ORTAÖĞRETİM DÜZEYİNDEKİ MANTIK TERİMLERİNİN ESKİ VE YENİ KULLANIMLARINA İLİŞKİN BİR DEĞERLENDİRME

Yıl 2018, Cilt: 22 Sayı: 2, 531 - 556, 05.08.2018

Ekrem Ziya Duman İlksen Üstündağ

Öz

Bilim ve disiplinlerin zaman içinde
gelişmesine olanak sağlamak, söz konusu çalışma alanının belirsizlikten uzak,
gelişmiş bir dille çalışılması ve nesilden nesle öğretiminin kavram
karışıklıklarından uzak bir biçimde gerçekleşmesiyle mümkündür. Cumhuriyetin
ilk yıllarından itibaren felsefe ve felsefe grubuna ait çalışma alanlarında,
gerek çeviri faaliyetleri gerekse felsefe grubu derslerinin öğretim
programlarına ilişkin birçok araştırma ve yenilik yapılmıştır. Bu makalede ise
bu çalışmalardan biri olan 1952’de Milli Eğitim Bakanlığı tarafından
yayımlanan; Üniversite, Türk Dil Kurumu, yüksek ve orta öğretimde görevli
uzmanlardan oluşan bir komisyon tarafından hazırlanan, ‘Orta Öğretim Psikoloji,
Sosyoloji, Mantık, Felsefe ve Pedagoji Terimleri’nin incelendiği ve bazı
terimlerin yenilendiği sözlük ele alınmıştır. Ancak inceleme psikoloji, felsefe
ve sosyoloji terimlerini değil sadece mantık terimleri bağlamındadır. Literatür
taramasıyla desteklenen bu incelemede 1952 tarihli sözlük doküman incelemesi
yöntemine uygun bir biçimde ele alınmıştır. Çalışmada tamamen değişen
terimlerin birbiri ile uyuşup uyuşmadığı irdelenmiştir. Ancak sözlükte bulunan
tüm mantık terimleri; değişmeyen terimler, değişmeyen ancak ek açıklama alan
terimler ve tamamen değişen terimler biçiminde kategorize edilmiş ve listeler
halinde çalışmada belirtilmiştir. Sözlüğün hazırlanma amacı öncelikle felsefe
grubu derslerindeki kavram karışıklıklarını gidererek daha verimli bir öğretim
sağlanması ve alandaki terimleri Türkçeleştirmektir. Bu çalışmada ele alınan
mantık terimleri ise sözlükte verilen eski ve yeni halleri karşılaştırılarak ve
etimolojik kökenleri incelenerek değerlendirilmiştir. Sözlükte tamamen değişen
terimlerin önemli kısmının yeni karşılıkları Türkçeleştirme amacı ile örtüşmemektedir.
Sonuçta alandaki kavram karmaşası ve alanın öğretimine ilişkin sorunların
çözümü konusunda söz konusu değişikliklerin katkısının zayıf olduğu,
dolayısıyla da hedeflenen amaca bu çerçevede tam olarak ulaşılmadığı
söylenebilir.

Anahtar Kelimeler

Mantık terimleri, Anlam, Kavramların/Terimlerin eş anlamlılığı, Lise mantık

Kaynakça

• Referans1 Akarsu, B. (2001). Felsefe Dili Olarak Türkçe. B. Çotuksöken içinde, Cumhuriyet Döneminde Türkiye'de Öğretim ve Araştırma Alanı Olarak Felsefe (s. 104-119). Ankara: Türkiye Felsefe Kurumu Derneği.
• Referans2 Akarsu, B. (2007). Felsefe terimleri sözlüğü. İstanbul: İnkılap.
• Referans3 Cansız Aktaş, M. (2014). Nitel Veri Toplama Araçları. M. Metin içinde, Eğitimde Bilimsel Araştırma Yöntemleri (s. 337-371). Ankara: Pegem.
• Referans4 Cevizci, A. (1999). Paradigma Felsefe Sözlüğü. İstanbul: Engin.
• Referans5 Gazali, İ. (2017). Düşünme Konuşma ve Söz Üzerine El - Me'ariful - Akliyye. (A. K. Cihan, Çev.) İstanbul: İnsan.
• Referans6 Grünberg, T., Grünberg, D., Onart, A., & Turan, H. (2003). Mantık terimleri sözlüğü. Ankara: ODTÜ Geliştirme Vakfı.
• Referans7 Koç, E. (2009). Türkiye’de Felsefe Dilinin Gelişimi ve Çeviri Faaliyetlerine Genel Bir Bakış. SDÜ Fen Edebiyat Fakültesi Sosyal Bilimler Dergisi, 104-120.
• Referans8 Milli Eğitim Bakanlığı. (1952). Ortaöğretim Psikoloji, Sosyoloji, Mantık, Felsefe ve Pedagoji Terimleri. İstanbul: Milli Eğitim Basımevi.
• Referans9 nisanyansozluk. (2017, 12 07). http://www.nisanyansozluk.com: http://www.nisanyansozluk.com/?k=imge&view=annotated adresinden alınmıştır
• Referans10 Öner, N. (2005). Bilginin Serüveni. Ankara: Vadi.
• Referans11 Özlem, D. (1996). Mantık. İstanbul: Anahtar Kitaplar.
• Referans12 Pilav, S. (2008). Terim sorunu ve eğitim öğretimde terimlerin yeri ve önemi . Kastamonu Eğitim Dergisi, 267-276.
• Referans13The Multilingual Dictionary Tureng . (2017, 12 11). www.tureng.com: http://tureng.com/tr/turkce-ingilizce/episyllogism adresinden alınmıştır
• Referans14 Türk Dil Kurumu. (2017, 10 14). Türk Dil Kurumu. www.tdk.gov.tr: http://www.tdk.gov.tr/index.php?option=com_content&view=frontpage&Itemid=1 adresinden alınmıştır
• Referans15 Ulaş, S. E. (2002). Felsefe Sözlüğğü. Ankara: Bilim ve Sanat Yayınları.
• Referans16 Warburton, N. (2016). A'dan Z'ye düşünmek. (S. Çalışkan, Çev.) İstanbul: Alfa.
• Referans17 Webster's 1913 Connoisseur's reference to American English - a dictionary for writers and wordsmiths. (2017, 11 23). www.websters1913.com: http://www.websters1913.com/words/Episyllogism adresinden alınmıştır
• Referans18 Yağbasan, R., & Gülçiçek, Ç. (2003). Fen öğretiminde kavram yanılgılarının karakteristiklerinin tanımlanması. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 102-120.
• Referans19 Zabun, B. (2012). Türkiye’de Sosyoloji Dersi Öğretim Programlarının Amaç ve İçeriklerinin Toplumsal Değişmeye Paralel Olarak Değişimi. Gazi Üniversitesi Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 157-170.