I. Balkan Savaşı’nda Edirne ve Civarında Görev Yapan Yabancı Savaş Muhabirleri

Yıl 2023, Cilt: 13 Sayı: 26, 243 - 273, 21.07.2023

Hakan Şallı

https://doi.org/10.33207/trkede.1264246

Öz

Charles-Louis Havas tarafından 1835 tarihinde kurulan Havas Ajans, uluslararası ilk haber servis merkezi olarak, bir yanıyla bilgi üretiminin günümüzde sahip olduğu iktidarın da başlangıç noktasını temsil etmektedir. Sayıları giderek artış gösteren bu haber ajansları, genişleyen telgraf hatları ve çeşitli ülkelerde görevlendirilmiş olan muhabirleri aracılığıyla, uluslararası gündemleri yerel bir gazetenin içeriği haline getirebilmekteydi. Bu içeriklerin başında özellikle Avrupa’daki sınırların sürekli olarak yeniden çizilmesine neden olan 19. yüzyıl savaşları da gelmekteydi. Bu doğrultuda Kırım Savaşı, uluslararası kamuoyunun basın üzerinden takip ettiği ilk savaş olarak tarihteki yerini almıştır. Akabinde 1877-1878 Osmanlı-Rus Savaşı, Boer Savaşı, 1905 Rusya-Japonya Savaşı ve 1911 Trablusgarp Savaşı, uluslararası kamuoyunca yakından takip edilmiştir. İletişim imkânlarının artış göstermesi ve savaş muhabirliğinin profesyonel bir meslek haline gelmesiyle birlikte uluslararası kamuoyu her geçen savaşı bir öncekine göre daha yakından takip edebilme imkânını elde etmişti. Bu doğrultuda uluslararası kamuoyu Balkan Savaşları’na da büyük bir ilgi göstermiş, özellikle I. Balkan Savaşı’nın en önemli dönüm noktalarından biri olan Edirne ve civarında Rusya’dan Fransa’ya, İngiltere’den Bulgaristan’a kadar çok sayıda savaş muhabiri görevde bulunmuştur.

Anahtar Kelimeler

I. Balkan Savaşı, Edirne, uluslararası basın, savaş muhabirleri.

Kaynakça

• Arşiv Belgeleri Devlet Arşivleri Başkanlığı Osmanlı Arşivi (BOA), BEO., 3876/290666. BOA, HMŞ. İŞO., 61/7, s. 10/1; 10/2; 10/3. BOA, HR.SYS., 1967/1, s. 19. BOA, HR.SYS., 1967/1, s. 8.
• BOA, HR.SYS., 2080/3, s. 1.
• BOA, Y. MTV., 275/103.
• CDA, f. 3K, op. 1, 206, s. 93-95.
• Süreli Yayınlar
• “A Commanding Position-Captured By War Correspondents At The “Front”, Bystander, (XXXVI, 467), 13 Kasım 1912.
• “Balkanlarda, Bulgarlar Harb İstiyor”, Senin, (1435-32), 7 Eylül 1912.
• “Balkanlarda”, Senin, (1434-41), 6 Eylül 1912.
• “Bulgar-Sırb İhtilafı”, Tanin, (1557), 1 Nisan 1913.
• CİRİLLİ, Gustave (12 Kasım 1912), “Andrinople tient toujours”, Le Matin, (10486).
• CİRİLLİ, Gustave (23 Ekim 1912), “Autor D’ndrinople”, Le Matin, (10466).
• CİRİLLİ, Gustave (3 Kasım 1912), “La si-tuation á Andrinople il y a neuf journs”, Le Matin, (10477).
• CİRİLLİ, Gustave (3 Kasım 1912), “La situation á Andrinople il y a neuf journs”, Le Matin, (10477). CİRİLLİ, Gustave (26 Şubat 1913), “Une dépêche d’Andrinople”, Le Matin, (10592).
• “Dropping Proclamations into Beleaguered Adrianople”, The Sphere, (LVII, 674), 14 Aralık 1912.
• “Edirne Muhasarasının Tarihçesi”, Tanin, (1583), 27 Nisan 1913.
• “Edirne Muhasarasının Tarihçesi”, Tanin, (1597), 19 Mayıs 1913.
• “Frank Fox, Australian Author and Journalist”, The West Australian, (51, 15.219), 2 Nisan 1935.
• GRANT, Horace (7 Kasım 1912), “Panaroma of Peace and War From Our Special Correspondent”, Daily Mirror.
• GRANT, Horace (19 Kasım 1912), “Turk Shell Captive Balloon”, Daily Mirror.
• GRANT, Horace (26 Kasım 1912), “Women Who Wait For News In Vain”, Daily Mirror.
• “La bataille est engagée depuis lundi autor de Kirk-Kilissé”, Le Matin, (10466), 23 Ekim 1912.
• LAUT, Ernest (3 Kasım 1912), “Correspondants de guerre”, Le Petit Journal, (1146).
• “Le Journal du siége d’Andrinople”, Le Matin, (10645) 20 Nisan 1913.
• “Mr. Horace Grant, who was taken for an Austrian spy..”, Daily Mirror, 19 Ekim 1912.
• RAVEN-Hill, Leonard (2 Ekim 1912), “Balkan Troubles The Boiling Point”, Punch.
• “Some of the Seventy War Correspondent in Sofia”, The Sphere, (LI, 668), 9 Kasım 1912.
• “Şükrü Paşa Hakkında”, Sabah, (8469), 15 Nisan 1913.
• “The Daily Mirror War Staff”, Daily Mirror, 11 Ekim 1912.
• “The Daily Mirror’s Birthday”, Daily Mirror, 2 Kasım 1912.
• “The First Book of tte War”, Bystander, (XXXVII, 476), 15 Ocak 1913.
• “The Newsletter: The War Week by Week”, The Sphere, (LI, 668), 9 Kasım 1912.
• “War Area And Dıstrıcts Where Correspondents Were Kept”, The Sun, (LXXX, 106), 15 Aralık 1912.
• Araştırma Eserleri
• BALİ, Rıfat N. (1999), “Edirne Muhasarası Sırasında Tutulmuş Bir Günlük III”, Tarih ve Toplum, 192, 26-30.
• BARBY, Henry (1914), Brégalnitsa La guerre serbo-bulgare, Paris.
• BARTLETT, E. Ashmead (1913), With The Turks in Thrace, London.
• BEDİRXAN, Celadet Alî, BEDİRXAN, Kamiran Alî (1329), Edirne Sükûtunun İçyüzü, İstanbul.
• BİLHEUR, Ophélie (2010), Une entrée sanglante dans l’Europe du XXe siècle. Les massacres et atrocités pendant les guerres balkaniques (1912-1913), Grenoble.
• BİRBUDAK, Togay Seçkin, “Edirne’deki Fransız Konsolosu Marcel Cuinet’in Balkan Savaşı Günlüğü”, Akademik Bakış, 10.19, Kış 2016, 55-77.
• BULLARD, F. Lauriston (1914), Famous War Correspondent, Little, Brown and Company, Boston.
• CHRİSTOFF, R. P. Paul (2017), Edirne Kuşatması Günlüğü Kuşatma Altında Yaşayan Birinin Günlük Notları, Çev. Yunus Emre KALELİ, DBY Yayınları, İstanbul.
• CİRİLLİ, Gustave (2012), Edirne Kuşatması Günlüğü (Kuşatma Altındaki Bir Kişinin İntibaları), Çev. Fazıl Bülent KOCAMEMİ, Ceren Yayıncılık, Edirne.
• FOX, Frank (1915), The Balkan Peninsula, A.&C. Black, London.
• GİBBS, Philip ve GRANT, Bernard 81913), Adventures Of War With Cross And Crescent, Small, Maynard And Company, Boston.
• GİLSON, Charles (1913), The Sword of Deliverance, Ballantyne Press, Edinburgh.
• HAYTA, Necdet ve BİRBUDAK, Togay Seçkin (2010), Balkan Savaşları’nda Edirne, Genelkurmay ATASE Yayınları, Ankara.
• KAYAPINAR, Ayşe (2020), “Bulgarca Yazılmış Hatıratta Balkan Savaşları”, Balkan Savaşları ve Edirne, I, Ed. İlker ALP, İbrahim Kelağa AHMET, Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Yayınları, Edirne, 245-274.
• KERBY, Martin C. (2016), Sir Philip Gibbs and English Journalism in War and Peace, Palgrave, London.
• KERİMİ, Fatih (2001), İstanbul Mektupları, Çev. Fazıl GÖKÇEK, Çağrı Yayınları, İstanbul.
• KESTELLİ, Raif Necdet (2001), Osmanlı İmparatorluğu’nun Batışı (Ufûl) Edirne Savunması, Haz. Veliye ÖZDEMİR, Arma Yayınları, İstanbul.
• KOCAMEMİ, Fazıl Bülent (2013), “Edirne Kuşatması ve Gustave Cirilli’nin Günlüğü”, 100. Yıldönümünde Balkan Savaşları ve Edirne, İstanbul, 97-102.
• LAUZANNE, Stephane (1990), Hastanın Başucunda Kırk Gün, Çev. Murat ÇULCU, Kastaş Yayınları, İstanbul.
• MARİNETTİ, Filippo Tommaso (1914), Zang Tumb Tumb Adrianopoli Ottobre 1912, Milano.
• MASCHKOW, M. (1913), Les Atrocities Des Bulgares En Thrace, Constantinople.
• MİCHAİL, Eugene (2011), The Biritish and the Balkans: Forming İmages of Foreign Lands 1900-1950, London.
• PİARRON DE MONDÉSİR, Jean Frédéric Lucien (1331), Edirne Muhasarası (1912 Teşrinisani–1913 Mart), Çev. Ş.B, Kütüphane-i Askerî, İstanbul.
• Portfoliov (2014), Ed. Simon Plavn, Triity Mirror Published, London.
• RANKİN, Reginald (1914), The Inner History of the Balkan War, Constable and Company Ltd., London.
• REMOND, Georges (2018), Bir Fransız Gazetecinin Balkan Harbi İzlenimleri Mağluplarla Beraber, Çev. Hasan CEVDET, Haz. Muammer SARIKAYA, Profil Kitap, 2. Baskı, İstanbul.
• REMOND, Georges (1332), Mağlublarla Beraber: Edirne Sahralarında, Çev. H. CEVDET, Kanaat Matbaası, İstanbul.
• Report of the İnternational Commission to Inquire into the Causes and Conduct of the Balkan Wars (1914), Carnegie Endowment for International Peace, Division of İntercourse and Education, Publishing by the Endowment, Washington, D.C.
• RUTLEDGE, Martha (1981), “Fox, Sir Frank Ignatius (1874-1960)”, Australian Dictionary of Biography, 8, Melbourne University Press, Melbourne.
• SARIOĞLU, Tarık, (2020), “Balkan Savaşları Öncesinde Edirne’nin Sosyo-Kültürel Durumu”, Balkan Savaşları ve Edirne, II, Ed. İlker ALP, İbrahim Kelağa AHMET, Trakya Üniversitesi Balkan Araştırma Enstitüsü Yayınları, Edirne, 23-58.
• SEPPİNGS-WRİGHT, H.C. (2013), Trablusgarp ve Balkan Savaşlarında hilal altında iki yıl, Çev. Derin TÜRKÖMER, Türkiye İş Bankası Yayınları, İstanbul.
• ŞALLI, Hakan (2022), “Balkan Savaşları’nda Edirne’de Görev Yapan Türk Savaş Muhabirleri”, History Studies, 14.3, 679-709.
• TERNON, Yves (2008), “Vıolatıons Des Loıs Et Coutumes De La Guerre Au Cours Desguerres Des Balkans (1912-1913)”, Revue d’Histoire de la Shoah, 189, 75-100.
• THARAUD, Jérome ve Jean (2013), İşkodra’da Savaş, Çev. F. Bülent KOCAMEMİ, Bilge Kültür Sanat, İstanbul.
• TODOROVA, Maria (2013), “War and Memory: Trotsky’s War Correspondence from the Balkan Wars”, Perceptions, XVIII.2, 5-27.
• TROÇKİ, Lev (2017), Balkan Savaşları, Çev. Tansel GÜNEY, Türkiye İş Bankası Yayınları, 3. Basım, İstanbul.
• WAGNER, H. (1331), Bulgar Ordusuyla Muzafferiyete Doğru, Çev. Mülazım-ı Sani Said, Kitabhane-i İslam ve Askerî, İstanbul.
• WAGNER, Lıeutant Hermenegıld (1913), With The Victorious Bulgarians, Houghton Mifflin Company, Boston and New York.
• WOODWORD, Christina Anna (1995), Philip Gibbs: War Correspondent of a New Dispensation, Rhodes University, Makhanda.