İLKOKUL TÜRKÇE DERS KİTAPLARINDA YER ALAN ÇOCUK EDEBİYATI ÜRÜNLERİNDE TOPLUMSAL CİNSİYET EŞİTSİZLİĞİNİ BESLEYEN DÜŞÜNME BİÇİMLERİ

Yıl 2017, Cilt: 21 Sayı: 3, 723 - 740, 17.12.2017

Emine Balcı Burcu Sel

Öz

Toplumsal cinsiyet eşitsizliği kavramı; gerek eğitime erişim gerekse
eşitlik kapsamında eğitimin önemli bir alt bileşeni olarak
değerlendirilebilecek ders kitaplarında varlığını kimi zaman açık iletilerle
kimi zaman da farklı örtük (gizil) süreçlerle devam ettirebilmektedir.  Bu çalışmanın amacı 1-4 sınıf Türkçe ders
kitaplarında yer alan çocuk edebiyatı ürünlerinde toplumsal cinsiyet
eşitsizliğini besleyen düşünme biçimlerini ortaya koymaktır. Nitel araştırma
modelinin benimsendiği bu çalışmada verilerin toplanması sürecinde doküman
analizi yönteminden yararlanılmıştır. Amaçsal örnekleme yönteminden yararlanılarak
2016-2017 eğitim öğretim yılı kapsamında okutulan 1-4 sınıflara ait 4 Türkçe
ders kitabı örneklem olarak ele alınmıştır. İçerik analizi yöntemiyle veriler
görsel ve görsel olmayan yapılar üzerinden; cinsiyetin görülme sıklığı, mesleki
dağılım, aile içi iş bölümü, toplumsal cinsiyet ve duygusal özellikler,
toplumsal cinsiyet ve görünüm, toplumsal cinsiyet ve kullanılan dil, cinsiyetin
işlenmediği metinler kapsamında analiz edilmiştir. Çalışmanın sonucunda ders
kitaplarında yer alan cinsiyetçilik ekseninde kırılmalar görülse de; erkek
üstünlüğüne dayalı hegomonik söylemin var olduğunu söylemek mümkündür.

Anahtar Kelimeler

Cinsiyet, cinsiyetçilik, ders kitapları

Kaynakça

• Arıkan, R. (2011). Araştırma yöntem ve teknikleri. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Asan, H. T. (2010). Ders Kitaplarında Cinsiyetçilik ve Öğretmenlerin Cinsiyetçilik Algılarının Saptanması. Fe Journal: Feminist Critique/Fe Dergi: Feminist Elestiri, 2(2).
• Baş, T. (2008). Nitel araştırma yöntemleri Nvivo7.0 ile nitel veri analizi. Ankara: Seçkin Yayıncılık.
• Bilgin, N. (2000). İçerik analizi. İzmir: Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları.
• Büyüköztürk, Ş. (2012). Örnekleme yöntemleri [PowerPoint Sunuları]. http://w3.balikesir.edu.tr/~msackes/wp/wp-content/uploads/2012/03/BAY-FinalKonulari.pdf. Erişim Tarihi:13.04.2017
• Çubukçu, H. ve Sivaslıgil, P. (2007). İngilizce ders kitaplarında cinsiyetçilik. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 3(34), 25-32. Ders Kitaplarında İnsan Hakları Tarama Raporu (2013)http://www.sabitfikir.com/haber/ders-kitaplarinda-insan-haklari-tarama-raporu Erişim Tarihi: 20.03.2017
• Dökmen, Z. (1995). İlkokul ders kitaplarının cinsiyet rolleri açısından incelenmesi. 3P,3(2), 38-44.
• Ecevit, Y.ve Katkıner N.(Ed.)(2012).Toplumsal cinsiyet sosyolojisi, Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayınları.
• Esen, Y.ve Bağlı, M. T. (2002). İlköğretim ders kitaplarındaki kadın ve erkek resimlerine ilişkin bir inceleme. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 35(1-2), 143-154.
• Esen Severge, Y. (1998). Ders kitaplarında cinsiyetçilik (İlköğretim ders kitapları üzerinde yapılmış bir içerik çözümlemesi). Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Gökçe, O. (2001). İçerik çözümlemesi. Konya: Selçuk Üniversitesi Yaşatma ve Geliştirme Vakfı.
• Gümüşoğlu, F. (2008). Ders kitaplarında toplumsal cinsiyet. Toplum ve Demokrasi Dergisi, 2(4).
• Harris, H. (2001).Content analysis of secondary data:A study of courage in managerial decision making. Journal of Business Ethics, 34, 191-208.
• Kalaycı, N., & Hayırsever, F. (2014). Toplumsal cinsiyet eşitliği bağlamında vatandaşlık ve demokrasi eğitimi ders kitabına yönelik bir inceleme ve bu konuya ilişkin öğrenci algılarının belirlenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri Dergisi, 14(3), 1065-1072.
• Kırbaşoğlu, L.K. ve Eyüp, B. (2011). İlköğretim Türkçe ders kitaplarında ortaya çıkan cinsiyet rolleri üzerine bir inceleme. ODÜ Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Bilimler Araştırmaları Dergisi,2(3),129-148.
• Maya, İ. (2013). Türk eğitim sistemindeki cinsiyet eşitsizliklerinin AB ülkeleri ile karşılaştırılması. Eğitim ve Bilim Dergisi,38 (168), 69-84.
• Miles, M. B. & Huberman, A.M. (1994). Qualitative data analysis : an expanded sourcebook. (2nd Edition). Calif. : SAGE Publications. Özkan, R. (2013). İlköğretim ders kitaplarında kadın figürü. The Journal of Academic Social Science Studies, 6 (5), 617-631.
• UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization), (2000). Gender equality and equity: A summary review of UNESCO's accomplishments since the Fourth World Conference on Women (Beijing 1995). [pdf] Unit for the Promotion of the Status of Women and Gender Equality, http://unesdoc.unesco.org/images/0012/001211/121145e.pdf Erişim tarihi 05 Mart 2017.
• Yaylı D., & Çınar, E. K. (2014). Ortaokul Türkçe Ders Kitapları Görsellerinde Toplumsal Cinsiyet. Electronic Turkish Studies, 9(5).
• Yıldırım, A. ve Şimşek, H. (2013). Sosyal bilimlerde nitel araştırma yöntemleri. Ankara: Seçkin Yayınları.
• Yorgancı, F. (2008). İlköğretim ders kitaplarında toplumsal cinsiyet rollerinin inşası. Yayımlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Afyon.