Cahit Arf’in “Makine Düşünebilir mi ve Nasıl Düşünebilir?” Adlı Makalesi Üzerine Bir Çalışma

Yıl 2021, Cilt: 6 Sayı: 13, 812 - 833, 30.09.2021

Filiz Sarı

https://doi.org/10.37679/trta.962940

Öz

Bu çalışmada, Cahit Arf’in 1959 yılında yazdığı “Makine düşünebilir mi ve nasıl düşünebilir?” makalesinde makine ve düşünme fenomenlerini birlikte ele alışı felsefi bir perspektifle çözümlenip bu sorunun cevabına ilişkin anlatımlar ilgili literatürden faydalanılarak soruşturulmaktadır. Makinelerin düşünme yetisine sahip olup olamayacağı sorusu, tarihsel süreçte örtük olarak dillendirilmiş olsa da açıkça ilk defa Alan M. Turing tarafından 1950 yılında ele alınmıştır. 1958 yılında halka açık bir konferansta soruyu gündeme getiren Arf, bir insanın düşündüğünün göstergesi sayılabilecek kimi özelliklere makinelerin sahip olma imkânı üzerine tespitlerde bulunmasının yanı sıra düşünebildiğine ikna olabileceğimiz makine tasarım örnekleri ile karşımıza çıkmaktadır. Ona göre makineler; dil kullanabilme, hesap yapabilme, benzerlik kurabilme ve elimine edebilmeye dayalı düşünme tarzları ile mantıksal ve analitik işlemleri yapar şekilde zihinsel yetilerle tasarlanabilir ve insan beyninin işleyiş tarzıyla makinelerin işleyiş tarzı arasında benzerlikler bulunur. Fakat Arf, insan ve makine arasındaki temel farkı, insanın sahip olduğu estetik bilincin makinelere kazandırılmasının güçlüğünde görmektedir. Bu bağlamda çalışmada, Arf’in makalesinde öne sürdüğü argümanlar ile insan ve makine arasındaki benzerlik ve farklılıklar belirtilmeye çalışılmış ve Arf’in düşünen makine tasarımları ele alınmıştır.

Anahtar Kelimeler

Cahit Arf, Makine, Düşünme, İnsan, Düşünen Makineler

A Study on the Article of Cahit Arf “Can a Machine Think ̇ and How Can it Think?”

Öz

In the current study, how Cahit Arf handled the phenomena of machine and thinking in his
article “Can a machine think and how can it think?” written in 1959 was analyzed from a
philosophical perspective and the explanations about the solution of this problem were
questioned in light of the relevant literature. The question of whether machines can think or
not, although it has been implicitly investigated in the historical process, was first explicitly
addressed by Alan M. Turing in 1950. Raising the question at a public conference in 1958, Arf
came up with machine design examples that we could be convinced that they could think,
as well as making explanations about the possibility of machines having certain features
that could be considered as indicators of ability of a person’ s thinking. However, Arf sees
the main difference between human and machine in the difficulty of imparting the aesthetic
consciousness of humans to machines. In this context, in the current study, Arf’s arguments
put forward in his article and similarities and differences between human and machine were
tried to be explained and Arf’s thinking machine designs were discussed.

Anahtar Kelimeler

Cahit Arf, Machine, Thinking, Human, Thinking Machines

Kaynakça

• Arf, C. (1959). Makine Düşünebilir mi ve Nasıl Düşünebilir? Atatürk Üniversitesi 1958-1959 Öğretim Yılı Halk Konferansları(1), 91-103.
• Büyük Mühendisler 1 "Claude Shannon". (2017). TMMOB EMO Ankara Şubesi Haber Bülteni(3).
• Churchland, P. M. (2018). Madde ve Bilinç. (B. Ersöz, Çev.) İstanbul: Alfa.
• Descartes. (1984). Metot Üzerine Konuşma. (K. S. Sel, Çev.) İstanbul: Sosyal Yayınlar.
• Gödelek, K. (2013). Zihin Felsefesi. Eskişehir: Anadolu Üniversitesi.
• Heil, J. (2015). Zihin Felsefesi Çağdaş Bir Giriş. (S. Akbıyık, & M. Bilgili, Çev.) İstanbul: Küre.
• Ifrah, G. (2000). Hesabın Destanı. (K. Dinçer, Çev.) Tübitak.
• Kurzweil, R. (2020). İnsanlık 2.0. (M. Şengel, Çev.) İstanbul: Alfa.
• Leibniz, G. (2011). Leibniz Monadoloji Metafizik Üzerine Konuşma. (A. Altınörs, Çev.) Ankara: Doğu Batı.
• McCarthy, J., Minsky, M. L., Rochester, N., & Shannon, C. L. (1955). Dartmouthe Summer Research Project on Artificial Intelligence. A Proposal .
• Moor, J. (2006). The Dartmouth College Artifical Intelligence Conference: The Next Fifty Years. AI Magazine(27), 87-91.
• Nesin, A. (2005, Kış). 'Anlamak' Tutkunu Bir Matematikçi Cahit Arf. Matematik Dünyası, 102-104.
• Newell, A., & Simon, A. H. (1972). Human Problem Solving. New Jersey: Prentice- Hall.
• Nilsson, N. J. (1995). Eye on the Prize. AI Magazine(16), 9-17.
• Ömerustaoğlu, A. (2007). Bir İnsani Fenomen Olarak Estetik Bilinç. KKEFD(15), 18-26.
• Penrose, R. (2016). Zihnin Gölgeleri. (B. Gönülşen, Çev.) İstanbul: Alfa Bilim.
• Platon. (2011). Menon. Platon Diyaloglar (A. Cemgil, Çev., s. 149-188). içinde İstanbul: Remzi.
• Raatikainen, P. (2021). Gödel’s Incompleteness Theorems. The Stanford Encyclopedia of Philosophy (Spring 2021 Edition): https://plato.stanford.edu/entries/goedel-incompleteness/ adresinden alındı
• Reyhani, N. (2020, Haziran). Eski soruyu bugün yeniden sormak Akıl nedir? Bilim ve Gelecek(194), 13-25.
• Rovellı, C. (2019). Gerçek Göründüğü Gibi Değildir. (T. Esmer, Çev.) İstanbul: Can.
• Ryle, G. (2011). Zihin Kavramı. (S. Çelik, Çev.) İstanbul: Doruk.
• Searle, J. R. (2016). Bilinç ve Dil. (M. Macit, & C. Özpilavcı, Çev.) İstanbul: Litera.
• Searle, J. R. (2020). Bilincin Gizemi. (İ. Karagöz İçyüz, Çev.) İstanbul: Küre.
• Shannon, C. E. (1948). A Mathematical Theory of Communication. The Bell System Technical Journal, 623-656.
• Skinner, B. F. (1957). Verbal Behavior. Printed In The United States Of America.
• Solso, R. L., Maclin, M. K., & Maclin, O. H. (2010). Bilişsel Psikoloji. (A. Ayçiçeği-Dinn, Çev.) İstanbul: Kitapevi.
• Tarlacı, S. (2009). Kuantum Beyin. www.KuantumBeyin.com.
• Tunalı, İ. (1983). Estetik Beğeni. İstanbul: Say.
• Turing, A. M. (1936). On Computable Numbers with an Application to the Entscheidungsproblem. Proceedings of the London Mathematical Society(42), 230-265.
• Turing, A. M. (1950). Computing Machinery and Intelligence. Mind (49), 433-460.
• Yılmaz, A. (2020). Yapay Zeka. İstanbul: İnkılap.
• Zeman, A. (2006). Bilinç Kullanma Klavuzu. (G. Koca, Çev.) İstanbul: Metis.