TÜRKÇE ÖĞRETİMİNDE ZİHİNSEL GELİŞİMİ DESTEKLEYEN BİR ÖĞRETİM ARACI OLARAK YALVAÇ URAL’IN DENEMELERİ

Yıl 2021, Cilt: 25 Sayı: 2, 547 - 562, 31.08.2021

Zeynep Fatma Er Hatice Fırat

Öz

Çalışmada Yalvaç Ural’ın Temel Reis Ispanağı Yoğurtsuz Yer, Stephan Hawking Herkül’ü Döver, Başparmak Çocuklar isimli deneme kitapları incelenmiştir. Araştırmada deneme metinlerinin (içeriğinde sunulan bilgiler doğrultusunda) zihinsel gelişimi destekleyen bir öğretim aracı olarak Türkçe dersinde kullanımının önemini ortaya koymak amaçlanmaktadır. Bu doğrultuda zihinsel gelişimi destekleyen beceri alanlarının (bilgi edinimi, eleştirel düşünme, gözlem yapma, sınıflama yapma, tahmin etme, problem çözme) Türkçe Öğretim Programında hedeflenen kazanımlarla örtüşen maddeleri belirlenmiş; deneme metinlerinin Türkçe Öğretim Programında belirtilen kazanım hedeflerine ulaşmayı kolaylaştırıcı yönü vurgulanmaya çalışılmıştır. Çalışmada, nitel araştırma yöntemlerinden doküman analizi kullanılmıştır. Her üç kitaptan zihinsel gelişimi destekleyen beceri alanlarına yönelik 254 veri saptanmıştır. Bilgi edinimi, 117 örnekle bilişsel gelişim örneklerinin %47’sini oluşturmaktadır. Metinlerde sağlıktan doğaya, edebiyattan teknolojiye, tanınmış şahsiyetlerden kitaplara ve filmlere değin pek çok konuda çocukların genel kültürünü destekleyecek bilgilere yer verildiği belirlenmiştir. Eleştirel düşünme becerisinin kazanımına yönelik örnekler %24’lük bir oranla ikinci sırada gelmektedir. Yazar, kitaplarında eleştirilerini en çok topluma (%24), sistemlere (%14) ve ebeveynlere (%12) yöneltmiştir. Metinler aracılığıyla toplumun ve ailelerin yanlış tutumlarına karşı okurlarını bilinçlendirmeye çalışan ve sorgulama yapmaya yönlendiren yazar, denemelerinde okurlarını kendi hayatlarında etkin ve işlevsel olmaya sevk edebilecek nitelikte örneklere yer vermiştir. Çocuk okurların gözlem ve araştırma yapmasını, problem çözme ve analiz etme becerisini kazanmasını destekleyebilecek nitelikler barındıran örnekler, bulguların %29’luk bir kısmını oluşturmaktadır. Deneme metinlerinin, okurları merak etmeye, araştırmaya, çevrelerini gözlemlemeye yönlendirebilecek, okurların düşünme becerilerini geliştirebilecek nitelikte olduğu görülmüştür. Elde edilen veriler sonucunda incelenen deneme metinlerinin büyük bir kısmının bilişsel işlem basamaklarındaki beceri alanlarının kazanımı kolaylaştıracak nitelikte olduğu, Türkçe derslerinde zihinsel gelişimi desteklemek için deneme metinlerinden yararlanılabileceği sonucuna varılmıştır.

Anahtar Kelimeler

deneme, türkçe öğretimi, zihinsel gelişim, zihinsel gelişim beceri alanları

Kaynakça

• Fırat, H. (2018). Çocuk edebiyatı ve Türkçe öğretiminde denemenin yeri. Çer, E. (Ed.), Çocuk ve Kitap içinde (s.13-36). Ankara: Eğiten Kitap
• Sever, S. (2015a). Çocuk ve edebiyat. Ankara: Tudem Yayıncılık.
• Sever, S. (2015b). Çocuk edebiyatı ve okuma kültürü. Ankara: Tudem Yayıncılık.
• Ural, Y. (2013). Stephan Hawking Herkül’ü döver. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ural, Y. (2014). Temel Reis ıspanağı yoğurtsuz yer. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.
• Ural, Y. (2015). Başparmak çocuklar. İstanbul: Yapı Kredi Yayınları.