Alınan Kararlar Ne Zaman Ölümcüldür? Çalışanların Karar Verme Stratejilerinin Kriz Yönetimine Etkisi

Yıl 2022, Cilt: 7 Sayı: 3, 392 - 425, 30.10.2022

Ali Şahin Örnek , Gizem Avcı , Gizem Hasçelik

https://doi.org/10.31454/troyacademy.1156386

Öz

Bu çalışmanın amacı işletmede çalışanların karar verme stratejileri ile örgütün kriz yönetimi arasındaki ilişkiyi belirlemektir. Bu bağlamda bağımsız değişken olarak karar verme stratejilerinin alt boyutları olan; mantıklı karar verme, içtepisel karar verme, bağımlı karar verme ve kararsızlık durumlarının; bağımlı değişken olan kriz yönetiminin alt boyutlarına olan (kriz öncesi, kriz esnası ve kriz sonrası) etkilerini ortaya çıkarmaktır.
Çalışma, Çanakkale ilinde gıda sektöründe üretim yapan büyük bir işletmenin beyaz yakalı çalışanlarına anket (survey) uygulanmıştır. Araştırmadan elde edilen bulgulara göre mantıklı karar verme stratejisi ile kriz öncesi yönetim arasında anlamlı ve pozitif bir ilişki vardır. Kriz esnasındaki yönetim ile karar verme stratejisi arasında anlamlı ve pozitif bir etkinin varlığı gözlemlenmiştir. Kararsızlık stratejisi ile kriz öncesi yönetim arasında anlamlı ve negatif bir ilişki bulunmuştur. Aynı şekilde kararsızlık stratejisi ile kriz sonrası yönetim arasında da anlamlı ve negatif bir ilişki bulunmuştur. Ayrıca modelde yer alan değişkenler ile çalışanların demografik değişkenleri arasında anlamlı bir farklılık olmadığı gözlemlenmiştir.

Anahtar Kelimeler

Karar verme, Kriz yönetimi, Mantıklı karar verme, içtepisel karar verme, bağımlı karar verme, kararsızlık, kriz yönetimi evreleri

Teşekkür

Araştırmamızın alan araştırması kısmında katkı veren X Gıda firması yönetici ve çalışanlarına teşekkürü borç biliriz.

When are the Taken Decisions Fatal?: The Impact of Employees' Decision-Making Strategies on Crisis Management

Öz

The aim of this study is to determine the relationship between the decision-making strategies of the employees of the organization and the crisis management of the organization. In this context, rational decision-making, impulsive decision-making, dependent decision making and the mere indecision are considered as the sub-dimensions of decision-making strategies as independent variables, while the sub-dimensions of crisis management, which are pre-crisis, during the crisis, and post-crisis, are handled as the dependent variable.
The study was applied to the white-collar employees of the X organization, which makes production in the food sector in Çanakkale. According to the findings obtained in our study, there is a significant and positive relationship between rational decision making strategy and crisis management before the crisis. It has been observed that there is a significant and positive relationship between the rational decision-making strategy and the crisis management during the crisis. A significant and negative relationship was found between indecision strategy and pre-crisis crisis management. Likewise, a significant and negative relationship was found between indecision strategy and post-crisis management. In addition, it was observed that there was no significant difference between the variables in the model and the demographic variables of the employees.

Anahtar Kelimeler

Decision-making, crisis management, rational decision-making, impulsive decision making, dependent decision making, indecision, crisis management phase

Kaynakça

• Acıbozlar, Ö. (2006). Yönetici hemşirelerin Karar Verme Stratejileri ve Yaratıcılık Düzeyleri, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü.
• Akıncı, Zeki. (2010). Konaklama İşletmelerinde Kriz Yönetimi: Alanya Bölgesindeki Konaklama İşletmelerinde Kriz Sürecinde Karşılaşılan Sorunların Tespit ve Çözümüne Yönelik Bir Araştırma, [Yayımlanmamış Doktora Tezi.] Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İşletme Anabilim Dalı.
• Alver, Birol., Ada, Şükrü. ve Çakıcı, Dilek. (2010). Okul Yöneticilerinin Karar Verme Stratejilerinin Çeşitli Değişkenlere Göre İncelenmesi. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, 0 (13): 55-70.
• Ashcroft, Linda S. (1997). Crisis Management - Public Relations. Journal of Managerial Psychology, 12(5), 325-332.
• Asunakutlu, T., Safran, B. ve Tosun, E. (2003). “Kriz Yönetimi Üzerine Bir Araştırma”. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 5(1): 141- 163.
• Ataman, Göksel (2001). İşletme yönetimi: Temel Kavramlar ve Yeni Arayışlar, Türkmen Kitabevi, İstanbul.
• Avgan, S. (2010). Kriz Yönetimi ve Türkiye’de Krizlerin Tarihsel Gelişimi: Bursa’daki İşletmelerde Kriz Yönetimi Üzerine Bir Araştırma, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Bakan, İ. ve Tuba, B. (2005). “Katılımcı Karar Verme: Çalışanlar Hangi Düzeyde Kararlara Katılmak İsterler?”. Afyon Kocatepe Üniversitesi İ.İ.B.F. Dergisi, 7(2): 23- 47.
• Bakker, M.H., Kerstholt, J.H., Bommel, M. ve Giebels, E. (2018). Decision-Making During a Crisis: The İnterplay of Narratives and Statistical İnformation Before and After Crisis Communication. Journal of Risk Research, 22(11): 1409-1424.
• Booth, Simon. A. (1993). Crisis Management Strategy: Competition and Change in Modern Enterprises. Routledge: London.
• Callahan, M. J. (1998).“How to Manage a Crias”. Automotive Industries, September 1(9).
• Can, E. N. (1994). Kriz Döneminde İşletme Stratejileri, [Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Can, Halil. (2005). Organizasyon ve Yönetim (7. Baskı). Ankara: Siyasal Kitapevi.
• Coccia, M. (2020). Critical Decisions in Crisis Management. Journal of Economics Library, 7(2): 81-96.
• Çalışkan, Abdullah. (2020). Kriz Yönetimi: Bir Ölçek Geliştirme Çalışması. Türk Sosyal Bilimler Araştırması Dergisi, 5(2): 106-120.
• Daft, Richard. L. (1991). Management (2. Baskı). New York: The Dryden Press.
• Darling, John. R. (1994). Crisis Management in International Business: Key to Effective Decision Making. Leadership & Organization Development Journal, 15(8), 3-8.
• Devlin, Edward S. (2007). Crisis Management Planning And Execution, Auerbach Publications, New York.
• Doğan, S. (2021). Stratejik Liderlik Kavramı, Özellikleri, Yetkinlikleri ve Stratejik Liderlik Davranışının İşletmelere Sağladığı Katkılar. Anlambilim MTÜ Sosyal ve Beşeri Bilimler Dergisi, 1(1): 1-13.
• Eisenhardt, K. M. ve Zbaracki, M. J. (1992). Strategic Decision Making. Strategic Management Journal, 13(1): 17-37.
• Elliott, D., Swartz, E. ve Herbane, B. (2001). Business Continuty Management: A Crisis Management Approach. Routledge: Florence.
• Emhan, A. (2007).“Karar Verme Süreci ve Bu Süreçte Bilişim Sistemlerinin Kullanılması”. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 6(21): 212- 224.
• Eren, Erol. (2003). Yönetim ve Organizasyon (6. Baskı). İstanbul: Beta.
• Erol, Mikail. (2010). Ekonomik Kriz Ve Kobi’ler. Girişimcilik ve Kalkınma Dergisi, 5(1): 165-181.
• Eryıldız, M. M. (2010). Kriz Yönetiminde Doğru Karar Alma: “Agrega İşletmeleri Örneği”, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Fediuk, Tomasz; Pace, Kristin ve Botero, Isabel C. (2020). Crisis Response Effectiveness: Methodological Considerations for Advancement in Empirical Investigation into Response Impact.The Handbook of Crisis Communication, 221-242.
• Fink, Steven. (1986). Crisis Management: Planning for the Inevitable. Amacom, New York.
• George, Jennifer M.; Jones, Gareth R. (2012). Understanding and Managing Organizational Behavior, Pearson, New Jersey.
• Güner, Akif. (2017). İlkokul Yönetici ve Öğretmenlerinin Karar Verme Stratejileri ile İş Doyumları Arasındaki İlişki, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Gürbüz, Sait. ve Şahin, Faruk. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. Ankara: Seçkin.
• Haşit, G. (2000). İşletmelerde Kriz Yönetimi ve Türkiye’nin Büyük Sanayi İşletmeleri Üzerinde Yapılan Araştırma Çalışması. Anadolu Üniversitesi Yayınları: Eskişehir.
• Heide, M. ve Simonsson, C. (2014). “Developing internal crisis communication: new roles and practices of communication professionals”. Corporate Communications: An International Journal, 19(2): 128-146.
• Heller, Frank A. (1973). Leadership, Decision Making, and Contingecy Theory. Industrial Relations Dergisi, 12(2): 183-199. https://doi.org/10.1111/j.1468-232X.1973.tb00548.x
• Hetu, Seth N.; Gupta, Samarth; Vu, Vinh-An ve Tan, Gary. (2018). A Simulation Framework For Crisis Management: Design and Use. Simulation Modelling Practice and Theory Dergisi, 85:15-32. https://doi.org/10.1016/j.simpat.2018.03.001
• Hurst, D. K.(2000). Kriz ve Yenilenme: Krizlerin Sunduğu Fırsatlar. (Çev. Ela Gürdemir). Alfa: İstanbul.
• Huang, Yu-Chin; Tseng, Yung Ping; Petrick James. (2008). Crisis Management Planning to Restore Tourism After Disasters. Journal of Travel and Tourism Marketing, 23, (2-4), 203-221. https://doi.org/10.1300/J073v23n02_16
• Ilgar, Lütfü. (2005). Eğitim Yönetimi, Okul Yönetimi ve Sınıf Yönetimi (3. Baskı). İstanbul: Beta Basım Yayınları.
• Jones, Gareth R. (2013). Organizational Theory, Design, and Change, Pearson, Boston.
• Kahneman, Daniel., Slovic, Paul. ve Tversky, Amos. (1982). Judgmentunder Uncertainty: Heuristics and Biases. New York: Cambridge University Press. https://doi.org/10.1017/CBO9780511809477
• Kaya, F. ve Özçim, H. (2019). Davranışsal İktisat, Sınırlı Rasyonellik ve İslam İktisadı İlişkisi. Toros Üniversitesi İİBF Sosyal Bilimler Dergisi, 6(11): 1-22.
• Kim, Y. (2020). “Organizational resilience and employee work-role performance after a crisis situation: exploring the effects of organizational resilience on internal crisis communication”. Journal of Public Relations Research, 32(1): 47-75.
• Koçak, Abdullah. (2009). İşletmelerde Kriz Yönetimi ve Stratejisinin Önemi, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi]. Selçuk Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Korkusuz, Mehmet. ve Kutluk, Ersoy. (2015). Stratejik Yönetim Sürecinde Krizler Ve Örgüt Üzerindeki Psikolojik Etkileri. Ufuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi (7): 21-33.
• Kuzgun, Yıldız. (1992). Karar Stratejileri Ölçeği: Geliştirilmesi ve Standardizasyonu. VII. Ulusal Psikoloji Bilimsel Çalışmaları: Türk Psikologlar Derneği, Ankara.
• Mintzberg, H., Raisinghani, D. ve Theoret, A. (1976). The Structure of Unstructured Decision Processes. Administrative Science Quarterly, 21(2): 246- 275.
• Mitroff, Ian I.; Anagnos, Gus (2000). Managing Crises Before They Happen – What Every Executive and Manager Needs to Know About Crises Management. Amacom. New York.
• Mobarek, Salwa. (1999). Organizational Crisis Management: Measuring Key Succes Indicators. Doktora Tezi. George Washington University.
• Nutt, Paul C. (1993). The Formulation Processes and Tactics Used in Organizational Decision Making. Organization Science Dergisi, 4(2): 226-251. http://doi.org/10.1287/orsc.4.2.226
• Olsen, Christine S. ve Bruce A. Shindler. (2010). “Trust, Acceptance, and Citizen–Agency Interactions after Large Fires: Influences on Planning Processes”. International Journal of Wildland Fire 19(1): 137–147.
• Örnek, Ali Şahin (2007). Kriz Yönetimi Stratejileri Ve Türkiye Bilişim Sektörü Örneği. Yönetim Bilimleri Dergisi 5(1): 115-129.
• Örnek, Ali Şahin; Aydın, Şule (2008). Kriz ve Stres Yönetimi, Detay Yayıncılık, Ankara.
• Örnek, Ali. Şahin. (2006). Bilgi Toplumunda Kriz Yönetimi Stratejileri. Ankara: 2006.
• Öztürk, Burcu (2010). Kriz Yönetimi Ve Örnek Bir Uygulama, [Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi.] Yıldız Teknik Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü.
• Papatya, G. ve Uygur, M. N. (2019). Stratejik Karar Verme Sürecini Etkileyen Faktörler: Uluslararası Taşımacılık Sektörü İşletmelerinde Bir Araştırma. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10 (19): 338-358.
• Papatya, Gürcan ve Uygur, Mehmet. Nedim. (2019). Stratejik Karar Verme Sürecini Etkileyen Faktörler: Uluslararası Taşımacılık Sektörü İşletmelerinde Bir Araştırma. Kafkas Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 10(19): 338-358.
• Parkin, James. (1996) Organizational Decision Making and The Project Manager. International Journal of Project Management Dergisi, 14(5): 257-263.
• Parsons, Will. (1996). Crisis Management. Career Development International Dergisi, 1(5): 26-28. https://doi.org/10.1108/13620439610130614
• Ponis, Stavros T. ve Ntalla, Athanasia. (2016). Crisis Management Practices And Approaches: Insights From Major Supply Chain Crises. Procedia Economics and Finance Dergisi, 39: 668-673. https://doi.org/10.1016/s2212-5671(16)30287-8
• Riddell, P. (2013). “Rallying the troops: crisis communication and reputation management in financial services”. Journal of Brand Strategy, 2(3): 222-227.
• Robbins, Stephen P.; Judge, Timothy A. (2018). Essential of Organizational Behavior, Pearson, London.
• Rosenthal, Uriel; Kouzmin, Alexander (1997). Crises and Crisis Management: Toward Comprehensive Government Decision Making, Journal of Public Administration Research and Theory, 2, April, 277-304.
• Saraçlı, S. ve Aksit, M. (2019). “Examining the financial attitudes and behaviors of Y generation via structural equation modeling”. Afyon Kocatepe University Journal of Social Sciences, Vol. 21(2): 573-579.
• Schermerhorn, John R. (2014). Exploring Management, John Wiley, New Jersey.
• Shaffer, Victoria A. ve Brian J. Zikmund-Fisher. (2013). “All Stories Are Not Alike: A Purpose-, Content- Valence-Based Taxonomy of Patient Narratives in Decision Aids.” Medical Decision Making, 33(1): 4–13.
• Shapira, Zur. (1997). Organizational Decision Making. Cambridge University Yayınları.
• Soysal, A., Karasoy, H. A. ve Alıcı, S. (2009). KOBİ’lerde Kriz Yönetimi: K.Maraş’ta Tekstil Sektöründeki KOBİ’lerde Bir Uygulama. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, (21): 431-446.
• Şencan, Hüner. (2005). Sosyal ve Davranışsal Ölçümlerde Güvenilirlik ve Geçerlilik. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Şimşek, N. Ö. ve Akgün, A. E. (2019). Stratejik Karar Verme Sürecinde Sezginin Önemi: Kavramsal Bir Çalışma. BMIJ, 7(4): 1641- 1656.
• Şişman, Mehmet. (2010). Eğitim ve Okul Yönetimi (TEYÖ-601 Karip, E.). http://www.gokhandokuyucu.com/yl/eoy.pdf erişim tarihi: 26.11.2021.
• Tao, W. ve Song, B. (2020). The İnterplay Between Post-Crisis Response Strategy And Pre-Crisis Corporate Associations in The Context of CSR Crises. Public Relations Review, 46(2), 1-11.
• Titiz, İsmet. (2003). Kriz Dönemi Yönetsel Kararların Kriz Sonrası İşletme Stratejileri Üzerine Etkileri. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2): 111- 123.
• Tokakis, V., Polychroniou, P. ve Boustras, G. (2019). Crisis Management in Public Administration: The Three Phases Model For Safety İncidents. Safety Science, 113: 37-43.
• Tozlu, Ahmet. (2016). "Karar Verme Yaklaşımları Üzerinde Herbert Sımon Hegemonyası." Journal of Turkish Court of Accounts 102: 27-45.
• Türk Dil Kurumu Sözlükleri. (2021) https://sozluk.gov.tr/ adresinden 29 Kasım 2021 tarihinde alınmıştır. http://doi.org/10.1016/0263-7863(96)84508-X
• Tüz, M. (2008). Kriz Yönetimi, 4. Baskı, Bursa: Alfa Aktüel.
• Tüz, M. V. (2001). Kriz ve İşletme Yönetimi. Alfa Yayınları: İstanbul.
• Ulmer, R. (2001). Effective Crisis Management Through Established Stakeholder Relationships: Madlen Mills as a Case Study. Management Communication Quarterly, 14(4), 590-615.
• Ülgen, H. ve Mirze, S.K. (2014). İşletmelerde Stratejik Yönetim (7. Baskı). İstanbul: Beta Yayınları.
• Yılmaz, M. ve Talas, M. (2010).“Bilgi Merkezinde Karar Verme Süreci”. ZfWT, 2(1): 197 - 216.