee correlates of sickness presence: A study across four European countries. Work & Stress, 25, 224–242. [CrossRef]
• Çelik, H. (2018). Presenteizm'in iş doyumu ve tükenmişlik düzeyine etkisi. Gaziantep Üniversitesi, Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Gaziantep.
• Çelik, M. (2016). Tükenmişlik yaşam doyumu ve iş yükü ilişkisi: Denizli’de faaliyet gösteren muhasebe meslek mensupları üzerinde bir araştırma. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 21(4), 1139-1152. [CrossRef]
• Demerouti, E., Le Blanc, P. M., Bakker, A. B., Schaufeli, W. B., & Hox, J. (2009). Present but sick: a three‐wave study on job demands, presenteeism and burnout. Career Development International, 14(1), 50-68. [CrossRef]
• Deran, A., & Beller, B. (2015). Muhasebe meslek mensuplarında tükenmişlik sendromu üzerine Giresun il merkezinde yapılan bir araştırma. Erciyes Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, (45), 69-93. [CrossRef]
• DiDomenico, A., & Nussbaum, M. A. (2011). Effects of different physical workload parameters on mental workload and performance. International Journal of Industrial Ergonomics, 41(3), 255-260. [CrossRef]
• Eroğlu, A. (2020). İş yükünün işten ayrılma niyeti üzerine etkisinde iş tatmini ve kişi-örgüt uyumunun aracılık rolü. İş ve İnsan Dergisi, 7(2), 213-227. [CrossRef]
• Ferreira, A. I., & Martinez, L. F. (2012). Presenteeism and burnout among teachers in public and private Portuguese elementary schools. The International Journal of Human Resource Management, 23(20), 4380-4390. [CrossRef]
• Fornell, C. D., & Lacker, D. F. (1981). Evaluating Structural Equation models with Unobservable Variables and Measurement Error. Journal of Marketing Research, 18, 39-50. [CrossRef].
• Hasan, S. A., Naseem, A., Mahmood, M., Sajjad, Z., & Mirza, M. Z. (2024). Impact of supervisor phubbing on workplace incivility and workplace presenteeism: mediation and moderation effect of self-esteem and power distance. Journal of Management Development, 43(1), 68-86. [CrossRef]
• Jalali, M., Esmaeili, R., Habibi, E., Alizadeh, M., & Karimi, A. (2023). Mental workload profile and its relationship with presenteeism, absenteeism and job performance among surgeons: The mediating role of occupational fatigue. Heliyon, 9(9), 1-10. [CrossRef]
• Jeong, K. Y., & Han, O. S. (2015). A study on emotional labor, emotional burnout, turnover intention of dental hygienist. Journal of dental hygiene science, 15(3), 280-286. [CrossRef]
• Karadağ, M., & Cankul, İ. H. (2015). Hekimlerde zihinsel iş yükü değerlendirmesi. The Journal of Academic Social Science Studies, 35, 361-370. [CrossRef]
• Karagöz, Ş., & Bektaş, M. (2020). Presenteeism’in tükenmişliğe etkisi: Bir alan araştırması. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 25(4), 385-401. [CrossRef]
• Kim, Y. S., Shin, D. J., & Kim, B. K. (2023). Effect of COVID-19-Induced Changes on Job Insecurity, Presenteeism, and Turnover Intention in the Workplace—An Investigation of Generalized Anxiety Disorder among Hotel Employees Using the GAD-7 Scale. Sustainability, 15(6), 5377. [CrossRef]
• Knani, M. (2013). Exploratory study of the impacts of new technology implementation on burnout and presenteeism. International Journal of Business and Management, 8(22), 92-97. [CrossRef]
• Koopman, C., Pelletier, K. R., Murray, J. F., Sharda, C. E., Berger, M. L., Turpin, R. S., ve Hackleman, P. (2002). Stanford presenteeism scale: health status and employee productivity. Journal of Epidemiology and Community Health, 44, 14-20. [CrossRef]
• Lambert, E. G., Barton-Bellessa, S. M., & Hogan, N. L. (2015). The consequences of emotional burnout among correctional staff. Sage Open, 5(2), 1-15. [CrossRef]
• Ma, J., Meltzer, D. P., Yang, L. Q., & Liu, C. (2018). Motivation and presenteeism: The whys and whats. Presenteeism at work, 97-122. [CrossRef]
• Maslach, C., & Jackson, S. E. (1981). The measurement of experienced burnout. Journal of Occupational Behavior, 2, 99-113. [CrossRef]
• Mumlu Karanfil, S., & Doğan, A. (2023). İş Güvencesizliğinin Presenteeism (İşyerinde Görünürde Var Olma) Davranışına Etkisinde İş yaşam dengesinin aracı rolü. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (58), 379-401. [CrossRef]
• Omar, M. K., Rusdi, S. D., Huseein, N., & TKM, T. B. (2016). Presenteeism and its effect towards academic burnout and life satisfaction: A study in a public university of Malaysia. International Academic Research Journal of Business and Technology, 2(2), 85-90. [CrossRef]
• Öztürk, V., Çil Koçyiğit, S. & Çına Bal, E. (2011). Muhasebe meslek mensuplarının mesleki tükenmişlik düzeyleri ile işe bağlılık arasındaki ilişkiyi belirlemeye yönelik bir araştırma: Ankara ili örneği, Doğuş Üniversitesi Dergisi, 12 (1) 2011, 84-98. [CrossRef]
• George, D. & Mallery P. (2003). SPSS for Windows step by step: A simple guide and reference. 11.0 update (4th ed.). Boston: Allyn & Bacon. [CrossRef]
• Özdamar K. (2002). Paket Programlarla İstatistiksel Veri Analizi-1. 4. Baskı. Eskişehir: Kaan Kitabevi. [CrossRef]
• Gürbüz, S. (2019). AMOS ile Yapısal Eşitlik Modellemesi. Ankara: Seçkin Yayınevi. [CrossRef]
• Hair, J. F., Hult, G. T. M., Ringle, C. M. ve Sarstedt, M. (2014). A Primer on Partial Least Squares, Structural Equation Modeling (PLS-SEM). [CrossRef]
• Hayes, A. F. (2018). Introduction to mediation, moderation, and conditional process analysis second edition: A regression-based approach. New York: The Guilford Press. [CrossRef]
• Panari, C., & Simbula, S. (2016). Presenteeism “on the desk”. International Journal of Workplace Health Management, 9(1), 84–95. [CrossRef].
• Pei, P., Lin, G., Li, G., Zhu, Y., & Xi, X. (2020). The association between doctors’ presenteeism and job burnout: a cross-sectional survey study in China. BMC Health Services Research, 20(1), 1-7. [CrossRef]
• Potter, S. S., & Bressler, J. R. (1989). Subjective workload assessment technique (swat): a user’s guide. Wright-Patterson Air Force Base: Armstrong Aerospace Medical Research Laboratory.
• Savsar, C. (2023). Muhasebe meslek mensuplarında mesleki tükenmişlik düzeyinin saptanmasına yönelik bir araştırma: Çorum ili örneği. İşletme Araştırmaları Dergisi, 15(3), 2371-2385. [CrossRef]
• Sonnentag, S., Kuttler, I., & Fritz, C. (2010). Job stressors, emotional exhaustion, and need for recovery: A multi-source study on the benefits of psychological detachment. Journal of vocational Behavior, 76(3), 355-365. [CrossRef]
• Sweller, J. (2020). Cognitive load theory and educational technology. Educational Technology Research and Development, 68(1), 1-16. [CrossRef]
• Tetrick, L. E., Slack, K. J., Da Silva, N., & Sinclair, R. R. (2000). A comparison of the stress–strain process for business owners and nonowners: Differences in job demands, emotional exhaustion, satisfaction, and social support. Journal of occupational health psychology, 5(4), 464. [CrossRef]
• Van Ruysseveldt, J., Verboon, P., & Smulders, P. (2011). Job resources and emotional exhaustion: The mediating role of learning opportunities. Work & Stress, 25(3), 205-223. [CrossRef]
• Wang, Y., Chen, C. C., Lu, L., Eisenberger, R., & Fosh, P. (2018). Effects of leader–member exchange and workload on presenteeism. Journal of Managerial Psychology, 33(7/8), 511-523. [CrossRef]
• Weisberg J.& Sagie A. (1999). Teachers' Physical, Mental, and Emotional Burnout: Impact on Intention to Quit, The Journal of Psychology, 133(3), 333-339. [CrossRef]
• West, C. P., Dyrbye, L. N., Satele, D. V., Sloan, J. A., & Shanafelt, T. D. (2012). Concurrent validity of single-item measures of emotional exhaustion and depersonalization in burnout assessment. Journal of general internal medicine, 27, 1445-1452. [CrossRef]
• Young, M. S., Brookhuis, K. A., Wickens, C. D., & Hancock, P. A. (2015). State of science: mental workload in ergonomics. Ergonomics, 58(1), 1-17. [CrossRef]
• Zanabazar, A., & Jigjiddorj, S. (2022). Relationships between mental workload, job burnout, and organizational commitment. In SHS Web of Conferences,132, 1-11. EDP Sciences. [CrossRef]