Opinions of Teachers Employed in Private Special Education and Rehabilitation Centers Regarding Mobbing

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 2, 70 - 94, 08.12.2025

Pınar Adıgüzel , Özge Ünlü

https://doi.org/10.37233/trsped.drr.1804123

Öz

Mobbing, which is a significant issue in workplaces, negatively affects both society and individuals. This problem in educational institutions not only reduces teachers' quality of life but also undermines the effectiveness of educational activities. This study, designed with a phenomenological approach, a qualitative research method, aimed to reveal the mobbing experiences of teachers working in Private Special Education and Rehabilitation Centers in Izmir. The research data were collected through semi-structured interviews with 24 teachers and analyzed using content analysis. The findings indicate that mobbing is common in these institutions, with tactics such as excessive workload and withholding deserved wages being prevalent. These practices have significant negative psychological, social, and professional impacts on teachers. It has been concluded that there is a critical need for training programs to inform teachers about mobbing and their legal rights, and that these institutions should be subject to rigorous supervision through legal regulations.

Anahtar Kelimeler

Special education , mobbing , gender , teachers , private special education and rehabilitation centers.

Etik Beyan

The ethical committee approval required for conducting this study was obtained from the Scientific Research and Publication Ethics Committee of the Faculty of Social and Human Sciences at Izmir Democracy University with decision no. 2023/11-06 dated 08/09/2023 (Protocol No: 2023/86). The research was conducted in accordance with the principles of the Helsinki Declaration. All participants were provided with detailed information about the purpose of the study and their written consent was obtained through an “Informed Consent Form.” Participants' identity information was kept confidential and the data was anonymized for use.

ÖZEL EĞİTİM VE REHABİLİTASYON MERKEZLERİNDE ÇALIŞAN ÖĞRETMENLERİN YILDIRMAYA (MOBBİNGE) İLİŞKİN GÖRÜŞLERİ

Öz

İşyerlerinde önemli bir sorun teşkil eden mobbing hem toplumu hem de bireyleri olumsuz etkilemektedir. Eğitim kurumlarında yaşanan bu sorun, öğretmenlerin yaşam kalitesini düşürmenin yanı sıra eğitim faaliyetlerinin etkinliğini de zayıflatmaktadır. Nitel bir araştırma yöntemi olan fenomenolojik yaklaşımla tasarlanan bu çalışma, İzmir'deki Özel Eğitim ve Rehabilitasyon Merkezlerinde çalışan öğretmenlerin mobbing deneyimlerini ortaya çıkarmayı amaçlamıştır. Araştırma verileri, 24 öğretmenle yapılan yarı yapılandırılmış görüşmeler yoluyla toplanmış ve içerik analizi kullanılarak çözümlenmiştir. Bulgular, mobbingin bu kurumlarda yaygın olduğunu ve aşırı iş yükü ile hak edilen ücretin ödenmemesi gibi taktiklerin yaygın olduğunu göstermektedir. Mobbing davranışları çoğunlukla kurum sahipleri ve yöneticiler tarafından dikey olarak uygulanmaktadır. Ayrıca, maruz kalınan mobbingin türünün (fiziksel iş yükü zorlaması/duygusal istismar) cinsiyete göre farklılık gösterdiği tespit edilmiştir. Bu uygulamaların öğretmenler üzerinde önemli düzeyde olumsuz psikolojik, sosyal ve mesleki etkileri bulunmaktadır. Sonuç olarak, öğretmenleri mobbing ve yasal hakları konusunda bilgilendirecek eğitim programlarına kritik bir ihtiyaç olduğu ve bu kurumların yasal düzenlemelerle sıkı bir denetime tabi tutulması gerektiği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

Özel eğitim , yıldırma , toplumsal cinsiyet , özel eğitim öğretmenleri , özel eğitim ve rehabilitasyon merkezleri.

Etik Beyan

Bu çalışmanın yürütülmesi için gerekli olan etik kurul onayı, İzmir Demokrasi Üniversitesi Sosyal ve Beşeri Bilimler Bilimsel Araştırma ve Yayın Etik Kurulu'ndan 08/09/2023 tarih ve 2023/11-06 sayılı karar (Protokol No: 2023/86) ile alınmıştır. Araştırma, Helsinki Deklarasyonu prensiplerine uygun olarak yürütülmüştür. Tüm katılımcılara çalışmanın amacı hakkında detaylı bilgi verilmiş ve kendilerinden "Bilgilendirilmiş Gönüllü Olur Formu" aracılığıyla yazılı onay alınmıştır. Katılımcıların kimlik bilgileri gizli tutulmuş ve veriler anonimleştirilerek kullanılmıştır.

Kaynakça

• Akçamete, G., Kaner S. & Sucuoğlu, B. (2001). Öğretmenlerde tükenmişlik, iş doyumu ve kişilik. Nobel Yayınevi.
• Arpacıoğlu, G. (2003). İşyerindeki stresin gizli kaynağı: Zorbalık ve duygusal taciz. Human Resources,10(11), 46-48. https://hrdergi.com/isyerindeki-stresin-gizli-kaynagi-zorbalik-ve-duygusal-taciz-2
• Aydın, Ş. & Özkul, E. (2007). The nature and dimension of mobbing at work: 4-5 star hotel establishments case. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 7(2), 169-186.
• Baykal, C. (2014). Eski bir suç, yeni bir tanım; mobbing. Türk Kütüphaneciliği, 28(4), 629-634. https://dergipark.org.tr/tr/pub/tk/issue/48744/620185
• Billingsley, B., Pyecha, J., Smith Davis, J., Murray, K., & Hendricks, M. B. (1995). Improving the retention of special education teachers: Final report. Research Triangle Institute. https://eric.ed.gov/?id=ED379860
• Birinci Özürlüler Şurası, (1999). Çağdaş toplum çağdaş yaşam ve özürlüler: Komisyon raporları genel kurul görüşmeler. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yayınları.
• Demir, Ö. (2019). Özel eğitim okulları yöneticilerinin çatışma yönetimi stratejileri ile öğretmenlerin psikolojik yıldırma eylemlerine maruz kalma düzeyleri arasındaki ilişki. [Yüksek lisans tezi]. Dokuz Eylül Üniversitesi.
• Efilti, E., & Eid Koçbeker, B. N. (2020). Opinions of special education teachers on mobbing. African Educational Research Journal, 8, 170-179. https://doi.org/10.2399/yod.18.034
• Einarsen, S. (1999). The nature and causes of bullying at work. International Journal of Manpower, 20(1/2), 16-27. https://doi.org/10.1108/01437729910268588
• Ergenekon, S. (2006). İşyerinde duygusal taciz (mobbing). Kazancı Hakemli Hukuk Dergisi, 19, 51-64.
• Ertürk, A. (2013). Mobbing behaviors, causes and results. Bartın University Journal of Faculty of Education, 2(1),146-169. https://dergipark.org.tr/en/pub/buefad/issue/3812/51100
• Forlin, C. (2001). Inclusion: Identifying potential stressors for regular class teachers. Educational Research, 43(3), 235-245. https://doi.org/10.1080/00131880110081017
• Gökçe, A. T. (2006). İş yerinde yıldırma: Özel ve ilköğretim okulu öğretmen ve yöneticileri üzerinde yapılan bir araştırma. [Yayımlanmamış doktora tezi]. Ankara Üniversitesi.
• Güler, T. (2023). Özel eğitim ve rehabilitasyon merkezlerinde mobingin çalışan performansına etkisi. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Nişantaşı Üniversitesi.
• Gürbüz, H. & Arslan Gürdal H. (2019). Çalışanlarda mobbınge maruz kalma. İksad Publishing house. Güven, N. (2019). Devlet okullarındaki eğitim çalışanlarının maruz kaldıkları mobbing durumları ve mobbing ile baş etme yöntemleri. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi].
• Işıkhan, V. (2002). Yardım edici mesleklerde tükenmişlik sendromu. Sosyal Hizmetler Dergisi, 2(13), 14-22.
• Karakuş, H. (2019). The queen bee syndrome- Pink abuse. The Journal of Academic Social Science, 2(2), 334-356. https://doi.org/10.16992/ASOS.101
• Kılıç, M. H. (2020). Özel eğitim kurumlarında görev yapan öğretmenlerin karşılaştıkları sorunlar (Merkezefendi ve Pamukkale ilçe örneği. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Pamukkale Üniversitesi.
• Korucu, N. (2005). Türkiye’de özel eğitim ve rehabilitasyon hizmeti veren kurumların karşılaştığı güçlüklerin analizi: Kurum sahipleri, müdür, öğretmen ve aileler açısından. [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Selçuk Üniversitesi.
• Koyuncuoğu, B. (2017). Mobbinge maruz kalmanın demografik faktörlere göre farklılaşması: Kilis ili kamu ve özel eğitim kurumlarında bir alan araştırması [Yayımlanmamış yüksek lisans tezi]. Hasan Kalyoncu Üniversitesi.
• Künzi, G., Vicario, A., Künzi, D. & Jeandet, C. (2006). Harcèlement sur le lieu de travail. Presses Polytechniques et Universitaire Romandes.
• Leymann, H. (1990). Mobbing and psychological terror at workplaces. Violence And Victims, 5(2), 119-126. https://www.mobbingportal.com/LeymannV&V1990(2).pdf
• Leymann, H (1996). The content and development of mobbing at work. European Journal of Work and Organizational Psychology, 5(2), 165-184. https://doi.org/10.1080/13594329608414853
• Mercanlıoğlu, Ç. (2010). Çalışma hayatında psikolojik tacizin (mobbing) nedenleri, sonuçları ve Türkiye’deki hukuksal gelişimi. Organizasyon ve Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 37-46. https://dergipark.org.tr/tr/pub/oybd/issue/16336/171026
• Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded sourcebook. Sage.
• Öztürk Çiftçi, D., Meriç, E. & Meriç, A. (2015). Relation among organizational silence, burnout and intention to leave job: an application in the special education and rehabilitation centres in the Ordu province. Journal of International Social Research, 8(41), 996-100.
• Şahin, B. (2023). Exposure of state and private school employees to mobbing. Social Sciences Studies Journal, 8(95), 836-850. http://dx.doi.org/10.26 449/sssj.3858
• Thomas, M. (2006). Bullying among support staff in higher education institution. Health Education, 106(4), 273-288. https://doi.org/10.1108/09654280510602499
• Tınaz, P. (2007). Yeni bir işyeri hastalığı: Mobing. Kavram kargaşası sürüyor… Kurum mobingin bedelini hayatı ile ödeyebilir. Human Resource. İnsan Kaynakları ve Yönetim Dergisi, Şubat 2007.
• Tutar, H. (2004). İşyerinde psikolojik şiddet sarmalı: Nedenleri ve sonuçları]. Yönetim Bilimleri Dergisi, 2(2), 85-108. https://dergipark.org.tr/tr/pub/comuybd/issue/4119/54192
• Vveinhardt, J., & Jakucionyte, I. (2023). Challenges of workplace mobbing prevention in general education schools. Revista de la Universidad del Zulia, 14(41), 390-403.
• Yıldırım, A. & H. Şimşek (2021). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri (5. Baskı). Seçkin Yayıncılık.