TOPLUMSAL CİNSİYET ROLLERİNİN “ŞİFRELEME-DEŞİFRELEME” KURAMI ÜZERİNDEN DEĞERLENDİRİLMESİ

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 1, 53 - 64, 05.04.2020

Bilge Durutürk

Öz

Toplumsal Cinsiyet çalışmaları içerisinde cinsiyet
(sex) ve toplumsal cinsiyet (gender) ayrımı ‘toplumsallaşma’ süreci ile ortaya
konan ‘kadın’ ve ‘erkek’ rolleri üzerinden kendisini üretmektedir. Kadın ve
erkek rollerinin toplumda üretimi ve yeniden üretimi; aile, okul, arkadaş
grupları, iş ortamı kısacası “devletin ideolojik aygıtları” aracılığıyla
gerçekleşmektedir. Biyolojik olarak tamamen rastlantı sonucu oluşan cinsiyetler
üzerinden kendine yaşam alanı bulan toplumsal cinsiyet, inşa edilen bir
kavramdır. Toplumsal cinsiyet, sosyalleşme sürecinde dinamikliğini ve
devamlılığını okul, arkadaş grupları, aile gibi kurumlar tarafından kazandığı gibi
‘medya’nın yeniden üretimdeki yeri de oldukça önemlidir. Her kültür seviyesi
ile iletişime girebilen ve bu ilişkiyi doğrudan birey ve bireyin bilinç altı
ile kurduğu kabul edilen görsel ve işitsel faaliyetler, toplumsal cinsiyetin
yeniden üretimine yardımcı olur. Medyanın belirlemeciliği, Stuart Hall’un
“şifreleme ve deşifreleme” (encoding-decoding)
kuramı üzerinden toplumun şekillenmesi, izleyiciye yani topluma verilen kodlar
ile  yeniden üretilmesi süreci çalışmanın
temel hareket noktası olarak alınmaktadır. Bu sürecin ve kodların algılanması,
toplumsal cinsiyet rollerinin doğru ve sorgulanarak değerlendirilmesini
sağlayacaktır. Bu çerçevede, “şifreleme ve deşifreleme” kuramı üzerinden  toplumsal cinsiyet rollerinin  değerlendirilmesi yapılacaktır.  

Anahtar Kelimeler

Toplumsal Cinsiyet, Kimlik, Toplumsallaşma Süreci, Şifreleme-Deşifreleme, Medya

Kaynakça

• Agacinski, Sylviane ( 1998). Cinsiyetler Siyaseti, Ankara: Dost Kitabevi.
• Archer, J. & Lloyd,B.B. (2002). Sex and Gender. Cambridge University Pres.
• Bali Akal,Cemal. (1994). Siyasi İktidarın Cinsiyeti, İmge: Ankara.
• Berktay, Fatmagül (2003). Tarihin Cinsiyeti, İstanbul: Metis Yayınları.
• Bourdieu, P. (1982). Leçon sur la leçon. Paris: Minuit, s. 37,38
• Bourdieu, P. 1980. Le Sens Pratique, Paris: Minuit
• Bourdieu, P. (1984). Questions de sociologie. Paris: Minuit, s. 133
• Butler, Judith ( 2005). İktidarın Psişik Yaşamı Tabiyet Üzerine Teoriler. Çev. Fatma Tütüncü. İstanbul:Ayrıntı Yayınları. Butler, Judith (2008). Cinsiyet Belası: Feminizm ve Kimliğin Altüst Edilmesi, Çev. Başak Ertür, İstanbul, Metis Yayınları.
• Connell, R.W. ( 2006). Toplumsal Cinsiyet ve İktidar. çev.Cem Soy. İstanbul: Ayrıntı Yayınları.
• Crane, Diana (2000). Moda ve Gündemleri Giyimde Sınıf, Cinsiyet ve Kimlik. İstanbul Ayrıntı Yayınları.
• Crane, Diana (2003). “Gender and Hegemony in Fashion Magazines Women’s Interpretations of Fashion Photographs”, Gender, Race and Class in Media A text- Reader. Ed. Gail Dines, Jean M. Humez, University of Massachusetts: Sage Publications.
• Dökmen, Z. Y. (2004). Toplumsal Cinsiyet: Sosyal Psikolojik Araştırmalar. Sistem Yayıncılık.
• Eckert, Penelope. McConnell-Ginet Sally (2003). Language and Gender. UK: Cambridge University Pres.
• Fausto - Sterling, A. (1997 ). ‘How to build a man’ pp. 244-249 in The Gender Sexuality ed. Lancaster, R.,N. & Leonardo,M. London: Routledge.
• Foucault, Michel, (2005), Özne ve İktidar Seçme Yazılar 2, İstanbul: Ayrıntı.
• Foucault, Michel, (2006), History of Madness, Oxford: Routledge.
• Gauntlett, David (2002). Media, Gender and Identity An Introduction. New York: Routledge.
• Goddard,Angela. Mean Patterson Lindsey (2000). Language and Gender. New York: Routledge. Gramsci, A. (1984). Modern Prens. Ankara: Birey ve Toplum.
• Gramsci, A. (1986). Hapishane Defterleri. İstanbul: Onur.
• Hall, Stuart (1992). “Cultural Studies and the Centre: some problematics and problems”, Culture, Media, Language.Cambridge: Routledge.
• Hall, Stuart (1999). “Encoding, Decoding.” The cultural Studies, ed. Simon During, London: Routledge.
• Hall, Stuart ( 2002). “The work of Representation”, Representation Cultural Representations adn Signifying Practices. Ed. Staurt Hall. The Open University: Sage Publications.
• Hall, Stuart ( 2007). Visual Culture: The reader, Open University: Sage Publications.
• Haywood, C.&Mac an Ghaill,M. (1996). ‘Schooling Masculinities’. in Understanding Masculinities:Social Relations and Cultural Arenas, ed. Mac an Ghaill,M. Open University Press, pp. 50 – 61.
• Haywood, C. & Mac an Ghaill,M . (2003). Men and Masculinities: Theory, research and social practice. Open Universty Pres.
• Heward, C. (1996 ). ‘Masculinities and families’. in Understanding Masculinities:Social Relations and Cultural Arenas, ed. Mac an Ghaill, M. Open University Press, pp.35 – 50.
• Hooper, C. ( 2001 ). Manly States: Masculinities, International Relations, and Gender Politics. Columbia Universty Press.
• Kellner Douglas, Media Culture Cultural Studies, Identity and Politics between The Modern and The Postmodern. New York: Routledge.
• Litosseliti, Lia ( 2006). Gender and Language Theory and Practice, New York: Oxford University Pres.
• Marini, M.M. (1990). ‘Sex and Gender: What Do We Know?’ in Sociological Forum, Vol. 5, No. 1, pp.95-120.
• Mill, J. S. (2016). Özgürlük Üzerine. Litera
• Money, John. (1986). Lovemaps: Clinical Concepts of Sexual/Erotic Health and Pathology, Paraphilia, and Gender Transposition in Childhood, Adolescence, and Maturity. New York: Irvington.
• Money, John. (1995). Gendermaps: Social Constructionism, Feminism, and Sexosophical History. New York: Continuum
• Öztimur, N. ( 2007 ). ‘Feminist teoride Pierre Bourdieu tartışmaları’ in Ocak ve Zanaat: Pierre Bourdieu Derlemesi. Çeğin,G.&Göker,E.&Arlı,A.&Tatlıcan,Ü. İletişim Yayınları, pp. 581-605.
• Segal, L. ( 1990 ). Ağır Çekim: Değişen Erkeklikler Değişen Erkekler. çev.Volkan Ersoy Ayrıntı Yayınları.
• Somersan, Semra.( 2004). Sosyal Bilimlerde Etnisite ve Irk, Bilgi Üniversitesi Yayınları: İstanbul, s.181-187.
• Stoltenberg, J. (2003). ‘ How men have (a) sex’ in Reconstructing Gender ed.Estelle Disch,McGraw-Hill Higher Education, pp.253-263.
• Swain, J. ( 2005 ). ‘ Masculinities in Education’ in Handbook Studies on Men & Masculinies. ed. Kimmel, S., M. & Hearn,J. & Connell, R., W. Sage Publications, pp. 213 – 230.
• Tincknell, Estella ( 2005). Mediating the Family Gender, Culture and Representation, New York Oxford University Press.
• Williams, C., L. ( 2004 ). ‘ The glass escalator: hidden advantages for men in the female professions’ in Men’s Lives ed. Kimmel, M., S. & Messner, A., M. Pearson Education, pp. 227-241.
• Wodak, Ruth ( 2006). “Discourse” A Companion to Gender Studies, ed. Phiilomena Essed, David Theo Goldberg, Audrey Kobayashi. Blackwell Publishing.
• Worthman, C.M. (1995). ‘Hormones, Sex and Gender’ in Annual Review of Anthropology, Vol. 24, pp.593-617.