İSMAİL BOZKURT’UN KAZA ROMANINDA KIBRIS TÜRK HALK KÜLTÜRÜ

Yıl 2020, Cilt: 24 Sayı: 1, 1 - 12, 05.04.2020

Can Şen Şerife Seher Erol Çalışkan

Öz

İsmail Bozkurt (d. 1940) Kıbrıs
Türk edebiyatının yaşayan romancılarından birisidir. İlk romanı Yusufçuklar Oldu mu? 1987’de yayımlanan
Bozkurt, bu ilk romanından beşinci romanı olan Kaza’ya (2016) kadar tüm romanlarında Kıbrıs Türk tarihine, halk
kültürüne, gündelik yaşam pratiklerine ve Kıbrıs Türk halkının güncel
sorunlarına yer vermiştir. Onun romanlarında Kıbrıs Türk halk kültüründen geniş
bir şekilde yararlanması hem kültürel unsurların edebî eser aracılığıyla
gelecek kuşaklara aktarılması vasıtasıyla edebiyatın toplumsal belleğe katkı
sağlama işlevini görmekte hem de yazarın Kıbrıs Türk toplumunu tüm sosyal gerçekliğiyle
eserlerine taşımasına yardımcı olmaktadır. Bozkurt’un romanları bu
özellikleriyle Kıbrıs Türk toplumunu tanımayı sağlayan bir ayna görevi görmenin
yanı sıra tarihî ve kültürel değerlerin korunmasına katkıda bulunarak
sosyolojik bir belge hüviyeti kazanmaktadır.

Bu açıdan İsmail Bozkurt’un romanları halk bilimi/halk edebiyatı
incelemeleri açısından oldukça zengin bir malzemeye sahiptir. Onun romanlarında
halk inanış ve uygulamaları, mutfak kültürü, özel günlerde gerçekleştirilen
âdetler, mitolojik unsurlar ve efsaneler, ağız özellikleri belirgin bir şekilde
görülmektedir. Bozkurt’un makalemizde inceleyeceğimiz Kaza romanında da bu özelliklerden halk bilimi bağlamında mitolojik
unsular ve efsaneler, mutfak kültürü ve Kıbrıs ağzı karşımıza çıkmaktadır. Makalemizde
romanda yer alan Kıbrıs Türk halk kültürüne ait unsurların neler olduğu tespit
edilecek ve yazarın bunlara eserinde yer verme amacı ile bu unsurların
üstlendiği işlevler romanın kurgusal özellikleri bağlamında irdelenecektir.

Anahtar Kelimeler

Kıbrıs Türk romanı, İsmail Bozkurt, Kaza romanı, Kıbrıs Türk halk kültürü, toplumsal bellek

CYPRUS TURKISH FOLK CULTURE IN İSMAİL BOZKURT’S KAZA NOVEL

Öz

İsmail Bozkurt, born in 1940, is one of the few living novelists of
Cyprus Turkish literature. His first novel Yusufçuklar
oldu mu? was published in 1987. Following that, all of his novels including
Kaza (2016) have been about the history, folk culture, daily life and
the current issues of the Turkish community in Cyprus.  His indulgence in the folk culture of the
community allowed him to both contribute to collective memory by conveying
cultural elements to future generations by way of literature and describe those
people realistically in his novels. Therefore, Bozkurt’s novels function as a
mirror reflecting the aspects of the Cyprus Turkish community as well as
sociological documents that keep records of cultural and historical values.

This makes Bozkurt’s novels a treasure for
folkloric literature studies. These novels are abundant in folkloric belief
systems and practices, gastronomic traditions,
special occassions, myhtological figures and legends as well as the local
dialect of the Turkish language. Kaza, the novel we are interested in
for this article shares with the reader myhtological figures and legends,
gastronomic traditions and the Cyprus dialect of Turkish. The article describes
the elements of the Cyprus Turkish culture in the novel and explain why the
author chose to mention them in the novel, moving later on to examine the
functions these elements carry out in the novel. 

Anahtar Kelimeler

Cyprus Turkish novel, İsmail Bozkurt, Kaza novel, Cyprus Turkish folk culture, collective memory

Kaynakça

• Akçam, Z. ve Akçam, A. (2017). Kıbrıs Apostolos Andreas Manastırı’ndaki Sahabe ‘Urve Bin Sabit’ ve mezarının sistematik bir şekilde yok edilmesi. Kıbrıs Araştırmaları ve İncelemeleri Dergisi I/1, 75-94.
• Alptekin, A. B. (2015). İki oluşum efsanesi: Issıg Göl (Kırgızistan) ve Beşparmak Dağları (Kuzey Kıbrıs Türk Cumhuriyeti). Anadolu’dan Kıbrıs’a Halk Kültürü Köprüsü. Ankara: Akçağ Yayınları: 351-358.
• Atun, S. (2010). Kıbrıs Türk edebiyatı. Gazimağusa: Samtay Vakfı Yayınları.
• Aylanç, M. (2016). İsmail Bozkurt’un romanlarında realist roman kişileri ve karakterizasyon. Folklor/Edebiyat 22/87, 43-52.
• Aylanç, M. (2017). Kıbrıs Türk romanı eserler sözlüğü. Lefkoşa: Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Yayınları.
• Bağışkan, T. (1997). Karşılaştırma yöntemiyle Kıbrıslı Türk ve Rumlarda ortak inanç ve uygulamalar. Halkbilimi sempozyumları II. Haz. Kani Kanol. Ankara: KKTC Milli Eğitim, Kültür, Gençlik ve Spor Bakanlığı Yayınları: 33-110.
• Balık, M. (2016). Biyografiden romana, romandan yaşama: Cevdet Kudret’in Sınıf Arkadaşları’nda toplumsal belleği okumak. Bartın Üniversitesi uluslararası edebiyat ve toplum sempozyumu bildiriler kitabı 1. Ed. Hacı İbrahim Delice. Bartın: Bartın Üniversitesi Yayınları: 373-385.
• Bascom, W. R. (2005). Folklorun dört işlevi. Çev. Ferya Çalış. Halkbiliminde kuramlar ve yaklaşımlar 2. Haz. M. Öcal Oğuz vd. Ankara: Geleneksel Yayınları: 125-151.
• Bayat, F. (2007). Mitolojiye giriş. İstanbul: Ötüken Yayınları.
• Bektaş, A. (2012). İsmail Bozkurt’un romanlarının incelenmesi. Lisans Tezi. Lefkoşa: Yakındoğu Üniversitesi.
• Bozkurt, İ. (2011). Evliya Çelebi’nin izinde Kuzey Kıbrıs Seyahatnamesi. Ankara: Bengü Yayınları.
• Bozkurt, İ. (2016). Kaza. Lefkoşa: Anahtar Ajans Yayını.
• Çevik, M. (2015). İsmail Bozkurt’un romanlarını ideolojik folklor kuramı bağlamında okumak. Kıbrıs Türk kültür ve edebiyatı sempozyumu bildirileri. Ed. Mihrican Aylanç ve Gürkan Gümüşatam. Lefkoşa: Uluslararası Kıbrıs Üniversitesi Yayınları: 207-214.
• Eliade, M. (2001). Mitlerin özellikleri. Çev. Sema Rifat. İstanbul: Om Yayınevi.
• Hakeri, B. H. (2003). Hakeri’nin Kıbrıs Türkçesi sözlüğü. Gazimağusa: Samtay Vakfı Yayınları.
• Karaca, B. (2016). İsmail Bozkurt’un kurmaca eserlerinde Kıbrıslı gençler. II. Uluslararası Kıbrıs Türk Edebiyatı ve edebiyatçıları sempozyumu bildiriler kitabı. Haz. Mehmet Çevik. Ankara: Uluslararası Eğitim Öğretim Yayını: 189-194.
• Karakartal, O. (2010). Kıbrıs Türk imajı ve yaşantısı üzerine bir deneme. Kıbrıs’ta Türkiye kültür adamları ve eserleri (1873-1974). İstanbul: Doğan Kitap: 93-109.
• Kefeli, E. (2013). Kıbrıs Türk edebiyatında roman: tarih, bellek, insan. Edebiyatta Kıbrıs ve bahar sempozyum bildirileri. Haz. Kafiye Yinanç ve Metin Turan. Ankara: Uluslararası Eğitim Öğretim Yayını: 125-128.
• Osam, N. ve Kasapoğlu, M. K. (2010). Hellim: kültürel bir değerin kimlik çözümlemesi. Millî Folklor 22/87, 170-180.
• Saraçoğlu, E. (2013). Dil-edebiyat ve folkloruyla Kıbrıs Türk kültürü. Lefkoşa: Kıbrıs Türk Yazarlar Birliği Yayını.
• Türkeli Sanlı, Y. (2011). Edebiyat; toplumsal hafızanın, geleneğin kaybında, inşasında ne kadar etkilidir?. Çankırı Karatekin Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi 2/2, 151-164.
• Yeniasır, M. ve Gökbulut, B. (2017). İsmail Bozkurt’un Bir Gün Belki isimli romanında Kıbrıs Türk folkloruna dair tespitler. Karabük Üniversitesi Tarih Kültür ve Sanat Araştırmaları Dergisi 6/3, 492-504.
• Yıldırım, D. (1998). Türk bitiği. Ankara: Akçağ Yayınları.