A Conceptual Readıng Attempt on Necip Fazıl’s Poems in Terms of Sufıstıc Themes

Yıl 2015, Cilt: 19 Sayı: 2, 163 - 194, 20.07.2016

Erdoğan Kul

Öz

Sufism is one of the most important sources nourishing Turkish literature after acceptance of Islam. This orientation which cannot be limited with statement of religious thought and sensitivity has brought some symbols that provide generation and enrichment of a solid poetry language which has been used for centuries in both our Ottoman and folk poetries. This ideational background which prepares and shapes aesthetic ground of literary texts left its mark in the language in point of historical progress and has kept its contribution to developing poetical opportunities of Turkish language going until today. As well as it is observed that this rich influence was interrupted with Tanzimat reform era and poets leaned to Western thought and sources, it is also pointed out that very influential poets who generated their poetics with Sufi perspective and apprehension in Republican period manifested themselves from time to time. These poets also have brought new initiatives to data that Sufi concepts provide for poetical imagery by internalizing modern poetry with its progress in Western literature, its gained expression opportunities and its reached aesthetic level. Necip Fazıl is the first one that comes to mind in these afore mentioned poets. His adventure as a poet is hand in glove with his ideational and vital values. He led a bohemian life until 1934 and had a thoughtless, painful world of thought. He considers that year as his personal “milestone”; because he met his mentor (guru) Abdülhakim Arvasi one of the Nakşibendi order sheikhs who would transform and improve his spiritual and intellectual perspectives within the period of Sufi study. After this date, he starts to allocate semantic axis of his poem and sensitivity he is nourished for his Sufi perspective. While his outlook on existence, events and facts is formed in line with unity of existence, his poems obtain a semantic theory that such an apprehension is rubbed on off. From now on, art becomes one of the ways for searching of God, feeling divine unity and sensing Sufi experiences. Art obtains functionality by providing opportunities for comprehension and statement of unseen behind the seen, truth behind the veils, unchanging laws of will providing world and universe order, unity of opposites etc.

Anahtar Kelimeler

Mysticism, Truth, Poetry, Necip Fazıl, Contemporary Turkish Literature.

Tasavvufi İzlekler Açısından Necip Fazıl’ın Şiirleri Üzerine Kavramsal Bir Okuma Denemesi

Öz

Tasavvuf, İslamiyetin kabulünden sonra Türk edebiyatını besleyen en önemli kaynaklardan biri olmuştur. Sadece dinî düşünüş ve duyarlılığın ifade edilişi ile sınırlı tutulamayacak bu yönelim, gerek Divan şiirimize gerekse halk şiirimize yüzyıllar boyu kullanılan ve sağlam bir şiir dilinin oluşup zenginleşmesini sağlayan bazı sembolleri de kazandırmıştır. Edebî metinlerin estetik düzlemini hazırlayan ve şekillendiren bu düşünsel arka plan, Türk şiirinde izlediği tarihsel seyir bakımından dilde kalıcı izler bırakmış, Türkçenin şiirsel olanaklarını genişletmedeki katkısını günümüze kadar devam ettirmiştir. Bu yoğun etkinin Tanzimat dönemiyle birlikte sekteye uğradığı, şairlerin daha çok Batılı düşünce ve kaynaklara yöneldiği gözlenmekle birlikte özellikle Cumhuriyet döneminde tasavvufi düşünüş ve kavrayışla poetikasını oluşturan çok güçlü şairlerin yer yer kendilerini göstermesi de dikkati çeker. Bu şairler, aynı zamanda modern şiirin Batı edebiyatında izlediği seyri, kavuştuğu anlatım olanaklarını, ulaştığı estetik düzeyi de içselleştirerek tasavvufi kavramların şiirsel imgelem için sunacağı verilere yepyeni açılımlar kazandırmışlardır. Necip Fazıl, söz konusu şairler arasında da ilk akla gelendir. Onun şairlik serüveni, düşünsel ve yaşamsal çizgisiyle içli dışlıdır. 1934 yılına kadar bohem bir yaşantı süren, savruk ve sancılı bir düşünce dünyası olduğu görülen şair, bu yılı, kendisi için “milat” kabul etmektedir; çünkü o tarihte, bütün düşünce ve duygu dünyasını tasavvufi bir eğitim süreci içinde değiştirecek, dönüştürecek olan mürşidiyle, Nakşibendi tarikatı şeyhlerinden Abdülhakim Arvasi ile tanışır. Bu tarihten sonra şiirlerinin anlam evrenini ve beslendiği duyarlılığı da tamamen tasavvuf düşüncesine özgülemeye başlar. Varlık, olay ve olgulara bakışı ilahi vahdet (birlik) ekseninde şekillenirken, şiirleri de böylesi bir kavrayışın yansıdığı bir anlam kuruluşuna kavuşur. Sanat, onun için artık Allah’ı aramanın, ilahi birliği hissetmenin, tasavvufi deneyimleri yaşamanın yollarından biri olur; görünenin ardındaki görünmeyeni, perdelerin ardındaki hakikati, dünya ve evrenin düzenini sağlayan iradenin değişmez yasalarını, zıtların birliğini vb. kavrama ve ifade etme olanağı sunmasıyla işlevsellik kazanır.

Anahtar Kelimeler

Tasavvuf, Hakikat, Şiir, Necip Fazıl, Yeni Türk Edebiyatı.

Kaynakça

• ARABİ, M. İ. (2002). Kitabu’t‐Tecelliyat ve Kitabu’l‐Yakin, (Çev. Abdülvehhab Öztürk), Sultan Yayınevi: İstanbul.
• ARVASÎ, E. A. (1983). Tasavvuf Bahçeleri, (Sadeleştiren: Necip Fazıl Kısakürek), Büyük Doğu Yayınları: İstanbul.
• AYNÎ M. A.(2000). Tasavvuf Tarihi, (Sadeleştiren: Hüseyin Avni Ya‐ nanlı), Kitabevi Yayınları: İstanbul.
• BENÖVENLİ, C. vd. (1996). Allah ve Resulünün Güzel İsimleri, Sim Yayınları: Ankara.
• BİLGİN, Azmi. (2007). “Türk Tasavvuf Edebiyatı Literatürü,” Türkiye Araştırmaları Literatür Dergisi, Cilt: 1, Sayı: 10.
• BURSEVİ, İ. H. (2012). Rûhu’l‐Beyan Tefsîri, Cilt:7, (Çev. Ömer Faruk Hilmi), Fatih Yayınevi: İstanbul.
• el‐CÎLÎ, A. (1998). İnsân‐ı Kâmil, (Çev. Abdülaziz Mecdi Tolun), İz Ya‐ yıncılık: İstanbul.
• DİLÇİN, C. (1992). Örneklerle Türk Şiir Bilgisi, Türk Dil Kurumu Ya‐ yınları: Ankara.
• İZUTSU, T. (1998). İbn Arabî’nin Füsûs’undaki Anahtar Kavramlar, (Çev. Ahmed Yüksel Özemre), Kaknüs Yayınları: İstanbul.
• KAYHAN, H. A. (1991). Ruh ve Beden, Bizim Büro Basımevi: Ankara.
• KISAKÜREK, N. F. (1999). O ve Ben, Büyük Doğu Yayınları, 14. Basım: İstanbul.
• KISAKÜREK, N. F. (2011). “Şiirlerim ve Şairliğim,” Çile, Büyük Doğu Yayınları, 71. Basım: İstanbul.
• KISAKÜREK, N. F. (2011). “Poetika,” Çile, Büyük Doğu Yayınları, 71. Basım: İstanbul.
• KISAKÜREK, N.F. (2011). Çile, Büyük Doğu Yayınları, 71. Basım: İs‐ tanbul.
• KONEVİ, S. (2002). Esmâ‐i Hüsnâ Şerhi, (Çev. Ekrem Demirli), İz Ya‐ yıncılık: İstanbul.
• ÖZTÜRK, Y. N. (1993). Kur’an‐ı Kerim Meali, Yeni Boyut Yayınları: İs‐ tanbul.
• RUFAİ, A. (2012). Hak Yolcusunun Düsturları, (Çev. Yaman Arıkan), Erkam Yayınları: İstanbul.
• ŞUŞUD, H. L. (1992). İslâm Tasavvufunda Hâcegân Hânedânı, Boğazi‐ çi Yayınları: İstanbul.
• ULUDAĞ, S. (2005).Tasavvuf Terimleri Sözlüğü, Kabalcı Yayınları: İs‐ tanbul.