Kadın Sağlık Çalışanlarında Kanser Tarama Davranışları

Yıl 2017, Cilt: 20 Sayı: 1, 25 - 32, 30.10.2018

Rezzan Çakmak Güngör Güler

Öz

Amaç:
Araştırma
Muğla ili Marmaris ilçesinde üç hastanede çalışan kadın sağlık çalışanlarının
kanser tarama davranışlarını belirlemek amacıyla yapılmıştır.

Gereç
ve Yöntem: Kesitsel tipteki araştırmanın çalışma grubunu
üç hastanede çalışan 200 kadın sağlık çalışanı oluşturmuştur. Veri toplama
aracı olarak anket formu kullanılmıştır. Veriler, araştırmacı tarafından yüz
yüze görüşme tekniğiyle toplanmış, SPSS 20.0 programında sayı ve yüzde
kullanılarak değerlendirilmiştir.

Bulgular:
Araştırmaya
katılan çalışanların yaş ortalamaları 35.9 olup, % 49.5’i hemşire, % 16’sı ebe,
% 7.5’i doktor ve % 27’si diğer sağlık çalışanlarından oluşmaktadır. Kadın
çalışanların % 53’ünün (n=79) Ulusal Kanser Tarama Standartlarına uygun olarak
ayda bir kez kendi kendine meme muayenesi yaptığı belirlenmiştir.  Ayrıca 20-39 yaşındaki katılımcıların %
62.5’inin (n=15) ve 40 yaş ve üzerindekilerin % 48.6’sının (n=18) standarda
uygun sıklıkta klinik meme muayenesi yaptırdığı, % 71.1’inin (n=27) ise iki
yılda bir mamografi çektirdiği belirlenmiştir. Çalışanların % 88.9’unun (n=80)
beş yılda bir pap-smear testi yaptırdığı, human papilloma virüs testi yaptıran
14 kişiden 10’unun beş yılda bir bu testi yaptırdığı tespit edilmiştir. Gaitada
gizli kan testi yaptıran toplam iki çalışan olduğu, bunlardan birisinin bu
testi uygun sıklıkta (iki yılda bir) yaptırdığı, kolonoskopi yaptıran sağlık
çalışanı olmadığı tespit edilmiştir.

 

Sonuç:
Araştırma
sonucunda kadın sağlık çalışanlarının pap-smear testi yaptırma dışında, meme,
serviks ve kolorektal kansere yönelik tarama davranışlarının sıklığı
standartlara göre yetersiz bulunmuştur. Kadın sağlık çalışanlarına bu
taramalara ilişkin eğitim ve danışmanlık hizmetleri verilmesi önerilmiştir.

Anahtar
Kelimeler: Kanser
tarama davranışları, meme kanseri, serviks kanseri, kolon kanseri, kadın sağlık
çalışanları

ABSTRACT

 

Aim: The study was carried out to determine the cancer
screening behaviors of female health workers occupied in three different
hospitals in Marmaris, Muğla.

Materials and Methods: The study group of this cross-sectional study was
composed of 200 females occupied in three different hospitals. Questionnaire
form was used as data collection tool. The data were collected by face-to-face
interview technique conducted by the researcher, and evaluated by the number
and percentage values using the SPSS 20.0 program.

Findings: The average age of the participants of the survey was
35.9 years, 49.5% are nurses, 16% are midwives, 7.5% are doctors, and 27% are
other health care workers. The 53 % of female workers (n=79) were found to have
breast self-examination once a month in accordance with the National Cancer
Screening Standards. Moreover, 62.5% of the participants aged 20-39 years
(n=15) and 48.6% of the 40 years or older (n=18) participants had clinical
breast examination in consistent with the standards while 71.1% (n=27) had a
mammography every two years. It was found that the 88.9% of particiapants
(n=80) had pap-smear test every five years while 10 out of 14 participants, who
has had a human papilloma virus test, was determined to have had this test
every five years.

Two participants were determined to have fecal occult
blood test, and one of them repeated it at the proper frequency (every two
years). It was observed that there was no health worker having colonoscopy.

Conclusion: This study demonstrated that the frequency of
screening behaviors for breast, cervix and colorectal cancer was found to be
inadequate according to standards other than pap-smear test of women health
workers. Female health workers are recommended to be provided with training and
counseling services related to these screenings.

Key words: Cancer screening behaviors, breast cancer, cervical
cancer, colon cancer, female health workers

Anahtar Kelimeler

Kanser tarama davranışları, meme kanseri, serviks kanseri, kolon kanseri

Kaynakça

• 1. Global Status Report on Noncommunicable Diseases 2014, WHO, Erişim tarihi: 30 Mart 2018, http://apps.who.int/iris/bitstream/handle/10665/148114/ 9789241564854_eng.pdf? sequence=1.
• 2. Türkiye Kanser İstatistikleri, T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu, Ankara, 2017, Erişim tarihi: 30 Mart 2018, http://www.kanser.saglik.gov.tr/.
• 3. http://globocan.iarc.fr/Pages/fact_sheets_population.aspx. Erişim tarihi:14 Ekim 2015.
• 4. Seçginli S. Meme Kanseri Taraması: Son Yenilikler Neler? TAF Preventive Medicine Bulletin 2011; 10(2): 193-200.
• 5. Sağlık İstatistikleri Yıllığı 2016. Erişim tarihi: 11 Haziran 2018, https://dosyasb.saglik.gov.tr/Eklenti/13183,sy2016turkcepdf.pdf.
• 6. Bereket M. (2011). Başkent Üniversitesi Ankara Hastanesinde Çalışan Kadın Sağlık Personelin Human Papilloma Virüsü ve Serviks Kanserine İlişkin Bilgi Düzeyinin ve Farkındalığının Araştırılması. Erişim tarihi: 12 Ekim 2015, http://angora.baskent.edu.tr.
• 7. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı Değerlendirme Raporları. Kolorektal Kanser Taramaları. Erişim tarihi: 17 Aralık 2015, http://kanser.gov.tr/ Dosya/tarama/kolorektal_kanser_ tarama_ programi.pdf.
• 8. http://kanser.gov.tr/daire-faaliyetleri/ketem-ve-kanser-taramalari.html. Erişim tarihi: 16 Mayıs 2016.
• 9. Açıkgöz A. (2010). Meme ve Serviks Kanseri Risk Düzeyleri ve Erken Tanı Hizmetleri Kullanımı İlişkisi. (Yüksek lisans tezi). Dokuz Eylül Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, İzmir.
• 10. Doğan M. (2008). Kadın Sağlık Çalışanlarının Serviks Kanseri Risk Faktörleri ve PapSmear Konusundaki Bilgi ve Uygulamalarının Belirlenmesi. (Yüksek lisans tezi). Cumhuriyet Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Sivas.
• 11. Karakuş F. (2008). Malatya İl Merkezinde Bulunan Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerinde Çalışan Ebe ve Hemşirelerin Meme Kanseri Erken Tanı Uygulamaları Konusunda Bilgi, Tutum ve Davranışları. (Yüksek lisans tezi). İnönü Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Malatya.
• 12. Özçam H, Çimen G, Uzunçakmak C, Aydın S, Özcan T, Boran B. Kadın Sağlık Çalışanlarının Meme Kanseri, Serviks Kanseri ve Rutin Tarama Testlerini Yaptırmaya İlişkin Bilgi Tutum ve Davranışlarının Değerlendirilmesi. İstanbul Medical Journal 2014; 15: 154-160.
• 13. Uncu F, Bilgin N. (2011). Birinci basamak sağlık hizmetlerinde çalışan ebe ve hemşirelerin meme kanseri erken tanı uygulamaları konusunda bilgi, tutum ve davranışları. Meme Sağlığı Dergisi 2011;7(3):167-175.
• 14. Meme kanseri tarama programı ulusal standartları, Erişim tarihi: 30 Mart 2018, http://www.kanser.saglik.gov.tr/
• 15. Serviks kanseri tarama programı ulusal standartları, Erişim tarihi: 30 Mart 2018, http://www.kanser.saglik.gov.tr/
• 16. Kolorektal kanser tarama programı ulusal standartları, Erişim tarihi: 30 Mart 2018, http://www.kanser.saglik.gov.tr/
• 17. Güler G, Ulusoy H, Avcı S, Aksoy E. Sivas İl Merkezindeki Sağlık Ocaklarında Çalışan Ebe ve Hemşirelerin Meme Kanserine İlişkin Bilgileri. Sürekli Tıp Eğitimi Dergisi 2009; 18 (5): 85-89.
• 18. Nilaweera R, Perera S, Paranagama N, Anushyanthan AS. Knowledge and Practices on Breast and Cervical Cancer Screening Methods among Female Health Care Workers: A Sri Lankan Experience. Asian Pacific Journal of Cancer Prevention 2012; 13(4): 1193-1196.
• 19. Yurdakoş K, Gülhan YB, Ünalan D, Öztürk A. (2012). Samsun İli Kamu Hastaneleri Kadın Sağlık Çalışanlarının Kendi Kendine Meme Muayenesi Yapma Durumu. Halk Sağlığı Etkinlikleri - HASUDER, 15.Ulusal Halk Sağlığı Kongresi. Erişim tarihi: 22 Şubat 2016, http://uhsk.org/uhsk15/ index.php/uhsk 15/ uhsk15/ paper/ view/267.
• 20. Karayurt Ö, Coşkun A, Cerit K. Hemşirelerin Meme Kanseri ve Kendi Kendine Meme Muayenesine İlişkin İnançları ve Uygulama Durumu. Meme Sağlığı Dergisi 2008; 4(1): 15-20.
• 21. Gençtürk N. (2009). İstanbul’da Bir Sağlık Kuruluşunda Çalışan Kadın Sağlık Profesyonellerinin Kendi Kendine Meme Muayenesini Bilme ve Uygulama Durumları. Erişim tarihi: 04 Nisan 2018, dergipark.gov.tr/download/article-file/98009.
• 22. Gençtürk N. Kadın Sağlık Profesyonellerinin Meme Kanseri Erken Tanı Yöntemlerini Bilme ve Uygulama Durumları. Meme Sağlığı Dergisi 2013; 9(1): 5-9.
• 23. Abu Salem O, Hassan MA. Breast Self-Examination Among Female Nurses. Rawal Medical Journal 2007; 32(1):30-32.
• 24. Mahmoodi MH, Montazeri A, Jarvandi S, Ebrahimi M, Haghighat S, Harirchi I. Breast Self-Examination: Knowledge, Attitudes, and Practices Among Female Helath Care Workers InTehran, Iran. The Breast Journal 2002; 8(4): 222–225.
• 25. Chong PN, Krishnon M, Hong CY, Swash TS. Knowledge and Practice of Breast Cancer Screening Amongst Public Health Nurses In Singapore. Singapore Medical Journal 2002; 43(10): 509-516.
• 26. Kaya C, Üstü Y, Özyörük E, Aydemir Ö, Şimşek Ç, Demirci Şahin A. Sağlık Çalışanlarının Kanser Taramaları Hakkındaki Bilgi, Tutum ve Davranışlarının Değerlendirilmesi. Ankara Medical Journal 2017; 1: 73-83.
• 27. Canbulat N. (2006). Sağlık Çalışanlarının Meme Kanseri, Kendi Kendine Meme Muayenesi ve Mamografiye İlişkin Sağlık İnançlarının İncelenmesi. (Yüksek lisans tezi) Atatürk Üniversitesi/Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.
• 28. Avcı İA. The Health Beliefs Relating to Mammography of Midwives and Nurses. Meme Sağlığı Dergisi 2007; 3: 4-8.
• 29. Zahedi L, Sizemore E, Malcolm S, Grossniklaus E, Nwosu O. Knowledge, Attitudes and Practices Regarding Cervical Cancer and Screening among Haitian Health Care Workers. International Journal of Environmental Research and Public Health 2014; 11(11): 11541-11552.
• 30. Mutyaba T, Mmiro F, Weiderpass E. Knowledge, attitudes and practices on cervical cancer screening among the medical workers of Mulago Hospital, Uganda. BioMed Central Medical Education 2006; 6: 13.
• 31. Bulduk S, Dinçer Y, Usta E. Elli Yaş Üstü Bireylerin Kolorektal Kanser Risklerinin ve Dışkıda Gizli Kan Testi Yaptırma Konusundaki Tutumlarının Belirlenmesi. Konuralp Tıp Dergisi 2017; 9 (3) : 88-97.
• 32. Şahin NŞ, Üner BA, Aydın M, Akçan A, Gemalmaz A, Dişçigil G, Demirağ S, Başak O. Aydın Merkez İlçede Kolorektal Kanser Taramasına İlişkin Bilgi, Tutum ve Engeller.Türkiye Aile Hekimliği Dergisi 2015; 19 (1): 37-48.
• 33. Hawley ST, Volk RJ, Krishnamurthy P, Jibaja-Weiss M, Vernon SW, Kneuper S. Preferences For Colorectal Cancer Screening Among Racially/Ethnically Diverse Primary Care Patients. Medical Care 2008; 46 (9Suppl 1): 10-16.
• 34. Koo JH, Leong RWL, Ching J, et al. Knowledge of, attitudes toward, and barriers to participation of colorectal screening tests in the Asia-Pasificregion: a multicenter study. Gastrointestinal Endoscopy 2012; 76: 126 -135.