PSYCHOLOGICAL BIASES THAT INFLUENCE THE FINANCIAL RISK PERCEPTION OF INDIVIDUAL INVESTORS

Yıl 2014, Cilt: 183 Sayı: 183, 329 - 352, 01.04.2014

Ateş Bayazıt Hayta

Öz

Recent research on finance indicate that although individual investors want to rationally maximize their choices, diversify their portfolios and avoid risks in their investment decisions, they fail to do so in their real life investment. Thus, it can be asserted that human behavior is not always based on a rational foundation and can systematically diverge from rationalization. In financial markets, there are many factors that limit or direct individual investors or stop them from behaving rationally when they invest with the aim of protecting their capital, to ensure value increase and to have continuous income. One of these factors is psychological bias. As a result of psychological biases, individual investors can sell winning share stocks earlier than the right time while keeping the losing share stocks for too long, and accordingly, they too often operate at a loss due to over-confidence. Moreover, they emotionally get attached to familiar financial tools, they exhibit herd behavior, and they tend to collect information supporting their opinion while denying other information that could be useful. In other words, the investment decisions of individuals are not rational decisions any more but instead they are based on individuals’ intuitions and emotions. This compilation study deals with psychological factors that affect the financial risk perception of individual investors and the reflections of such factors onto their investment decisions in detail.

Anahtar Kelimeler

Individual investor, financial risk perception, heuristics, cognitive biases, emotional factors.

BİREYSEL YATIRIMCILARIN FİNANSAL RİSK ALGISINA ETKİ EDEN PSİKOLOJİK ÖNYARGILAR

Öz

Son yıllarda finans alanında yapılan çalışmalar bireysel yatırımcıların yatırım kararlarında rasyonel olarak tercihlerini maksimize etmek, portföylerini çeşitlendirmek ve riskten kaçınmak istemelerine rağmen gerçek yaşamda / gündelik hayatta yaptıkları yatırımlarda bunları gerçekleştiremediklerini göstermektedir. Dolayısıyla insan davranışları geleneksel finansın öngördüğü ölçüde her zaman mantıksal bir temele dayanmamakta ve rasyonellikten sistematik olarak uzaklaşabilmektedir. Sermayelerini korumak, değer artışı sağlamak ve sürekli gelir elde etmek amacıyla finansal piyasalarda yatırımda bulunan bireysel yatırımcıları sınırlayan, yönlendiren ve onları rasyonel davranmaktan alıkoyan pek çok faktör vardır. Bu faktörlerden birisi de psikolojik önyargılardır. Psikolojik önyargılar sonucunda bireysel yatırımcılar; kazanan hisseleri olması gerekenden daha erken bir zamanda elden çıkarırken kaybeden hisseleri çok uzun bir süre elde tutmakta, kendilerine olan aşırı güvenin sonucu olarak çok sık zararına işlemler yapmakta, aşina oldukları finansal araçlara duygusal olarak bağlanmakta, sürü davranışı göstermekte, kendi doğrularını destekleyici bilgiyi arama ve diğer bilgileri reddetme eğiliminde olmaktadırlar. Bir başka deyişle; bireylerin yatırım kararları rasyonel kararlar olmaktan çıkmakta, bunun yerine bireylerin sezgi ve hislerine dayalı kararlar alınmaktadır. Derleme niteliğindeki bu çalışma ile bireysel yatırımcıların finansal risk algısına etki eden psikolojik faktörlerin neler olduğu ve bu faktörlerin yatırım kararlarına olan yansımaları ayrıntılı bir şekilde ele alınmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Bireysel yatırımcı, finansal risk algısı, hevristikler, bilişsel önyargılar, duygusal faktörler.

Kaynakça

• AGNEW, J., BALDUZZI, P., SUNDEN, A. (2003). “Portfolio Choice and Trading in a Large 401(k) Plan”, The American Economic Review, March. 193-215.
• ALTAY, E. (2008). “Sermaye Piyasasında Sürü Davranışı: İMKB’de Piyasa Yönünde Sürü Davranışlarının Analizi”, BDDK Bankacılık ve Finansal Piyasalar, 2(1),30-32.
• ARIELY, D. (2010). Akıldışı Ama Öngörülebilir: Kararlarımızı Biçimlendiren Gizli Kuvvetler, Optimist Yayın Dağıtım,(Çev:Asiye Hekimoğlu Gür ve Filiz Şar) : İstanbul.
• BAKER, K., NOFSINGER, J.R. (2002). “Psychological Biases of Investors”, Financial Services Review II, 1(1),97-116.
• BAKER, M., WURGLER, J. (2011). “Behavioral Corporate Finance: An Updated Survey”, Nber Working Paper Series, August 2011, http://www.nber.org/papers/w17333
• BARAK, O. (2008). Davranışsal Finans Teori ve Uygulama, Gazi Kitapevi : Ankara.
• BARAK, O., DEMİRELİ, E. (2006). “İMKB’de Gözlemlenen Fiyat Anomalilerinin Davranışsal Finans Modelleri Kapsamında Değerlendirilmesi”, 10. Ulusal Finans Sempozyumu”, Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• BARBER, B.M., ODEAN, T. (2002). “Online Investors: Do The Slow Die First?”, The Society of Financial Studies, 15(2),459-465.
• BARBERIS, N., SHLEIFER, A., VISHNY, R. (1998). “A Model Of Investor Sentiment”, Journal of Financial Economics, 49(2),35-48.
• BEKÇİOĞLU, S. (1983). Menkul Kıymet Analizi ve Türkiye’deki Uygulama, Yayınlanmamış Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• BERNSTEIN, W. (2005). Yatırımın Dört Temel Taşı, Scala Yayıncılık, (Çev. Neşenur Domaniç ve Nusret Alhan),1.Basım : İstanbul.
• BIKHCHANDANI, S., HIRSHLEIFER, D., WELCH, I. (1998). “Learning From The Behavior of Others: Conformity, Fads, And Informational Cascades”, Journal of Economic Perspectives, 12, 3-11.
• CAJUEİRO, DO., TABAK, B.M. (2009). “Multifractality And Herding Behavior In The Japanese Stock Market”, Chaos, Solitons and Fractals, 40, 497– 500.
• CANBAŞ, S., KANDIR, S. (2007). ”Yatırımcı Duyarlılığının _MKB Sektör Getirileri www.finansbilim.com/ufs2007/makaleler/yatırımcıduyarlılıgının.pd f (17 Şubat 2007) Üzerine Etkisi”, s.6-11.
• CHANG, T.,CHENG, J.W., KHORANA, A. (2006). “Are Stock Market Returns Related to The Weather Effects? Emprical Evidence From Taiwan”, Physica, S.364,343-354.
• CHEN, M.H., TAI, V.W. (2011). “Psychological Barries and Prices Behaviour of TAIFEX Futures”. Global Economy and Finance Journal, 4(2),1-12.
• CHIANG, T.C, ZHENG, D. (2010). “An Empirical Analysis Of Herd Behavior In Global Stock Markets”, Journal Of Banking & Finance, 34(8),1911– 1921.
• CLARKSON, P., NEKRASOV, A., ANDREAS, S., TUTTİCCI, I. (2012).“Target Price http://papers.ssrn.com/sol3/papers.cfm?abstract_id=2104433.
• CORDELL, D.M. (2001). “Riskpack: How to Evaluate Risk Tolerance”, http://www.fpanet.org/journal/articles/2001_Issues/jfp0601art5.cf m,(ErişimTarihi:16.08.2008).
• DAL, V. (2009). Farklı Kişilik Özelliklerine Sahip Bireylerin Risk Algılarının Tüketici Davranışı Açısından İncelenmesi : Üniversite Öğrencileri Üzerine Bir Araştırma, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Süleyman Demirel Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Isparta.
• DANIEL, K., TITMAN, S. (1999).‘‘Market Efficiency in an Irrational World’’, Financial Analysts Journal, s.28-48.
• DE BONDT, W. (1993). “Betting On Trends : Intuitive Forecast of Financial Risk and Return”, International Journal of Forecasting, 9,355-371.
• DECAMPS, J.P., LOVO, S. (2002). "Risk Aversion and Herd Behavior in Financial Markets”. 12.05.2013, http://ssrn.com/abstract=301962.
• DEMİRELİ, E. (2007). “Finansal Yatırım Kararlarında Risk Unsuru ve Riske Maruz Değer”, Dokuz Eylül Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 9 (1),122-134.
• DENİZ, A., ERCİŞ, A. (2008). “Kişilik Özellikleri ile Algılanan Risk Arasındaki İlişkilerin İncelenmesi Üzerine Bir Araştırma”, Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 22(2), 301-330.
• DOĞUKANLI, H., ERGÜN, B. (2011). “İMKB’de Sürü Davranışı: Yatay Kesit Değişkenlik Temelinde Bir Araştırma”, Çukurova Üniversitesi İşletme Fakültesi Dergisi, 12(2), 57-71.
• DÖM, S. (2003). Yatırımcı Psikolojisi, Değişim Yayınları,1. Baskı : İstanbul.
• EDE, M. (2007). Davranışsal Finans ve Bireysel Yatırımcı Davranışları Üzerine Ampirik Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Marmara Üniversitesi Bankacılık ve Sigortacılık Enstitüsü, İstanbul.
• FRAZZINI, A. (2006). “The Disposition Effect and Underreaction to New”, The Journal of Fınance,11(4),22-30.
• GENESOVE, D., MAYER, C. (2001). “Loss Aversion And Seller Behavior: Evidence From The Housing Market”, Quarterly Journal of Economics, 116, 1233–1260.
• HANSER, J.D., KYSER, D.A. (1999). ‘‘Taking Behavioralism Seriously: The Problem of Market Manipulation’’, Law Review, New York University s.630-749.
• HEIKO, Z. (2001). ‘‘What Drives the Disposition Effect?”, University of Mannheim Working Paper, Sonderforschungsbereich:504,1-18.
• HIRSHLEIFER, D., LUO ,G.Y. (2001). ”On The Survival of Overconfident Traders in a Competitive Securities Market”, Journal of Financial Markets, s.72-85.
• HIRSHLEIFER, D. (2001). “Investor Psychology and Asset Pricing”, Working Paper.
• HONG, H., KUBIK, J.D., SOLOMON, A. (2000). “Security Analysts’ Career Concerns and Herding of Earnings Forecasts”, RAND Journal of Economics, 31(1),121-144.
• JEGADEESH, N., TITMAN, S. (2001). “Profitability of Momentum Strategies: An Evaluation of Alternative Explanations”, Journal of Finance, 56 (2), 699-720.
• KAHN, R.N. (2004). “What Investors can Learn from a Very Alternative Market”, Financial Analysis Journal, 6,17-26.
• KAHYAOĞLU, B. (2011). Yatırım Kararlarına Etki Eden Çeşitli Duygusal ve Psikolojik Faktörlere Maruz Kalma Düzeyi Üzerinde Cinsiyetin Rolü: İMKB Bireysel Hisse Senedi Yatırımcıları Üzerine Bir Uygulama, Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 7(1), 34-35.
• KARAN, M.B. (2004). Yatırım Analizi ve Portföy Yönetimi, Gazi Kitabevi, 4.Baskı: Ankara.
• KEMP, A., RUENZI, S. (2006). “Status Qua Bias and the Number of Alternatives : An Emprical Illustration from the Mutual Fund Industry?”, The Journal of Behavioral Finance, 7(4),201-213.
• KESKEN, J. (2010). “Kurumsal İmaj ve Ekonomik Performans İstanbul Menkul http://www.econ.utah.edu/~ehrbar/erc2002/pdf/P297.pdf, (25.03.2010). Borsası İçin Bir Analiz”,
• KORKMAZ, T., CEYLAN, A. (2007). Sermaye Piyasası ve Menkul Değer Analizi, Ekin Basım Yayın, 4.Baskı: Bursa.
• LEHRER, J. (2010). Karar Anı: Beynimiz Karar Vermemizi Nasıl Sağlıyor?, Boğaziçi Üniversitesi Yayınevi, 1. Basım (Çev.Ferit Burak Aydar), İstanbul.
• MONTIER, J. (2002). Behavioral Finance Insights into İrrational Minds and Markets, John Wiley and Sons : England.
• NOFSINGER, J.R. (2001). Investment Madness: How Psychology Affects Your Investing and What to Do About It”, Financial Times, Prentice Hall : USA.
• PRINCETON, N.J. (2003). Three in Four Americans Believe in Paranormal Little 2001.http://www.gallup.com/poll/16915/three-four-americans- believe-paranormal.aspx, June 15, 2005. Results in
• RABIN, M. (1998).‘‘Psychology and Economics’’, Journal of Economic Literatüre, 36, 11-46.
• RAPPAPORT, A., MAUBOUSSIN, M.J. (2001). “Pitfalls to Avoid”, Working Paper. S.5-12.
• SCHOENMAKER, D., BOSCH, Z. (2007). “Is the Home Bias in Equities and Bonds Declining in Europe?”, Investment Management and Financial Innovations, 5, 90-102.
• SEFİL, S., ÇİLİNGİROĞLU, H.K. (2011). “Davranışsal Finansın Temelleri: Karar Vermenin Bilişsel ve Duygusal Eğilimleri”. İstanbul Ticaret Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 10(19),252-262.
• SHEFRIN, H. (2005). Behavioral Corporate Finance, McGraw Hill Irwin:Boston.
• SIALM, C., SUN, Z., ZHENG, L. (2012). “Home Bias and Local Contagion: Evidence “http://www2.mccombs.utexas.edu/faculty/clemens.sialm/SSZ_14D EC2012.pdf Funds of Hedge Funds; 2012
• ŞENKESEN, E. (2009). Davranışsal Finans ve Yatırımcı Duyarlılığının Tahvil Verimi Üzerindeki Etkisi: İMKB Tahvil ve Bono Piyasasında Bir Uygulama, Yayımlanmamış Doktora Tezi, İstanbul Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• TAFFLER, R.J. (2002). ‘‘What Can We Learn From Behavioral Finance’’, Credit Control, 23,14-16.
• THALER, R., JOHSON, E.J. (1990). “Gambling with the House Money and Trying to Break Even : The Effects of Prior Outcomes on Risky Choice”. Management Science. 36(6),643-660.
• TVERSKY, A., KAHNEMAN, D. (1971). “Belief In The Law of The Small Numbers”, Psychological Bulletin, 76(2),105-114.
• TVERSKY, A., KAHNEMAN, D. (1974). “Judgment Under Uncertainty: Heuristics and Biases”, Science New Series, 185:1120-1132.
• YILMAZ, D. (2007). I. Uluslararası Risk Yönetimi Zirvesi Açılış Konuşması, İstanbul.
• YILMAZ, N. (2009). Yatırımcı Davranışını Etkileyen Faktörlerle Yatırım İlişki: Kararları Farklılaşması, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Yıldız Teknik Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul. Yatırımcı
• YÜKSEL, E. (2009). İMKB’de Yatırımcı Davranışı ve Örnek Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Dokuz Eylül Üniversitesi, Sosyal Bilimler Enstitüsü, İzmir.