Deprem Sonrası Travma Belirtileri, Umut ve İyi Oluş Arasındaki İlişkinin İncelenmesi

Yıl 2023, , 574 - 591, 31.05.2023

Aynur Karabacak Çelik

https://doi.org/10.37679/trta.1275268

Cited By: 9

Öz

6 Şubat 2023’te Kahramanmaraş’ta meydana gelen deprem bireyleri sağlık, sosyal ve ekonomik açıdan olumsuz yönde etkilemiştir. Bu olumsuzluklardan birinin bireyin psikolojik sağlığını olumsuz etkileyen travma sonrası belirtiler olduğu söylenebilir. Deprem, travmatik bir durumu beraberinde getirmiş ve bireylerin günlük yaşama yeniden uyum sağlamasını güçleştirmiştir. Bu bağlamda bu araştırmada bireylerin deprem sonrası yaşadıkları travma sonrası belirtilerin iyi oluş ve umut gibi pozitif kaynaklarla olan ilişkisi ele alınmıştır. Bunun için ilişkisel araştırma yöntemine göre tasarlanan bu araştırmaya, depremi yaşayan 188 yetişkin birey katılmıştır. Araştırmada veri toplamak amacıyla kişisel bilgi formu, Deprem Sonrası Travma Düzeyini Belirleme Ölçeği, Sürekli Umut Ölçeği ve Psikolojik İyi Oluş Ölçeği kullanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgular, deprem sonrası travma belirtileri olan davranışsal, uyku problemleri, bilişsel yapı, heyecansal sınırlık ve duyuşsal alt boyutlarının ortalama puanlarının düşük olduğu görülmüştür. Deprem sonrası travma belirtilerinin umut ve iyi oluş ile negatif yönlü anlamlı ilişkisinin olduğu belirlenmiştir. Deprem sonrası travma belirtilerinin iyi oluş ve umut değişkenleri tarafından anlamlı düzeyde yordandığı görülmüştür. Bu sonuçlar, bireylerin travma sonrası belirtiler ile başa çıkabilmelerinde umut ve iyi oluş gibi pozitif kaynaklara sahip olmanın önemine işaret etmektedir.

Anahtar Kelimeler

Deprem Sonrası Travma Belirtileri, Umut, İyi Oluş, Yetişkin, deprem

Examination of the Relationship between Post-earthquake Trauma Symptoms, Hope and Well-Being

Öz

The earthquake that occurred in Kahramanmaraş on February 6, 2023 affected individuals negatively in terms of health, social and economic aspects. Post-traumatic symptoms, which have a negative impact on a person’s psychological stability, can be considered one of these negatives. The earthquake created a psychological traumatic situation that made it challenging for people to reintegrate into daily life. The relationship between post-traumatic symptoms that people experience after an earthquake and uplifting resources like well-being and hope is discussed in current study. For this, 188 adult individuals who experienced that earthquake participated in this research, which was designed regarding to relational method. Data for the study were gathered using the Psychological Well-Being Scale, the Dispositional Hope Scale, the Scale That Determines the Level of the Trauma after the Earthquake, and a Personal Infor mation Form. The findings of the study showed that the mean total score of the post-earth quake trauma symptoms scale was higher than the threshold value of the scale. Post-earth quake trauma symptoms were found to be negatively correlated with hope and well-being and also were significantly predicted by the variables of well-being and hope. These findings highlight how crucial it is for people to have access to helpful resources when dealing with post-traumatic symptoms.

Anahtar Kelimeler

Traumatic Symptoms After Earthquake, Hope, Well-Being, Earthquake, Adult

Kaynakça

• Albayrak, A. S. (2005). Çoklu doğrusal bağlantı hâlinde enküçük kareler tekniğinin alternatifi yanlı tahmin teknikleri ve bir uygulama. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 1(1), 105-126.
• Alpar, C. R. (2016). Spor sağlık ve eğitim bilimlerinden örneklerle uygulamalı istatistik ve geçerlik güvenirlik. Detay yayıncılık.
• American Psychiatric Association. (2013). Diagnostic and statistical manual of mental disorders (DSM-5).
• Ayas, T. (2005). Depremden 42 ay sonra deprem bölgesinde yaşayan çocuklarda görülen psikolojik belirtilerin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Journal of Educational Sciences & Practices, 4(8).
• Aykut, S., Soner-Aykut, S. (2020). Kovid-19 pandemisi ve travma sonrası stres bozukluğu temelinde sosyal hizmetin önemi. Toplumsal Politika Dergisi, 1, 56-66.
• Bayraktar, S. (2012). Psikolojik travma. Nobel tıp yayınları.
• Bedirli, B. (2014). Deprem travmasının kronik psikolojik etkileri: Düzce Depremi’nden 14 yıl sonra travma sonrası stres ve depresyon belirtilerinin yaygınlığı ve ilişkili risk faktörleri. (Tez No. 358812) [Yüksek lisans tezi, Haliç Üniversitesi-İstanbul].
• Carlsson, J. M., Olsen, D. R., Mortensen, E. L., & Kastrup, M. (2006). Mental health and health-related quality of life: a 10-year follow-up of tortured refugees. The
• Journal of Nervous and Mental Disease, 194(10), 725-731. https://doi. org/10.1097/01.nmd.0000243079.52138.b7 De, P. K., & Thamarapani, D. (2022). Impacts of negative shocks on wellbeing and aspirations– Evidence from an earthquake. World Development, 154, 105876. https://doi.org/10.1016/j.worlddev.2022.105876
• Diener, E. (1984). Subjective well-being. Psychological Bulletin, 95(3), 542-575. https:// doi.org/10.1037/0033-2909.95.3.542
• Diener, E., Wirtz, D., Biswas-Diener, R., Tov, W., Kim-Prieto, C., Choi, D. W., & Oishi, S. (2009). New measures of well-being. Assessing well-being: The collected works of Ed Diener, 247-266. https://doi.org/10.1007/978-90-481-2354-4-12
• Diener, E., Wirtz, D., Tov, W., Kim-Prieto, C., Choi, D. W., Oishi, S., & Biswas-Diener, R.(2010). New well-being measures: Short scales to assess flourishing and positive and negative feelings. Social Indicators Research, 97, 143-156. https:// doi.org/10.1007/s11205-009-9493-y
• Dürü, Ç. (2006). Travma sonrası stres belirtileri ve travma sonrası büyümenin çeşitli değişkenler açısından incelenmesi ve bir model önerisi. (Tez No. 159594) [Doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi-Ankara].
• Hacıoğlu, M., Aker, T., Kutlar, T., & Yaman, M. (2002). Deprem tipi travma sonrasında gelişen travma sonrası stres bozukluğu belirtileri alt tipleri. Düşünen Adam: Psikiyatri ve Nörolojik Bilimler Dergisi, 15, 4-15.
• Kardaş, F., & Tanhan, F. (2018). Van depremini yaşayan üniversite öğrencilerinin travma sonrası stres, travma sonrası büyüme ve umutsuzluk düzeylerinin incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 15(1), 1-36.
• Kline, R. B. (2011). Hypothesis testing. principles and practice of structural equation modeling. (3rd ed.) The Guilford Press.
• Kurt, E., & Gülbahçe, A. (2019). Van depremini yaşayan öğrencilerin travma sonrası stres bozukluğu düzeylerinin incelenmesi. Atatürk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 23(3), 957-972.
• Martin, K. K. (2007). Measuring hope: Is hope related to problem solving and criminal behaviour in offenders? (Tez No. MR40024). [Yüksek lisans tezi, Toronto Üniversitesi-Toronto].
• Maslow, A. H. (1943). A theory of human motivation. Psychological Review, 50(4), 370-96.
• National Institute of Mental Health. (2021). Post-traumatic stress disorder. Available from:https://www.nimh.nih.gov/health/statistics/post-traumatic-stress-disorder- ptsd. (Erişim Tarihi: 02.05.2023)
• Nearchou, F., & Douglas, E. (2021). Traumatic distress of COVID-19 and depression in the general population: exploring the role of resilience, anxiety, and hope. International Journal of Environmental Research and Public Health. 18(16), 8485. https://doi.org/10.3390/ijerph18168485
• Ryff, C. D. (1989). Happiness is everything, or is it? Explorations on the meaning of psychological well-being. Journal of Personality and Social Psychology, 57(6), 1069–1081. https://doi.org/10.1037/0022-3514.57.6.1069
• Ozdemir, O., Boysan, M., Ozdemir, P. G., & Yilmaz, E. (2015). Relationships between posttraumatic stress disorder (PTSD), dissociation, quality of life, hopelessness, and suicidal ideation among earthquake survivors. Psychiatry Research, 228(3), 598-605. https://doi.org/10.1016/j.psychres.2015.05.045
• Sabuncuoğlu, O., Çevikaslan, A., & Berkem, M. (2003). Marmara depreminden etkilenen iki ayrı bölgede ergenlerde depresyon, kaygı ve davranış. Klinik Psikiyatri, 6, 189-197.
• Sakarya, D., & Güneş, C. (2013). Van depremi sonrasında travma sonrası stres bozukluğu belirtilerinin psikolojik dayanıklılık ile ilişkisi. Kriz Dergisi, 21(1), 25-32.
• Shepherd, D., McBride, D., & Lovelock, K. (2017). First responder well-being following the 2011 Canterbury earthquake. Disaster Prevention and Management: An International Journal, 26(3), 286-297. https://doi.org/10.1108/DPM-06- 2016-0112
• Snyder, C. R. (2002). Hope theory: Rainbows in the mind. Psychological Inquiry, 13(4), 249275.
• Sönmez, M. B. (2022). Depremin psikolojik etkileri, psikolojik destek ve korkuyla baş etme. TOTBİD Dergisi, 21, 337-343. https://doi.org/10.5578/totbid.dergisi. 2022.46
• Staats, S. R., & Stassen, M. A. (1985). Hope: An affective cognition. Social Indicators Research, 17, 235-242.
• Tabachnick, B. G., Fidell, L. S., & Ullman, J. B. (2007). Using multivariate statistics (Vol. 5). Boston, MA: Pearson.
• Tarhan, S., & Bacanlı, H. (2015). Sürekli Umut Ölçeği’nin Türkçe’ye uyarlanması: Geçerlik ve güvenirlik çalışması. The Journal of Happiness & Well-Being, 3(1), 1-14.
• Taşçı, G. A., & Özsoy, F. (2021). Deprem travmasının erken dönem psikolojik etkileri ve olası risk faktörleri. Cukurova Medical Journal, 46(2), 488-494.
• Telef, B. B. (2013). Psikolojik İyi Oluş Ölçeği (PİOO): Türkçeye Uyarlama, Geçerlik ve Güvenirlik Çalışması. Hacettepe Eğitim Fakültesi Dergisi, 28(3), 374-384.
• Uchida, Y., Takahashi, Y. & Kawahara, K. (2014). Changes in Hedonic and Eudaimonic Well-Being After a Severe Nationwide Disaster: The Case of the Great East Japan Earthquake. Journal of Happiness Studies, 15, 207–221. https://doi. org/10.1007/s10902-013-9463-6
• Uğur, M., Kartal, F., Mete, B., Tamam, L., & Demirkol, M. E. (2021). Deprem sonrası akut stres bozukluğu olanlarda travma esnasındaki çözülmenin, anksiyete düzeyi, algılanan stres, anksiyete duyarlılığı ve deprem stresiyle baş etme ile ilişkisi. Türk Psikiyatri Dergisi, 32(4), 253-260.
• Uğurluoğlu, D., & Erdem, R. (2019). Travma geçiren bireylerin spiritüel iyi oluşlarinin travma sonrasi büyümeleri üzerine etkisi. Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21(3), 833-858.
• World Health Organization. (2018). ICD-11: Post-traumatic stress disorder.
• Veronese, G., Pepe, A., Jaradah, A., Al Muranak, F., & Hamdouna, H. (2017). Modelling life satisfaction and adjustment to trauma in children exposed to ongoing military violence: An exploratory study in Palestine. Child Abuse & Neglect, 63, 61-72. https://doi.org/10.1016/j.chiabu.2016.11.018
• Zhou, X., Wu, X., & Zhen, R. (2018). Self-esteem and hope mediate the relations between social support and post-traumatic stress disorder and growth in adolescents following the Ya’an earthquake. Anxiety, Stress, & Coping, 31(1), 32- 45. https://doi.org/10.1080/10615806.2017.1374376