THE EXAMPLE OF TROY IN ADOBE ARCHITECTURE: CONSTRUCTION METOD, MATERIAL CHARACTERIZATION AND CONSERVATION/RESTORATION APPLICATIONS

Yıl 2024, Sayı: 2, 51 - 77, 30.09.2024

Gonca Dikenci

Öz

The archaeological excavations of the City of Troy, which started on Hisarlık Hill in the 19th century, focused on revealing architectural structures and perceiving the city. Comprehensive conservation and restoration works were carried out simultaneously with the archaeological excavations carried out by Prof. Dr. Manfred Korfmann, and these works are continued by Prof. Dr. Rüstem Aslan. Adobe, which was discovered in the Neolithic Age when communities settled down, is a building material that is stil used today. The architectural desing of the City of Troy consists of adobe masonry on a stone foundation, but due to the problems of preserving the adobe material in archaeological sites, there are only a few original Troy adobe bricks at a few points. In all periods of Troy, masonry was made of adobe bricks. The adobe bricks used vary in different layers and also display different sizes within the same layer. In every period adobe was produced using molds, and it was generally obtained from yellowish clay soil with plenty of ground straw added. Within the scope of the conservation/restoration work of the Troy Ruins, simple chemical analyzes and X-ray scattering (XRD) methods were used for detailed clay analysis to identify the adobe material of the Troy II-III castle wall. Thus, by examining the chemical analysis result of the original adobe material used in the repair, it is aimed that the detailed clay analysis result of the original adobe material will be a referance for the material to be created for future conservation and repair applications.

Anahtar Kelimeler

Troy, Adobe, Analysis, Conservation, Restoration

KERPİÇ MİMARİSİNDE TROYA ÖRNEĞİ: YAPIM YÖNTEMİ, MALZEME KARAKTERİZASYONU VE KORUMA/ONARIM UYGULAMALARI

Öz

19. yüzyılda Hisarlık Tepesi’nde başlayan Troya Kenti’nin arkeolojik kazı çalışmalarında mimari yapıların ortaya çıkarılması ve kentin algılanması üzerine yoğunlaşılmıştır. Kapsamlı koruma/onarım çalışmaları ise Prof. Dr. Manfred Korfmann’ın yaptığı arkeolojik kazı çalışmalarıyla eş zamanlı yürütülmüştür ve Prof. Dr. Rüstem Aslan tarafından bu çalışmalar devam ettirilmektedir. Toplulukların yerleşik yaşama geçtiği Neolitik Çağ ile keşfedilen kerpiç günümüzde de kullanılan bir inşa malzemesidir. Troya Kenti’nin mimari tasarımını taş temel üzerine kerpiç duvar örgüsü oluşturmaktadır fakat arkeolojik alanlardaki kerpiç malzemeyi korunma sorunları nedeniyle yalnızca birkaç noktada özgün Troya kerpici bulunmaktadır. Troya’nın tüm dönemlerinde kerpiç tuğlalardan duvar örgüsü yapılmıştır. Kullanılan kerpiç tuğlalar farklı katmanlarda farklılık göstermekle birlikte aynı katman içerisinde de farklı boyutlar sergilemektedir. Her dönem kalıp kullanılarak kerpiç üretimi yapılmış ve genel olarak bol öğütülmüş saman katkılı, sarımtırak killi topraktan elde edildiği anlaşılmıştır. Troya Ören Yeri’nin koruma/onarım çalışmaları kapsamında Troya II-III Kale duvarının kerpiç malzemesini tanımlamak amacıyla basit kimyasal analizler ve detay kil analizi için X-ışını saçılımı (XRD) yöntemleri kullanılmıştır. Böylece özgün ve onarımda kullanılan kerpiç malzemenin kimyasal analiz sonuçları irdelenerek, özgün kerpiç malzemenin detay kil analizi sonucunun bundan sonra yapılacak koruma ve onarım uygulamaları için oluşturulacak malzemeye referans olması amaçlanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Troya, Kerpiç, Analiz, Koruma, Onarım

Kaynakça

• Ahunbay, Z. (2022). Tarihi Çevre Koruma ve Restorasyon. Yem Yayınları, 16. Baskı, İstanbul.
• Akyol, A. A. & Dirican T. (2019). Anadolu’da Kerpiç Duvar Yapım Yöntemlerine Ait Bir Derleme Çalışması. Sanat ve Tasarım Dergisi, 3: 117-126.
• Allen, S. H. (1999). Finding the Walls of Troy. Frank Calvert and Heinrich Schliemann at Hisarlık. London.
• Aslan, R. (2018a). Yeni Başlayanlar İçin Troya. 2. Baskı, Doğan Yayıncılık, İstanbul.
• Aslan, R. (2018b). Troy City Of Mythology and Archaeology. UNESCO World Heritage Site, İçdaş, İstanbul.
• Aslan, R. (2010). Troia’da Koruma Uygulamaları ve Ören Yeri’nin Sunumu. Türkiye Bilimler Akademisi Kültür Envanteri Dergisi, 8: 172-182.
• Asebriy, L., Cherkaoui, T.E., Hassani, E.A., Franchi, R., Guerrera, F., Martin, M.M., Patamia, C.G., Raffaelli, G., Marin, P. R.,
• Leon, J. T. & Alcala, F. J. (2009). Deterioration Processes on Archaeologcal Sites of Chellah and Oudayas (World Cultural Heritage, Rabat, Morocco): Restoration Test and Recommendations. Ital.J.Geosci (Boll. Soc. Geol. It), 128(11), 157-171.
• Beken, G. (1949). Garbi Anadolu Mıntıkası Kerpiç Binaları. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Binan, D., Güler, K. & Çobancaoğlu, T. (2017). Anadolu’da Geleneksel Kerpiç Mimari Miras ve Koruma Sorunları. Yaşamın Her Karesinde Toprak, 160-185.
• Blegen, C. W. (1939). Excavations at Troy 1938. American Journal of Archaeology, 43(2): 204-228. https://doi.org/10.2307/499260
• Çavuş, M., Dayı, M., Ulusu, H. & Aruntaş, Y. (2015). Sürdürülebilir Bir Yapı Malzemesi Olarak Kerpiç. II. Inter-national Sustainable Buildings Symposium, Ankara, 184-192.
• Dede, Y. (1997). Aşıklı höyük Kerpiç Yapılarının Korunması üzerine Çalışmalar. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Prehistorya Anabilim Dalı, İstanbul.
• Dikenci, G. (2023). Troya Ören Yeri Mimari Yapılarının Koruma/Onarım Süreçleri ile Yapılan Uygulamalar Üzerine Değerlendirme. Arkeoloji ve Sanat Dergisi, Sayı 174, 217-230.
• Dikenci, G. (2024). Troya Ören Yeri Mimari Yapılarının Koruma/Onarım Uygulamaları ve Troya II-III Kerpiç Yapı Duvarlarının Malzeme Karakterizasyonu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Çanakkale Onsekiz Mart Üniversitesi, Lisansüstü Eğitim Enstitüsü, Arkeoloji Anabilim Dalı, Çanakkale.
• Dörpfeld, W. (1902). Troja und İlion, Ergebnisse Der Ausgrabungen in Den Vorhistorischen und Historischen Schichten Von İlion 1870-1894, Atina.
• Dündar, O. Demirci, M. (2017). Tarihi Yapıların Bitki Zararlarından Korunması. Uluslararası Katılımlı 6. Tarihi Yapıların Korunması ve Güçlendirilmesi Sempozyumu, Trabzon, 629-638.
• Eriç, M. (2002). Yapı Fiziği ve Malzemesi. Saadet Özkal (haz.). Literatür Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Güleç, A. (2009). Basit ve İleri Analiz Yöntemleri ile Tarihi Harçların Analizi. Koruma Sempozyumu, Taşınmaz Kültür Varlıklarını Tespit ve Belgeleme Yöntemleri, Mersin, 115-128.
• Gürdal, E. & Acun, S. (2003). Yenilenebilir Bir Malzeme: Kerpiç ve Alçılı Kerpiç. Türkiye Mühendislik Haberleri, 427: 71-77.
• Gürdal, E. & Özgünler, S. A. (2012). Dünden Bugüne Toprak Yapı Malzemesi: Kerpiç. Restorasyon ve Konservasyon Çalışmaları Dergisi, 9: 29-37.
• Irmak, A. (1972). Toprak İlmi, İstanbul Üniversitesi Yayınları, İstanbul.
• Jablonka, P. (2006). Vorbericht zu den Arbeiten in Troia 2005. Studia Troica, Band 16, 3-26.
• Korfmann, M. (1994). Troia Ausgrabungen 1993. Studia Troica, Band 4, 1-50.
• Korfmann, M. (1997). Troia Ausgrabungen 1996. Studia Troica, Band 7, 1-72.
• Korfmann, M. (2000). Troia Ausgrabungen 1999. Studia Troica, Band 10, 1-52.
• Kafescioğlu, R. (2017). Neden Toprak Yapılar? Yaşamın Her Karesinde Toprak, İstanbul Aydın Üniversitesi Dergisi, 133-159.
• Kantarcı, D. M. (2000). Toprak İlmi. İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Yayınları, İstanbul.
• Kömürcüoğlu, E. A. (1967). Yapı Malzemesi Olarak Kerpiç ve Kerpiç İnşaat Sistemleri, İstanbul Teknik Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Naumann, R. (1975). Eski Anadolu Mimarlığı. Beral Madra (çev.). Türk Tarih Kurumu, Ankara.
• Noei, S. (2011). Güvercinkayası Kerpiç Karakterizasyonu. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Taşınabilir Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Anabilim Dalı, İstanbul.
• Özdoğan, M. (2005).Yeni Veriler Işığında Anadolu Mimarisinin Dünya Mimarisine Katkıları. Geçmişten Geleceğe Anadolu’da Malzeme ve Mimarlık Sempozyumu, UIA 2005 XXII. Dünya Mimarlık Kongresi, İstanbul, 145-162.
• Özdoğan, M. (2008). Türk Arkeolojisinin Sorunları ve Koruma Politikaları I. Arkeoloji ve Sanat Yayınları, 2. Baskı, İstanbul.
• Pavloviç, N. K. (2020). Antik Ören Yerlerindeki Mimari Eserlere XX. Yüzyılda Yapılan Koruma ve Onarım Uygulamalarının Değerlendirilmesi ve Çağdaş Bir Yaklaşım Önerisi: Re-Restorasyon. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Mimarlık Anabilim Dalı, İstanbul.
• Riorden, E. H. (2014). Conservation and Presentation of the Site of Troy 1988-2008. Studia Troica Monographien, Band II, 428-519.
• Sazcı, G. (2001a). Muhtemelen Tapınma Amaçlı Bir Yapı G6 Karesindeki Megaron, Düş ve Gerçek Troia. (Çev. Selma Bulgurlu Gün). 384-390, Homer Kitabevi, İstanbul.
• Sazcı, G. (2001b). Excavation within the Citadel, Early Bronze Age (Troia I-III, Troia IV-V), Middle and Late Bronze Age (Troia VI-VIII). Studia Troica, Band 11: 7-9.
• Sazcı, G. (2007). Troia Hazineleri. MAS Matbaacılık, İstanbul.
• Schliemann, H. (1874). Trojanische Alterthümer, Die Ausgrabungen in Troja, In Comission Bei. F. A. Brockhaus.
• Schliemann, H. (1884). Troja. Ergebnisse Meiner Neuesten Ausgrabungen. F. A. Brockhaus.
• Sevin, V. (2003). Anadolu Arkeolojisi. Der Yayınları, 3. Baskı, İstanbul.
• Uğuryol, M. F. (2014). Arkeolojik Kerpiç Korumasında Akrilik Reçine, Alkali Silikat, Etil Silikat ve Nano-Kireç Kullanımının Değerlendirilmesi. Yayımlanmamış Doktora Tezi. İstanbul Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, Taşınabilir Kültür Varlıklarını Koruma ve Onarım Anabilim Dalı, İstanbul.
• Ünlüsoy, S. (2010). Die Stratigraphie Der Burg Von Troia II. Eberhard-Kars Universitat Tübingen, Fakultat für Kulturwissenschaften. Yayımlanmamış Doktora Tezi, Band I-II.
• Warren, J. (1999). Conservation of Earth Structures. Butterworth Heimann. Oxford. İnternet Kaynakları
• ICOMOS, (2023). İnternational Council on Monuments and Sites, Arkeolojik Mirasın Korunması ve Yönetimi Tüzüğü, Erişim: 18 Ağustos 2024, https://www.icomos.org.tr/ .