1909 KANUN-İ ESASÎ TADÎLÂTI

Yıl 2012, Cilt: 2 Sayı: 04, 129 - 140, 01.09.2012

Mehmet Kaan Çalen

Öz

Osmanlı Devleti, ilk Meşrutiyet
ve anayasa tecrübesini 1876-1878 yılları arasında yaşamıştır. Fakat Osmanlı
Devleti’nde gerçek mânâda meşrutî bir rejimin tesisi 1908 yılında Meşrutiyet’in
ikinci defa ilânından sonra gerçekleşmiştir. Meşrutiyet, ikinci defa ilân edildiğinde
yeni bir anayasa hazırlanmamış doğrudan doğruya 1876 Kanun-i Esasîsi yürürlüğe konulmuştur.
Meşrutiyet’in ilânından hemen sonra basında ve siyasî partilerin programlarında
Kanun-i Esasî’nin hâkimiyet-i milliye açısından taşıdığı eksik ve kusurların
gündeme gelmesi üzerine konu Meclis-i Mebusan’a intikâl etmiş fakat 1908-1912
Meclis-i Mebusanı kendini kurucu meclis olarak görmediği için 1909 yılında da
yeni bir anayasa hazırlama yoluna gidilmemiş, anayasal sorunlar 1876 Kanun-i
Esasîsi üzerinde yapılan tadîlât ile aşılmaya çalışılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Meclis-i Mebusan, Meşrutiyet, Kanun-i Esasî

Kaynakça

• Ahmad, Feroz, İttihat ve Terakki 1908-1914, Çeviren: Nuran Yavuz, 3. Baskı, İstanbul 1986.
• Bozkurt, Gülnihâl, Batı Hukukunun Türkiye’de Benimsenmesi, Ankara 1996.
• Düstur, Tertib-i Sani, C. 1, Dersaadet 1329.
• Eraslan, Cezmi, Kenan Olgun, Osmanlı Devleti’nde Meşrutiyet ve Parlamento, İstanbul 2006.
• Eraslan, Cezmi, “1909 Anayasa Düzenlemelerinin Sebepleri Üzerine”, Eski Çağ’dan Günümüze Yönetim Anlayışı ve Kurumlar, Editör: Feridun Emecen, İstanbul 2009, s. 237-249.
• Güneş, İhsan, Türk Parlamento Tarihi, C. I, Eskişehir 1995.
• Hüseyin Cahid, “Osmanlı İttihat ve Terakki Cemiyeti’nin Siyasî Programı”, Tanin, nu: 55, 11 Eylül 1324, s. 1.
• Kili, Suna, A. Şeref Gözübüyük, Türk Anayasa Metinleri Senedi İttifaktan Günümüze, Ankara 1985.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi (MMZC), Devre 1, İçtima Senesi 1, C. 1, Ankara 1982.
• Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, Devre 1, İçtima Senesi 1, C. 3, Ankara 1982.
• Olgun, Kenan, 1908-1912 Osmanlı Meclis-i Mebusanının Faaliyetleri ve Demokrasi Tarihimizdeki Yeri, (İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Basılmamış Doktora Tezi), İstanbul 2001.
• Ortaylı, İlber, Osmanlı’da Değişim ve Anayasal Rejim Sorunu, İstanbul 2008.
• Özçelik, Ayfer, Kimliğini Arayan Meşrutiyet, 1. Baskı, İstanbul 2006.
• Tanör, Bülent, Osmanlı-Türk Anayasal Gelişmeleri, 14. Baskı, İstanbul 2006.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’de Siyasal Partiler, C. 1, İstanbul 1998.
• Tunaya, Tarık Zafer, Türkiye’nin Siyasî Hayatında Batılılaşma Hareketleri, İstanbul 2004.
• Üçok, Coşkun, “1876 Anayasasının Kaynakları”, Türk Parlamentoculuğunun İlk Yüzyılı, Ankara 1976, s. 1-25.
• Üçok, Coşkun, Ahmet Mumcu, Türk Hukuk Tarihi, Ankara 1985.