ÜNİVERSİTE ÖĞRENCİLERİNİN ÇEVRESEL FARKINDALIK DÜZEYLERİNİN BAZI SOSYODEMOGRAFİK DEĞİŞKENLERE VE ALGILANAN YETİŞTİRME STİLLERİNE GÖRE İNCELENMESİ

Yıl 2022, Cilt: 26 Sayı: 1, 165 - 182, 11.04.2021

Veysi Baydar Ali Fuat Ersoy Huriye Ongun

Öz

Bu araştırma üniversite öğrencilerinin çevresel farkındalık düzeyleri ile algılanan ebeveyn yetiştirme stilleri arasındaki ilişkiyi belirlemek ve araştırmanın sosyo-demografik değişkenlerine göre öğrencilerin çevresel farkındalık düzeylerini incelemek üzere gerçekleştirilmiştir. 2019-2020 akademik eğitim öğretim yılı içinde gerçekleştiren araştırmanın örneklem grubunu Karabük Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi öğrencileri (N=314) oluşturmaktadır. Araştırmada Çevresel Farkındalık Ölçeği (ÇFÖ), Çocuk Yetiştirme Stilleri Ölçeği (ÇYSÖ)-Anne ve Baba Formları ve Sosyo-Demografik Bilgi Formu kullanılmıştır. Yapılan korelasyon analizlerinde katılımcıların çevresel farkındalık düzeyleri ile (1) babaya ilişkin denetleyici yetiştirme boyutu arasında negatif yönlü düşük düzeyde (rs(314) = -.115, p<.05); (2) babaya ilişkin ilgili yetiştirme boyutu arasında pozitif yönlü düşük düzeyde (rs(314) = .171, p<.01) istatistiksel olarak anlamlı bir ilişki elde edilmiştir. Öğrencilerin çevresel farkındalık düzeylerinin, babanın yetiştirme stiline ve aynı yetiştirme stiline sahip ebeveynlerin yetiştirme stiline göre izin verici/müsamahakâr yetiştirme stili lehine anlamlı bir şekilde farklılaştığı görülmüştür. Araştırmanın sosyo-demografik değişkenlerine göre yapılan farklılık analizlerinde kadın katılımcıların lehine; babanın eğitim düzeyi gruplarında lise ile lisans grubu arasında lisans lehine çevresel farkındalık puanlarında istatistiksel açıdan anlamlı bir farklılık tespit edilmiştir.

Anahtar Kelimeler

Çevresel farkındalık, yetiştirme stilleri, ilgili yetiştirme boyutu, denetleyici yetiştirme boyutu, üniversite öğrencileri

Kaynakça

• Alnıaçık, Ü. (2010). Çevreci yönelim, çevre dostu davranış ve demografik özellikler: Üniversite öğrencileri üzerinde bir araştırma. Sosyal Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 10(20), 507-532.
• Aydede Yalçın, M. N., ve Çaycı, B. (2018). Öğretmen adaylarının çevresel farkındalıklarının sosyo-demografik özellikleri açısından incelenmesi. Trakya Eğitim Dergisi, 8(3), 578-590.
• Bandura, A. (1977). Social learning theory. New Jersey: Prentice Hall.
• Baumrind, D. (1966). Effects of authoritative parental control on child behavior. Child Developmental, 37(4), 887-907. doi.org/10.2307/1126611
• Baumrind, D. (1967). Child-care practices anteceding three patterns of preschool behavior. Genetic Psychology Monographs, 75(1), 43–88.
• Baumrind, D. (1971). Current patterns of parental authority. Developmental Psychology, 4(1), 1-103. doi.org/10.1037/h0030372
• Baumrind, D. (1991). The influence of parenting style on adolescent competence and substance abuse. Journal of Early Adolescence, 11(1), 56–95. doi.org/10.1177/0272431691111004
• Baumrind, D. (1996). The discipline controversy revisited. Family Relations: An Interdisciplinary Journal of Applied Family Studies, 45(4), 405-414. doi.org/10.2307/585170
• Baumrind, D., Larzelere, R., & Owens, E. B. (2010). Effects of preschool parents’ power assertive patterns and practices on adolescent development. Parenting: Science and Practice, 10, 157-201. doi.org/10.1080/15295190903290790
• Blair, M. (2008). Community environmental education as a model for effective environmental programmes, Australian Journal of Environmental Education, 24, 45-53. doi.org/10.1017/S0814062600000574
• Calafat, A., Garcia, F., Juan, M., Becona, E., & Fernandez-Hermida, J. R. (2014). Which parenting style is more protective against adolescent substance use? Evidence within the European context. Drug and Alcohol Dependence, 138, 185–192. doi.org/10.1016/j.drugalcdep.2014.02.705
• Carlo, G., White, R. M. B., Streit, C., Knight, G. P., & Zeiders, K. H. (2018). Longitudinal relations among parenting styles, prosocial behaviors, and academic outcomes in U.S. Mexican adolescents. Child Development, 89(2), 577-592. doi.org/10.1111/cdev.12761
• Darling, N., & Steinberg, L. (1993). Parenting style as context: An integrative model. Psychological Bulletin, 113(3), 487–496. doi.org/10.1037/0033-2909.113.3.487
• Ek, H. N, Kılıç, N., Öğdüm, P., Düzgün, G., ve Şeker, S. (2009). Adnan Menderes Üniversitesinin farklı akademik alanlarında öğrenim gören ilk ve son sınıf öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik tutumları ve duyarlılıkları. Kastamonu Eğitim Dergisi, 17(1), 125-136.
• Eldeleklioglu, J. (2007). The relationships between aggressiveness, peer pressure and parental attitudes among Turkish high school students. Social Behavior and Personality, 35(7), 975-986. doi.org/10.2224/sbp.2007.35.7.975
• Garcia, F., & Gracia, E. (2009). Is always authoritative the optimum parenting style? Evidence from Spanish families. Adolescence, 44(173), 101-131.
• Garcia, O. F., & Serra, E. (2019). Raising children with poor school performance: Parenting styles and short- and long-term consequences for adolescent and adult development. International Journal of Environmental Research and Public Health, 16(7), 1-24. doi.org/10.3390/ijerph16071089
• Garcia, O. F., Fuentes, M. C., Gracia, E., Serra, E., & Garcia, F. (2020). Parenting warmth and strictness across three generations: Parenting styles and psychosocial adjustment. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(20), 1-18. doi.org/10.3390/ijerph17207487
• Gracia, E., Fuentes, M. C., Garcia F., & Lila, M. (2012). Perceived neighborhood violence, parenting styles, and developmental outcomes among Spanish adolescents. Journal of Community Psychology, 40(8), 1004-1021. doi.org/10.1002/jcop.21512
• Gök, E., ve Afyon, A. (2015). İlköğretim öğrencilerinin çevre bilgisi ve çevresel tutumları üzerine alan araştırması. Türk Fen Eğitimi Dergisi, 12(4), 77-93. doi.org/10.12973/tused.10152a
• Grodzinska-Jurczak, M., Stepska, A., Nieszpotek, K., & Bryda, G. (2006). Perception of environmental problems among preschool children in Poland. International Research in Geographical and Environmental Education, 15(1), 62-76. doi.org/10.2167/irgee187.0
• Grønhøj, A., & Thøgersen, J. (2009). Like father, like son? Intergenerational transmission of values, attitudes, and behaviours in environmental domain. Journal of Environmental Psychology, 29(4), 414–421. doi.org/10.1016/j.jenvp.2009.05.002
• Gunnoe, M. L., Hetherington, E. M., & Reiss, D. (1999). Parental religiosity, parenting style, and adolescent social responsibility. Journal of Early Adolescence, 19, 199–225. doi.org/10.1177/0272431699019002004
• Hunter, L. M., Hatch, A., & Johnson, A. (2004). Cross-national gender variation in environmental behaviors. Social Sciences Quarterly, 85(3), 677-694. doi.org/10.1111/j.0038-4941.2004.00239.x
• Kanbak, A. (2015). Üniversite öğrencilerinin çevresel tutum ve davranışları: Farklı değişkenler açısından Kocaeli Üniversitesi örneği. Kocaeli Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi (KOSBED), 30, 77-90.
• Kaya, E., Akıllı, M., ve Sezek, F. (2009). Lise öğrencilerinin çevreye karşı tutumlarının cinsiyet açısından incelenmesi. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(18), 43-54.
• Kocakurt, Ö., ve Güven, S. (2005). Çevre, aile ve çocuk. Eğitim ve Bilim Dergisi, 30(135), 34-38.
• Lamborn, S. D., Mounts, N. S., Steinberg, L., & Dornbusch, S. M. (1991). Patterns of competence and adjustment among adolescents from authoritative, authoritarian, indulgent, and neglectful families. Child Development, 62(5), 1049-1065. doi.org/10.1111/j.1467-8624.1991.tb01588.x
• Maccoby, E. E., & Martin, J. A. (1983). Socialization in the context of the family: Parent-child interaction. In P. H. Mussen (Series Ed.) & E. M. Hetherington (Ed.) Handbook of child psychology: Vol. IV. Socialization, personality and social development (pp. 1-101). New York: Wiley.
• Martínez, I., & Garcia, J. F. (2007). Impact of parenting styles on adolescents’ self-esteem and internalization of values in Spain. The Spanish Journal of Psychology, 10(2), 338–348. doi.org/10.1017/S1138741600006600
• Martinez, I., & Garcia, J. F. (2008). Internalization of values and self-esteem among Brazilian teenagers from authoritative, indulgent, authoritarian, and neglectful homes. Adolescence, 43(169), 13-29.
• Meeusen, C. (2014). The intergenerational transmission of environmental concern: The influence of parents and communication patterns within the family. The Journal of Environmental Education, 45(2), 77-90. doi.org/10.1080/00958964.2013.846290
• Özdemir, O. (2010). Doğa deneyimine dayalı çevre eğitiminin ilköğretim öğrencilerinin çevrelerine yönelik algı ve davranışlarına etkisi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 27, 125-138.
• Özmen, D., Çetinkaya, A. Ç., ve Nehir, S. (2005). Üniversite öğrencilerinin çevre sorunlarına yönelik tutumları. TSK Koruyucu Hekimlik Bülteni, 4(6), 330-344.
• Palmberg, I. E., & Kuru, J. (2000). Outdoor activities as a basis for environmental responsibility. The Journal of Environmental Education, 31(4), 32-36. doi.org/10.1080/00958960009598649
• Peker, C., ve Aydın, A. (2017). Ergenlerde algılanan ebeveynlik stilleri, narsisizm, psikolojik ve sosyal uyum. Çocuk ve Gençlik Ruh Sağlığı Dergisi, 24(2), 137-153.
• Perez-Gramaje, A. F., Garcia, O. F., Reyes, M., Serra, E., & Garcia, F. (2019). Parenting styles and aggressive adolescents: Relationships with self-esteem and personal maladjustment. The European Journal of Psychology Applied to Legal Context, 12(1), 1-10. doi.org/10.5093/ejpalc2020a1
• Rodrigues, Y., Veiga, F., Fuentes, M. C., & Garcia, F. (2013). Parenting and adolescents’ self-esteem: The Portuguese context. Revista de Psicodidáctica, 18(2), 395-416. doi.org/10.1387/RevPsicodidact.6842
• Queiroz, P., Garcia, O. F., Garcia, F., Zacares, J. J., & Camino, C. (2020). Self and nature: Parental socialization, self-esteem, and environmental values in Spanish adolescents. International Journal of Environmental Research and Public Health, 17(10), 1-14. doi.org/10.3390/ijerph17103732
• Sarkar, M. (2011). Secondary students’ environmental attitudes: The case of environmental education in Bangladesh. International Journal of Academic Research in Business and Social Sciences, 1(3), 106-116.
• Steinberg, L. (1990). Interdependency in the family: Autonomy, conflict, and harmony in the parent-adolescent relationship. In S. Feldman and G. Elliott (Eds.), At the threshold: The developing adolescent (pp. 255-276). Cambridge, MA: Harvard University Press.
• Steinberg, L., Mounts, N. S., Lamborn, S. D., & Dornbusch, S. M. (1991). Authoritative parenting and adolescent adjustment across varied ecological niches. Journal of Research on Adolescence, 1(1), 19-36.
• Steinberg, L., Susie D. Lamborn, S. D. Darling, N., Mounts, N. S., & Dornbusch, S. M. (1994). Over-time changes in adjustment and competence among adolescents from authoritative, authoritarian, indulgent, and neglectful families. Child Development, 65(3), 754-770. doi.org/10.2307/1131416
• Sümer, N., ve Güngör, D. (1999). Çocuk yetiştirme stillerinin bağlanma stilleri, benlik değerlendirmeleri ve yakın ilişkiler üzerindeki etkisi. Türk Psikoloji Dergisi, 14(44), 35-62.
• Şafak, Ş., ve Erkal, S. (1999). Çevre eğitimi ve aile. Eğitim ve Bilim Dergisi, 23(112), 63-66.
• Şama, E. (2003). Öğretmen adaylarının çevre sorunlarına yönelik tutumları. G.Ü. Gazi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23(2), 99-110.
• Şenyurt, A., Temel, A. B., ve Özkahraman, Ş. (2011). Üniversite öğrencilerinin çevresel konulara duyarlılıklarının incelenmesi. S.D.Ü. Sağlık Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 2(1), 8-15.
• Thomas, G. (2005). Traditional adventure activities in outdoor environmental education. Australian Journal of Outdoor Education, 9(1), 31-39. doi.org/10.1007/BF03400810
• Tunç, A., ve Tezer, E. (2006). Çocuk yetiştirme stilleri ve benlik saygısı arasındaki ilişki. Türk Psikolojik Danışma ve Rehberlik Dergisi, 3(25), 37-44.
• Türkel, Y. D., & Tezer, E. (2008). Parenting styles and learned resourcefulness of Turkish adolescents. Adolescence, 43(169), 143-152.
• Türküm, A. S. (1998). Çağdaş toplumda çevre sorunları ve çevre bilinci. G. Can (Ed.) Çağdaş yaşam çağdaş insan içinde (ss. 165-180). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Açıköğretim Fakültesi.
• Ziadat, A. H. (2010). Major factors contributing to environmental awareness among people in a third world country/Jordan. Environment, Development and Sustainability, 12, 135–145. doi.org/10.1007/s10668-009-9185-4
• Ziadat, A. H., & Ziadat, A. H. (2010). Assessment of special needs people towards environmental awareness in the Hashemite Kingdom of Jordan. American Journal of Environmental Sciences, 6(5), 455-462. doi.org/10.3844/ajessp.2010.455.462
• Xiao, C., & McCright, A. M. (2015). Gender differences in environmental concern: Revisiting the institutional trust hypothesis in the USA. Environment and Behavior, 47(1), 17–37. doi.org/10.1177/0013916513491571