Büyüyen Veri Küçülen İnsan: Şimdileşen Geleceği Kara Ayna’da Seyretmek

Yıl 2021, , 88 - 105, 30.01.2021

Sertaç T. Demir

https://doi.org/10.37679/trta.816681

Cited By: 2

Öz

Kovid-19 pandemisiyle ivmelenen ve bir bakıma meşruiyet kazanan sanal trendler, artık etrafımıza örülen küresel bir ağı değil; eylemlerimize, düşüncelerimize, hatta bilincimize ve ruhumuza sinen yeni bir insanlık durumunu ifade etmektedir. Geldiğimiz noktada, adına büyük veri denen ve kendi aleyhimize kullanılmaya meyli ve kudreti olan bir şeyi bizzat kendi ellerimizle büyüttüğümüzü fark ediyoruz. Her geçen saniye katlanarak büyüyen ve tümüyle bizden taşan bu dijital görünümlerin gün gelip de salt kötülük üretmeyeceğinden emin olabilecek miyiz? Şurası açık ki algoritmalarla şekil bulan bu devasa portrenin yeni bir dünya tasarlama meşruiyeti yoksa bile, fazlaca imkânı bulunmaktadır. Nitekim bizimkisi, “Yapabiliriz.” eyleminin “Öyleyse yapmalıyız.” sözüne temel oluşturduğu bir çağdır. Öte yandan, büyük veriye öncülük eden odakların, son birkaç yıldır iyiden iyiye yükselen, “İnsan iradesine, özgürlüğüne ve mahremiyetine ne olacak?” sorusu hakkında açık ve güçlü bir yanıt vermemiş olmaları nasıl yorumlanmalıdır? Bu çalışma, takip ettiği akademik geleneğin kendisine yüklediği sorumlulukla meseleyi “insanın akıbeti” sorunsalına getirmekte ve büyüyen verinin modern insanın küçülmesine eşlik ettiğini öne sürmektedir. Bu amaçla, büyük veri ile modern insan arasındaki yapıcı/yıkıcı ilişki Netflix yapımı Black Mirror dizisinin Nosedive adlı epizotu üzerinden ele alınmakta ve Günther Anders, Jean Baudrillard, Zygmunt Bauman ve Byung Chul-Han gibi dikkat çekici düşünürlerin teorileri etrafında incelenmektedir.

Anahtar Kelimeler

Büyük Veri, İnsan, Dijital Kültür, Özgür İrade, Değişim, Black Mirror

The Growing Data and Shrinking Human: Watching the Nowist Future Through the Black Mirror

Öz

Virtual trends that have gained momentum and legitimacy with the COVID-19 pandemic are no longer a global network woven around us; rather it expresses the new human condition that permeates our actions, thoughts and even our consciousness and soul. At the point we have reached, we have just realised that we have enhanced with our own hands something that has power and tendency to be used against ourselves, which this is called big data. Can we be sure that these digital appearances, which grow exponentially with each passing second and completely overflow from us, will not produce pure evil when the day comes? Obviously, this gigantic portrait, shaped by digital algorithms, has many possibilities, even if it has no legitimacy to design a new world. Indeed, ours is the era when the action “we can” underpins the saying “Then we should do it”. Besides, how should it be interpreted that the pioneers of Big Data have not given a clear and strong answer to the question of “what will happen to human will, freedom and privacy”, which has been rising for the last few years? This study, with the responsibility imposed by the academic tradition it follows, gathers the issue around the problem of “human fate” and asserts that growing data accompanies the shrinkage of the modern human. For this purpose, the constructive/destructive relationship between big data and modern human is dealt with through the episode titled Nosedive of Netflix’s Black Mirror series and examined around the theories of significant thinkers such as Günther Anders, Jean Baudrillard, Zygmunt Bauman and Byung Chul-Han.

Anahtar Kelimeler

Big Data, Human, Digital Culture, Freewill, Change, Black Mirror

Kaynakça

• Ahearn, F. M. (2012). İz Bırakmadan: Dijital Ayak izlerinizi Silip Sırra Kadem Basmanın Yolları, Çev. A. Pardo, İstanbul: NTV Yayınları.
• Anders, G. (2018a) İnsanın Eskimişliği: İkinci Endüstri Devrimi Çağında İnsan Ruhu Üzerine (1. Cilt), Çev. H. Ertürk, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Anders, G. (2018b) İnsanın Eskimişliği: Üçüncü Endüstri Devrimi Çağında Yaşamın Tahribatı Üzerine (2. Cilt), Çev. H. Ertürk, İstanbul: İthaki Yayınları.
• Bauchspies, W. K., Croissant, J., ve Restiuo, S. (2019). Bilim Teknoloji ve Toplum: Sosyolojik Bir Yaklaşım, Çev. B. Kuryel, B. Balkız ve Ü. Tatlıcan, Ankara: Phoenix Yayıncılık.
• Baudrillard, J. (2005). Şeytana Satılan Ruh ya da Kötülüğün Egemenliği, Çev. O. Adanır, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2006a). Cool Anılar V 2000-2004, Çev. A. Sönmezay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2006b). Sessiz Yığınların Gölgesinde, Çev. O. Adanır, Ankara: Doğu Batı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2010). Kötülüğün Şeffaflığı: Aşırı Fenomenler Üzerine Bir Deneme, Çev. I. Ergüden, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Baudrillard, J. (2012). İmkânsız Takas, Çev. A. Sönmezay, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bauman, Z. (2010). Etiğin Tüketiciler Dünyasında Bir Şansı Var Mı? Çev. F. Çoban ve İ. Katırcı, Ankara: De Ki Yayınları. Bauman, Z. (2012). Akışkan Modern Dünyadan 44 Mektup, Çev. P. Siral, İstanbul: Habitus Yayınları.
• Bauman, Z. (2018). Retrotopya, Çev. A. Karatay, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Bauman, Z., ve Lyon, D. (2016). Akışkan Gözetim, Çev. E. Yılmaz, İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Bhat, A. (2020). “Five Amazing Black Mirror Predictions about the Future of Big Data, Manipal Prolearn”, https://www.manipalprolearn.com/blog/5-amazing-black-mirror-predictions-about-future-big-data (Erişim Tarihi: 10 Ekim 2020).
• Braidotti, R. (2018). İnsan Sonrası, Çev. Ö. Karakaş, İstanbul: Kolektif Yayıncılık.
• Bridle, J. (2020). Yeni Karanlık Çağ: Teknoloji ve Geleceğin Sonu, Çev. K. Güleç, İstanbul: Metis Yayınları.
• Chatfield, T. (2013). Dijital Çağa Nasıl Uyum Sağlarız? Çev. L. Konca, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Chen H., Chiang R.H., and Storey V.C. (2012). “Business Intelligence and Analytics: From Big Data to Big Impact”, MIS, 36 (4): 1165–1188.
• Chul-Han, B. (2017). Şeffaflık Toplumu, Çev. H. Barışcan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Chul-Han, B. (2018). Güzeli Kurtarmak, Çev. K. Filiz, İstanbul: İnsan Yayınları.
• Chul-Han, B. (2019). Yorgunluk Toplumu, Çev. S. Karlıtekin, İstanbul: Açılım Kitap.
• Chul-Han, B. (2020). Psikopolitika, Neoliberalizm ve Yeni İktidar Teknikleri, H. Barışcan, İstanbul: Metis Yayınları.
• Crary, J. (2015). 7/24: Geç Kapitalizm ve Uykuların Sonu, Çev. N. Çatlı, İstanbul: Metis Yayınları.
• Davies, W. (2015). Mutluluk Endüstrisi, Çev. M. Çavdar, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Diken, B., ve Laustsen, C. B. (2016). Filmlerle Sosyoloji, Çev. S. Ertekin, İstanbul: Metis Yayınları.
• Dominic P. (2017). Sonsuz Dikkat Dağınıklığı: Gündelik Yaşamda Sosyal Medyaya Odaklanmak, Çev. Y. Çetin, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Ertürk, N. E. (2019). “Dijital ve Varoluş: Dijitalin Soy Kütüğüne Doğru”, Doğu Batı Dergisi. Dijital Çağ Dosyası, (86): 157-171.
• Eyal, N. (2015). Kancaya Takılınca, Çev. B. Akat, İstanbul: Elma Yayınevi.
• Franklin, D. (2019). Mega-Tech, Çev. B. Seyrek, İstanbul: Siyah Kitap.
• Gilbert, S. (2016). “Max Richter’s Soundtrack to Dystopia”, The Atlantic, https://www.theatlantic.com/entertainment/archive/2016/11/max-richter-interview-black-mirror-the-leftovers-miss-sloane/506033/ (Erişim Tarihi: 12 Ekim 2020)
• Goodman, M. (2016). Geleceğin Suçları: Dijital Dünyanın Karanlık Yüzü, Çev. C. Özdemir, İstanbul: Timaş Yayınları.
• Göksel, N. (2019). “Gelen”, Doğu Batı Dergisi, Dijital Çağ Sayısı, (86): 133-141.
• Harari, Y. N. (2016). Homo Deus: Yarının Kısa Bir Tarihi, Çev. P. N. Taneli, İstanbul: Kolektif Kitap.
• Johnson, D.K., Marquez, L.P. and Urueña, S. (2020). “Black Mirror”, in Black Mirror and Philosophy, D.K. Johnson (Ed.). doi:10.1002/9781119578291.ch0
• Kaku, M. (2019). İnsanlığın Geleceği, Ankara: ODTÜ Yayıncılık.
• Le Breton, D. (2016). Bedene Veda, Çev. A. U. Kılıç, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Lee, E. A. (2019). Dijital Ruh: İnsan ve Teknoloji Arasındaki Yaratıcı Ortaklık, Çev. A. Uysal ve G. Uysal, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• Leonhard, G. (2018). Teknolojiye Karşı İnsanlık, Çev. C. Akkartal ve İ. Akkartal, İstanbul: Siyah Kitap.
• Mullane, A. (2016). “Black Mirror Season 3 ‘Nosedive’ Review: This One Contains The Show’s Biggest Twist Yet”, Digital Spy, https://www.digitalspy.com/tv/cult/ a811645/black-mirror-season-3-review-the-surprise-climax-to-nosediveis-the-shows-biggest-twist-yet/ (Erişim Tarihi: 18 Ekim 2020).
• Mumford, L. (2017). Teknik ve Uygarlık, Çev. E. C. Ercan, İstanbul: Açılım Kitap.
• Pettman, D. (2017). Sonsuz Dikkat Dağınıklığı, Çev. Y. Çetin, İstanbul: Sel Yayıncılık.
• Rijmenam, M. V. (2013). “Big Data Ethics: 4 Guidelines To Follow By Organisations”, Datafloq,https://datafloq.com/read/big-data-ethics-4-principles-follow-organisations/221, (Erişim Tarihi: 15 Ekim 2020).
• Toffler, A. (1981). The Third Wave, New York: Bantam Books.
• Urueña, S. and Melikyan, N. (2020). “Nosedive and the Anxieties of Social Media”, In Black Mirror and Philosophy, D.K. Johnson (Ed.). doi:10.1002/9781119578291.ch8
• Vincent, A. (2017). “Black Mirror is Coming True in China, Where Your ‘Rating’ Affects Your Home, Transport and Social Circle”, The Daily Telegraph, https:// www.telegraph.co.uk/on-demand/2017/12/15/black-mirror-coming-true-china-rating-affects-home-transport/ (Erişim Tarihi: 21 Ekim 2020).
• Virani, Farida (2019) Black Mirror of Big Data Analysis, Digital Spy, https://www.met.edu/ blog/Black_Mirror_of_Big_Data_Analysis (Erişim Tarihi 21 Ekim 2020)
• Yıldırım, A. (2019). “Gözetlemenin Güncel İşleyiş Mantığı olarak Post-Panoptikon”, Doğu Batı Dergisi, Dijital Çağ Dosyası, (86): 63-77.
• Amer, K. ve Noujaim, J. (Yönetmen). 2019. The Great Hack [Belgesel], USA.
• Orlowski, J. (Yönetmen). 2020. Social Dilemma [Belgesel], USA.
• Smolan, S. (Yönetmen). 2014. The Human Face of Big Data [Belgesel], USA.
• Wright, J. (Yönetmen). 2016. Nosedive [Film], UK.