THE DEVELOPMENT AND MOVEMENTS OF POPULATION AND CHANGE OF DEMOGRAPHIC STRUCURE AND EDUCATION SITUATION OF POPULATION IN THE TRB2 (VAN, BİTLİS, MUŞ, HAKKÂRİ) NUTS LEVEL-2 REGION BETWEEN 2007-2019

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 1, 67 - 92, 11.04.2021

Murat Yılmaz

Öz

TRB2 region is one of the 26 NUTS level-2 regions in Turkey. The region covers Van, Muş, Bitlis and Hakkâri provinces and its population today is around 2 million 175 thousand, which corresponds to 2,6% of the Turkey's population. TRB2 region is the area of activity of Eastern Anatolia Development Agency (EADA) which is one of 26 development agencies in Turkey. In recent years, the population of the region, whose net migration rate has constantly taken negative values, continues to increase due to the high total fertility rate. Indeed, the population of the region increased by 11% in the period 2007-2019. In the same period, the annual natural growth rate varied between 2,1% and 2,5%, while the real annual population growth rate was 0.84%. However, it is also observed that the rate of total fertility, crude birth, crude death and natural growth rate tend to decrease. The rough birth rate, which was 29 ‰ in 2008, decreased to 24 ‰ in 2018; The crude mortality rate from ‰ 4 fell to 3‰. In the same period, the total fertility rate decreased from 3,83 to 2,94. The age structure of the population in the region has undergone a significant change in 13 years. While the child population rate, which was 42% in 2007, decreased to 33% in 2019, the working age population, which was 55 %, increased to 62% and the elderly population rate, which was 3% increased to 4%. Despite this change, the population of the region is quite young today. Depending on the change of the age composition of the population in 13 years, the total dependency rate in the TRB2 region decreased from 82 to 60%; youth dependency rate decreased from 76% to 53%. In the same period, the rate of elderly addiction rose from 6% to 7%. Between 2008 and 2018, the literacy rate of the 15+ age population in the region increased and there was a significant improvement in the education level of the literate population.

Anahtar Kelimeler

TRB2 NUTS level-2 region, EADA, Van province, migration, demographic structure, educational status

TRB2 (VAN, BİTLİS, MUŞ, HAKKÂRİ) DÜZEY 2 BÖLGESİNDE 2007-2019 YILLARI ARASINDA NÜFUSUN GELİŞİMİ VE HAREKETLERİ İLE YAPISI VE EĞİTİM DURUMUNUN DEĞİŞİMİ

Öz

TRB2 bölgesi Türkiye’deki 26 düzey-2 bölgesinden biridir. Van, Muş, Bitlis ve Hakkâri illerini kapsayan bölgenin günümüzdeki nüfusu 2 milyon 175 bin civarında olup bu nüfus Türkiye nüfusunun % 2,6’sının oluşturmaktadır. TRB2 bölgesi Türkiye’deki 26 Kalkınma ajansından Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı’nın (DAKA) faaliyet bölgesidir. Son yıllarda net göç hızı sürekli eksi değerler alan bölgenin nüfusu, yüksek olan toplam doğurganlık hızına bağlı olarak artmaya devam etmektedir. Nitekim bölgenin nüfusun 2007-2019 döneminde % 11 civarında artmıştır. Aynı dönemde yıllık doğal artış hızı % 2,1 ile % 2,5 arasında değişirken gerçek yıllık nüfus artış hızı % 0,84 olarak gerçekleşmiştir. Ancak bölgede toplam doğurganlık, kaba doğum, kaba ölüm ve doğal nüfus artış oranlarının düşme eğilimine girdiği görülmektedir. 2008 yılında ‰ 29 olan kaba doğum oranı 2018’de ‰ 24’e; ‰ 4 olan kaba ölüm oranı ‰ 3’e düşmüştür. Aynı süreçte toplam doğurganlık hızı da 3,83’ten 2,94’e düşmüştür. Bölgede nüfusun yaş yapısı 13 yılda önemli bir değişim geçirmiştir. 2007 yılında % 42 olan çocuk nüfus oranı 2019’da % 33’e gerilerken % 55 olan çalışma çağındaki nüfus % 62’ye ve % 3 olan yaşlı nüfus oranı da % 4’e çıkmıştır. Bu değişime rağmen günümüzde bölge nüfusu halen oldukça gençtir. 13 yılda nüfusun yaş kompozisyonunun değişmesine bağlı olarak TRB2 bölgesinde toplam bağımlılık oranı % 82’den 60’a; genç bağımlılık oranı % 76’dan % 53’e inmiştir. Aynı süreçte yaşlı bağımlılık oranı da % 6’dan % 7’ye çıkmıştır. 2008-2018 yılları arasında bölgede 15+ yaş nüfusun okuryazarlık oranı yükselmiş ve okuryazar nüfusun eğitim seviyesinde önemli bir iyileşme olmuştur.

Anahtar Kelimeler

TRB2 bölgesi, DAKA, Van ili, Göç, Demografik yapı, Eğitim durumu

Kaynakça

• Albayrak A.S. Kalaycı Ş. & Karataş A. (2004). Türkiye’de coğrafi bölgelere göre illerin sosyoekonomik gelişmişlik düzeylerinin temel bileşenler analiziyle incelenmesi, Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 9(2), 101-130.
• Aydın, O. Aslantaş Bostan P. Özgür, E. Murat. (2018). Mekânsal veri analizi teknikleriyle Türkiye’de toplam doğurganlık hızının dağılımı ve modellenmesi, Coğrafya Dergisi, sayı:37, s:27-45
• Bahar, H. İbrahim. (2013). Çözüm Süreci, Ankara: Ankara Strateji Enstitüsü, Rapor No:2013-2.
• Coşkun, V. (2015). Çözüm süreci: kazanımlar ve tehditler, Londra: Democratic Progress Institute.
• DAKA. (2014a). TRB2 bölgesi ekonomik sosyal göstergeler, Van: Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı.
• DAKA. (2014b). TRB2 Bölgesi mevcut durumu analizi, 9-sosyal yapı, Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı, Van.
• DAKA. (2014c). TRB2 bölgesi mevcut durumu analizi, 10-kentsel büyüme ve planlama, Van: Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı.
• DAKA. (2014d). TRB2 Bölgesi mevcut durumu analizi, 2-sanayi, Van: Doğu Anadolu Kalkınma Ajansı.
• Demir, N. Yaşa, S. & Dağdemir, V. (2013). Düzey 1 bölgelerinde yoksulluk ve göç durumu, Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi Dergisi, 44(1), 99-102.
• Doğanay, H. (2014). Türkiye beşeri coğrafyası, Ankara: Pegem-Akademi Yayınları.
• DPT. (2008). Türkiye’de iç göçler ve göç edenlerin nitelikleri (1965-200), Ankara: Devlet Planlama Teşkilatı.
• Erinç, S. (1953). Doğu Anadolu coğrafyası, İstanbul: İstanbul Üniversitesi, Coğrafya Enstitüsü Yayınları.
• HÜNEE. (2015). 2013 Türkiye nüfus ve sağlık araştırması ileri analiz raporu, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Yayınları, ISBN 978-975-491-412-2
• Keleş, R. (2012). Kentleşme politikası, Ankara: İmge Kitabevi.
• Koç¸ İ. Eryurt, M.A. Adalı, T. Çağatay, P. (2010). Türkiye’nin demografik dönüşümü: doğurganlık, aile planlaması, anne-çocuk sağlığı ve beş yaş altı ölümlerdeki değişimler: 1968-2008, Ankara: Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü Yayınları, ISBN 978-975-491-285-2.
• Köse, S. Eser, U. & Konur, F. (2012). Türkiye’de bölgesel gelişmişlik farkları: bir veri zarflama analizi (düzey-2 bölgeleri), Celal Bayar Üniversitesi, Sosyal Bilimler Dergisi, 10(2), 77-97. Köse T. (2017). Çözüm sürecinin yükselişi ve düşüşü, Türkiye Ortadoğu Çalışmaları Dergisi, 4(1), 13-40.
• Sertkaya Doğan Ö. & Gökburun, İ. (2019). İBBS Uygulamasında nüfus verilerinin coğrafi açıdan yorumlanmasını kolaylaştıracak bir yol haritası, Doğu Coğrafya Dergisi, 24(41), s:39-60.
• Sertkaya Doğan Ö. (2015). Population movements in Turkey: international migrations, International Journal of Liberal Arts and Social Science, no:3, pp.102-110.
• Şahin, S. (2015). Geçmiş günümüz ve gelecekte nüfus gerçeği, Ankara: Pegem-Akademi Yayınları
• Tandoğan, A. (1998). Demografik temel kavramlar ve Türkiye nüfusu, Trabzon: Eser Ofset Matbaacılık.
• Taş, B. (2006). AB uyum sürecinde Türkiye için yeni bir bölge kavramı: istatistikî bölge birimleri sınıflandırması (İBBS). Afyon Kocatepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 8(2), 185- 197.
• Tufan, İ. (2014). Türkiye’de yaşlılığın yapısal değişimi, İstanbul: Koç Üniversitesi Yayınları.
• TÜİK. (2019). İstatistiklerle Türkiye 2018, Ankara: TÜİK Yayınları.
• Tümertekin, E. & Özgüç, N. (2011). Beşeri coğrafya, insan, kültür, mekân, İstanbul: Çantay Yayınları.
• UNFPA, UNDESA, UN_HABİTAT, IOM, (2013). Population dynamics in the post-2015 development agenda.Newyork: United Nations.
• Yılmaz, C. (2009). Türkiye’de kırdan kente göç sürecinde etkili olan faktörlerden biri: evlilik yoluyla göç, Doğu Coğrafya Dergisi, Sayı:14(21), 221-232.
• Yılmaz, M. (2012). 50 yılda Van ilinde kır-şehir nüfus değişimi, Doğu Coğrafya Dergisi, 17, 33-56.
• Yılmaz M. (2015). Türkiye’de kırsal nüfusun değişimi ve ilere göre dağılım (1980-2012), Doğu Coğrafya Dergisi, sayı:33, 161-188.
• Yılmaz, M. (2016). Türkiye’nin değişen nüfus yapısı, nedenler, değişim, sonuçlar ve gelecek, İstanbul: Çantay Yayınları.
• Yılmaz, M. (2018). Türkiye’nin doğusu ve batısı arasında demografik süreç-yapı farklılığı ve nedenleri: İzmir ve Van illeri örneği, K. Özdaşlı, M. Cem Demir, O. Tire, İ. Sena Arvas, U. Köksal Odabaş, İ. Elagöz, içinde Sosyal, Beşeri ve İdari Bilimler Alanında Yenilikçi Yaklaşımlar, Cilt-1, Ankara: Gece Kitaplığı.
• Yılmaz, M. (2019). İBBS düzey 1 bölgelerinin Türkiye nüfusu içindeki payları ve demografik yapıları, M. Yılmaz ve M Nuri Çınarcı içinde Dil, tarih ve Coğrafya Alanında Güncel Çalışmalar, Riga: Lambert Academic Publishing.
• Yüceşahin, M.Murat. Özgür, E.Murat. (2008). Regional fertility differences in Turkey: persistent high fertility in Southeast, Population, Space and Place, Number:14 pp:135-158.
• İnternet sitesi:
• http://tuik.gov.tr/Start.do (Son erişim:05/04/2020)