Television Visitations from the Perspective of the Uses and Gratifications Approach: A Research in Ankara Between 1970-1980

Yıl 2024, Cilt: 9 Sayı: 21, 362 - 387, 31.05.2024

Esra İnce Burak Erdoğan

https://doi.org/10.37679/trta.1468236

Öz

For the purpose of carrying out this study, the uses and gratifications approach was utilized for television visitations which occurred in Ankara between 1970 and 1980. At that time, television broadcasts started to become widely available. The historical path, criticisms of the uses and gratifications approach, and the history of television broadcasting in Türkiye were all included to provide background information within the study's focus. Semi-structured interviews were utilized to gather data from 13 individuals who were born between 1940 and 1960 and lived in Ankara from 1970 to 1980. As a result of these interviews, it was concluded that visitation to watch television were providing gratifications such as entertainment, strengthening social bonds, following the news and investing time. One intriguing finding from the interviews was that being a guest to another household was mainly aimed to experience the television itself. The main factor to reach this outcome can be explained with the technological, social and cultural differences between Türkiye and the Anglo-American world. In advance, two separate avenues for research were proposed. The first research suggested is a study about the weight of television in the selection of households to visit. The second research proposed is a comparison between different socio-economic groups adjusting the television in 1970’s Türkiye.

Anahtar Kelimeler

Broadcasting History, Television Visitations, Uses and Gratifications Approach, Television, TRT

Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı Perspektifinden Televizyon Misafirliği: 1970-1980 Yılları Arasında Ankara Özelinde Bir Araştırma

Öz

Bu çalışma, televizyon yayınlarının Ankara’da yaygınlaşmaya başladığı 1970-1980 yılları arasında gerçekleşen televizyon misafirliklerinin kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı açısından incelenmesiyle gerçekleşmiştir. Çalışma kapsamında bağlamın sağlanması açısından Türkiye’de televizyon yayıncılığının tarihçesi ile kullanımlar ve doyumlar yaklaşımının tarihsel seyri ve eleştirilerine yer verilerek başlanılmıştır. Veri, 1940-1960 yılları arasında doğan ve 1970- 1980 yılları arasında Ankara’da ikamet eden 13 katılımcıyla yarı yapılandırılmış görüşmeler neticesinde toplanmıştır. Bu görüşmeler sonucunda televizyon misafirliklerinin kullanımlar ve doyumlar yaklaşımı açısından sıklıkla karşılaşılan eğlence, sosyal bağları pekiştirme, haber alma ve zaman geçirme doyumlarına ek olarak Türkiye özelinde ayrıca “televizyonun ne olduğunu görmek” olduğu sonucuna varılmıştır. Bu sonuca varılmasındaki en önemli etken televizyonun Türkiye ile Anglo-Amerikan dünya arasındaki yayılma serüvenlerindeki teknolojik, sosyal ve kültürel farklılıklardır. Ayrıca çalışma süresince edinilen tecrübeden sağlanan izlenimlerle, belirlenen tarih aralığında misafirlik seçiminde televizyonun oynadığı rol ve farklı toplumsal ve ekonomik seviyelerde televizyonun yayılma süreci hakkında iki ayrı araştırma konusu önerilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Yayıncılık Tarihi, Televizyon Misafirliği, Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı, Televizyon, TRT

Kaynakça

• Akça, O. (20.10.2020). Mustafa Usta’nın Radyoları Zaman Yolculuğuna Çıkarıyor. Anadolu Ajansı. https://www.aa.com.tr/tr/yasam/mustafa-ustanin- radyolari-zamanda-yolculuga-cikariyor/2012380 Erişim Tarihi: 22.03.2024.
• Akman Dömbekci, H., & Erişen, M. A. (2022). Nitel Araştırmalarda Görüşme Tekniği. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 141-160. https://doi.org/10.18037/ausbd.1227330
• Alemdar, K. (2017). TRT’nin Geçirdiği Aşamalar. İçinde Alemdar, K. (Ed.), Türkiye’de Kitle İletişimi Dün Bugün-Yarın (C. I) (332-340. ss.). Ankara: Gazeteciler Cemiyeti.
• Alemdar, K. (2023). 100. Yılında Cumhuriyet’in İletişim Politikaları: Unutulan Geçmiş ve Köy Enstitüleri ile Ortak Kader. Etkileşim (11), 387-405. https:// doi.org/10.32739/etkilesim.2023.6.11.208
• Altun, A. (1999). Türkiye’de Gazetecilik Eğitimi. İçinde Alemdar, K. (ed.). Medya Gücü ve Demokratik Kurumlar (ss.245-252). Ankara: Afa Yayıncılık.
• Aziz, A. (2022). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri ve Teknikleri. (14.bs). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık
• Bawack, R. E., Bonhoure, E., Kamdjoug, J. R. K., & Giannakis, M. (2023). How Social Media Live Streams Affect Online Buyers: A Uses and Gratifications Perspective. International Journal of Information Management, 70, 102621.
• Bergen, A. (2016). Media and Communication Research Methodss. (4.bs.) Thousand Oaks: Sage Publications.
• Brummet, P. (2000). Image & Imperialism in the Ottoman Revolutionary Press. 1908-1911. Albany: State University of New York Press.
• Buf, D. M., & Ștefăniță, O. (2020). Uses and gratifications of YouTube: A comparative analysis of users and content creators. Romanian Journal of Communication and Public Relations, 22(2), 75-89.
• Cerit, Ss. (1986). 1980 Genel Nüfus Sayımına Göre Türkiye’de Hane halkı Büyüklükleri. İstanbul Üniversitesi İktisat Fakültesi Mecmuası. 42, 93-107.
• Collins Dictionary. (t.b.). Homo Economicuss. Erişim adresi: https://www.collinsdictionary. com/dictionary/english/homo-economicus Erişim tarihi: 14.04.2024
• Çaplı, B. (2001). Media Policies in Turkey Since 1990. Kültür ve İletişim, 4(2), 45-53.
• Dikmen, E. Ş. (2017). Türkiye’de televizyon yayıncılığının dönüşümü: sosyal TV yayıncılığı. Gümüşhane Üniversitesi İletişim Fakültesi Elektronik Dergisi, 5(1), 425-448
• Dursun, Ç. (2013). İletişim Kuram Kritik. Ankara: İmge Kitabevi.
• Ercilasun, A.B. (2021). Atsız Türkçülüğün Mistik Önderi. (3.bs). Ankara: Panama Yayıncılık.
• Erdoğan, B. (21.08.2022). Sosyal Bilimlerde WEIRD Ülkeler. Red International. Erişim Adresi: https://www.redinternational.org/post/sosyal-bilimlerde- weird-%C3%BClkeler Erişim Tarihi: 11.04.2024.
• Erdoğan, M. (2022). Sürdürülebilirlik ve Davranışsal İktisat. Bursa: Ekin Yayınevi.
• Erdoğan, Y., & Sorak, Ö. F. (2000). Vizontele. Türkiye: İmaj.
• Erdoğan, Y. (2004). Vizontele Tuuba. Türkiye: BKM Film.
• Erzurum, F. (2022). Kullanımlar ve Doyumlar Kuramı (Uses and Gratifications Theory). İçinde Özer, Ö. (ed). Anaakım Medya Kuramları (109-128 ss.). Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Falgoust, G., Winterlind, E., Moon, P., Parker, A., Zinzow, H., & Madathil, K. C. (2022). Applying the Uses and Gratifications Theory to Identify Motivational Factors Behind Young Adult’s Participation in Viral Social Media Challenges on TikTok. Human Factors in Healthcare, 2, 100014.
• Fiske, J. (2019). İletişim Çalışmalarına Giriş. (çev. İrvan, S.). (6.bs.). Ankara: Parmakhon Yayınevi.
• Gan, C., & Wang, W. (2015). Uses and gratifications of social media: a comparison of microblog and WeChat. Journal of systems and information technology, 17(4), 351-363.
• Geray, H. (2017). İletişim Alanından Örneklerle Toplumsal Araştırmalarda Nicel ve Nitel Yöntemlere Giriş. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Göncü, Ss. (2018). Kullanımlar ve Doyumlar Yaklaşımı Çerçevesinde Y Kuşağının Whatsapp Kullanımı Üzerine Bir İnceleme. TRT akademi, 3(6), 590- 612.
• Güngör, N. (2020). İletişim Kuramlar ve Yaklaşımlar. (5.bs.) Ankara: Siyasal Kitabevi.
• Gürbüz, Ss. & Şahin, F. (2018). Sosyal Bilimlerde Araştırma Yöntemleri. (5.bs.). Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Gürgür, H. (2018). Qualitative Research Methodss. içinde Ersoy, A. (ed.), Research Methodss. Eskişehir: Anadolu University Press.
• Güven, H.R. (2023). Radyo Notları. Ankara: Smirna Yayınları.
• Hansen, A. (1998). Media Audiences: Focus Group Interviewing. İçinde: Hansen, A. & Cottle, S.& Negrine, R. & Newbold, C. Mass Communication Research Methodss. (257-287 ss.) New York: Palgrave Macmillan. 257-287.
• Hossain, M. A. (2019). Effects of Uses and Gratifications on Social Media Use: The Facebook Case with Multiple Mediator Analysis. PSU Research Review, 3(1), 16-28.
• İzmir, B. (2023). Dışarıdan Eve Taşınan Eğlence Kültürü: 1970’lerde Türkiye’de Televizyonun Sosyo-Kültürel Yaşamdaki Yeri. Korkut Ata Türkiyat Araştırmaları Dergisi (Özel Sayı 1 (Cumhuriyetin 100. Yılına), 1451-1474. https://doi.org/10.51531/korkutataturkiyat.1353321
• Kallio, H., Pietilä, A. M., Johnson, M., & Kangasniemi, M. (2016). Systematic methodological review: developing a framework for a qualitative semistructured interview guide. Journal of advanced nursing, 72(12), 2954-2965.
• Karagöz Kızılca, G. (2016). Osmanlı/Türk Basın Tarihi Yazımı Üzerine Eleştirel Bir Değerlendirme. Ankara Üniversitesi İlef Dergisi, 3(1), 71-90. https:// doi.org/10.24955/ilef.305499
• Kaya, R., & Çakmur, B. (2010). Politics and the Mass Media in Turkey. Turkish Studies, 11(4), 521-537.
• Katz, E. (1959). Mass Communications Research and The Study of Popular Culture: An Editorial Note on a Possible Future for This Journal. Studies in Public Communication, 2(1), 1-6.
• Katz, E., Blumler, J. G., & Gurevitch, M. (1973a). Uses and Gratifications Research. The Public Opinion Quarterly, 37(4), 509–523.
• Katz, E., Haas, H., & Gurevitch, M. (1973b). On the Use of the Mass Media for Important Thingss. American Sociological Review, 38(2), 164–181. https://doi.org/10.2307/2094393
• Koloğlu, O. (2020). Osmanlı’dan 21. Yüzyıla Basın Tarihi. İstanbul: Pozitif Yayınevi.
• Kubilay, Ç. (2023). İletişim Araştırmaları Tarihinde Kadın Araştırmacıları Hatırlamak: Herta Herzog Örneği (1933-1943). İnsan ve Toplum Bilimleri Araştırmaları Dergisi, 12(1), 98-120. https://doi.org/10.15869/itobiad. 1154803
• Kuyucu, M. (2015). TV Broadcasting in Turkey. The Turkish Television Audience in the Frame of Uses and Gratification Approach. Athens Journal of Mass Media and Communications, 1(4), 289-312.
• Lasswell, H. D. (1948). The Structure and Function of Communication in SocietyThe Communication of Ideas, 37(1), 136-139.
• Maigret, E. (2019). Medya ve İletişim Sosyolojisi. (çev. Yücel, H.) (6.bs.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• McQuail, D., Blumler, J. G., and Brown, J. R. (1972). The Television Audience: a Revised Perspective. In D. McQuail (Ed.), Sociology of Mass Communications: Selected Readings (135–165 ss.). London: Penguin Books.
• McQuail, D. & Windahl, Ss. (1993). İletişim Modelleri. (çev. Küçükkurt, M.). Ankara: İmaj Yayınları.
• Merriam, S.B. (2018). Nitel Araştırma Desen ve Uygulama İçin Bir Rehber. (çev. Turan, Ss. ed.). Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.
• Mete, M. (1999). Televizyon Yayınlarının Türk Toplumu Üzerindeki Etkisi. Ankara: Atatürk Kültür Merkezi Başkanlığı Yayınları.
• Mutlu, E. (2017). İletişim Sözlüğü. Ankara: Ütopya Yayınevi.
• Öngören, M.T. (1995). İletişim Notları. Ankara: Çağdaş Gazeteciler Cemiyeti Yayınları.
• Özçağlayan, M. (2000). Türkiye’de Televizyon Yayıncılığının Gelişimi. Selçuk İletişim,1(2), 41-52.
• Özçetin, B. (2010). Kullanımlar ve doyumlardan İzlerkitle Sosyolojisine: Türkiye’de İzlerkitle Çalışmaları. İletişim Araştırmaları, 8(2), 9-37.
• Özçetin, B. (2019). Religion On Air: The Birth and Transformation of Religious Broadcasting in Turkey. Middle East Journal of Culture and Communication, 12(2), 236-252.
• Özçetin, B. (2021). Kitle İletişim Kuramlar: Kavramlar, Okullar, Modeller. (5.bs.) İstanbul: İletişim Yayınları.
• Özer, Ö. (2015). Media Anthropology: Economic, Social and Cultural Experiences in the Early Years of Television in Eskişehir/Turkey. Investigating Culture, (1)
• Özer, Ö. (2016). Doyumun Öyküsü. Konya: Literatürk Yayınları.
• Özer, Ö. (2017). Kullanımlar ve Doyumlar Kuramı Çerçevesinde Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İİBF Öğrencilerinin Twitter Kullanımı Üzerine Bir Analiz. Intermedia International e-Journal, 4 (6), 40-58.
• Özer, Ö. & Alptekin, G. (2022). İnsanlar Neden MasterChef Türkiye Programını İzler? Kullanımlar ve Doyumlar Yöneliminden Bir Araştırma. Global Media Journal TR Edition, 12 (24), 111-137.
• Pathak, A., & Intratat, C. (2012). Use of Semi-structured Interviews to Investigate Teacher Perceptions of Student Collaboration. Malaysian Journal of ELT Research, 8(1), 1-10.
• Polat, A. (2022). Nitel Araştırmalarda Yarı-Yapılandırılmış Görüşme Soruları: Soru Form ve Türleri, Nitelikler ve Sıralama. Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 22(Özel Sayı 2), 161-182. https://doi.org/10.18037/ ausbd.1227335
• Price, H. E., & Smith, C. (2021). Procedures for Reliable Cultural Model Analysis Using Semi-structured Interviewss. Field Methods, 33(2), 185-201.
• Rubin, A. M. (2002). The Uses-and-Gratifications Perspective of Media Effectss. İçinde Bryant, J. & Zillman, D. Media effects (ss. 525-548). Mahwah: Lawrence Erlbaum Associates Publishers
• Ruggiero, T. E. (2000). Uses and Gratifications Theory in the 21st Century. Mass Communication & Society, 3(1), 3-37.
• Scannell, P. (2020). Medya ve İletişim. (çev. Taş, O. & Sümer, B.). Ankara: Ütopya Yayınevi
• Schramm, W. (1949). The Nature of Newss. Journalism Quarterly, 26(3), 259-269.
• Sümer, B., & Taş, O. (2020). The Regulation of Television Content in Turkey: From State Monopoly to Commercial Broadcasting and Beyond. İçinde Kaptan, Y. & Algan, E. Television in Turkey: Local Production, Transnational Expansion and Political Aspirations, (27-46 ss.) Cham: Palgrave Macmillan.
• Şahbaz, Ss. (2007). Geçmişten Günümüze Kahvehaneler, Kahvehanelerin Sosyal Yaşamdaki Yeri ve Önemi: Aydın Merkez Örneği (Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Adnan Menderes Üniversitesi, Aydın
• Tarihçe. (Tarih belirtilmemiş). TRT. Erişim tarihi: 22.03.2024. https://www.trt.net. tr/kurumsal/tarihce
• Tekinalp, Ş. & Uzun, R. (2006). İletişim Araştırma ve Kuramları. (2.bs). İstanbul: Beta Basım Yayım Dağıtım.
• Tokgöz, O. (2021). Bir İletişim Duayeninin Anıları. Ankara: İmge Kitabevi.
• Tokgöz, O. (2023). İletişim Kuramlarına Anlam Vermek: Başlangıcından Günümüze Anglo-Amerikan İletişim Kuramları. (2.bs.). Ankara: İmge Kitabevi.
• Utwente.com. (t.b). Communication Theoriess. Utwente.nl. Erişim adresi: https:// www.utwente.nl/en/com/com-theories/ Erişim tarihi: 13.04.2024.
• Uzun, R. (2020). İzleyici Merkezli Yaklaşımlar. İçinde Yüksel, E. (ed.). İletişim Kuramları (94-116 ss.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Ünlüer, A. O. (2000). Türkiye’de Televizyon Yayıncılığı Tarihine Analitik Bir Yaklaşım. Kurgu, 17, 45-54.
• Weiyan, L. I. U. (2015). A historical overview of uses and gratifications theory. Cross-Cultural Communication, 11(9), 71-78.
• Whiting, A., & Williams, D. (2013). Why People use Social Media: a Uses and Gratifications Approach. Qualitative Market Research: an International Journal, 16(4), 362-369.
• Wright, C. R. (1960). Functional Analysis and Mass Communication. Public Opinion Quarterly, 24(4), 605-620.
• Yıldırım, A. & Şimşek, H. (2021). Sosyal Bilimlerde Nitel Araştırma Yöntemleri. (12.bs.) Ankara: Seçkin Yayıncılık
• Yu, H. (2024). Why do People Use Metaverse? A Uses and Gratification Theory Perspective. Telematics and Informatics, 102110.
• Yüksel, M. (2017). Radyo ve Televizyon Hukuku: 1929-1980. İçinde Alemdar, K. (Ed.), Türkiye’de Kitle İletişimi Dün Bugün-Yarın (C. I) (329-331. ss.). Ankara: Gazeteciler Cemiyeti.