ÖĞRETMENLERİN MESLEKİ İDEALİZMLERİNİN VE ÖRGÜTSEL SOSYALLEŞME DÜZEYLERİNİN ÖRGÜTSEL UYUMA ETKİSİ

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 3, 681 - 696, 11.12.2023

Ali Gölmez , Taner Atmaca

Öz

Mesleki idealizm öğretmenlerin mesleklerini yaparken çeşitli üst değerlere sahip olması anlamına gelmektedir. İdealist öğretmen davranışları eğitim-öğretimde hem sınıf içerisinde hem de okuldaki diğer örgütsel davranışlar üzerinde olumlu etkiler oluşturmaktadır ve idealizm farklı değişkenlerle ilişki içerisindedir. Bu araştırmanın temel amacı öğretmenlerin mesleki idealizm, örgütsel sosyalleşme ve örgütsel uyum düzeyleri arasındaki ilişkiyi ortaya koymak ve mesleki idealizm ile örgütsel sosyalleşmenin örgütsel uyumu ne düzeyde yordadığını tespit etmektir. Bu çalışma, nicel araştırma geleneği içerisinde yer alan ilişkisel tarama modeli ile tasarlanmış ve gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın örneklemini çeşitli alanlarda görev yapan ve Düzce’de resmî okullarda çalışan 488 öğretmen oluşturmaktadır. Araştırmada kolay örnekleme tekniği kullanılmıştır. Toplam üç farklı ölçme aracı ile veriler elde edilmiştir. Araştırma bulguları mesleki idealizm ve örgütsel sosyalleşme arasında orta düzeyde, pozitif yönlü ve anlamlı bir ilişkinin olduğunu ortaya koymaktadır. Mesleki idealizm ve örgütsel uyum ile örgütsel sosyalleşme ve örgütsel uyum arasında pozitif yönlü, anlamlı ve orta düzeyde bir ilişki söz konusudur. Mesleki idealizm ile örgütsel sosyalleşme bir arada örgütsel uyumu anlamlı şekilde yordamaktadır. Örgütsel uyumun yaklaşık %22’lik kısmı mesleki idealizm ve örgütsel sosyalleşme ile açıklanmaktadır. Mesleki idealizmin korunmasına yönelik destekleyici eğitim politikalarının sürdürülmesi, öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmeleri sürecinde yönetsel desteği yeterince alabilmeleri daha kolay örgütsel uyum sağlamalarında önemli sayılabilecek öneriler içerisinde yer alabilir.

Anahtar Kelimeler

Mesleki idealizm, örgütsel sosyalleşme, örgütsel uyum

Kaynakça

• Akbaş, T. T. (2010). Örgütsel etik iklim, kişi-örgüt uyumu, örgütsel bağlılık ve örgütsel vatandaşlık davranışı ilişkisi: görgül bir araştırma. Doktora Tezi (Tez No: 271351), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Akın, A. ve Koçak, R. (2007). Öğretmenlerin sınıf yönetimi becerileri ile iş doyumları arasındaki ilişki. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 51(51), 353-370.
• Andur, A. (2014). İlköğretim okulu öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme ve örgütsel bağlılığa ilişkin algıların bazı değişkenler açısından incelenmesi (Manisa ili örneği). Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 368314), Ege Üniversitesi, İzmir.
• Argon, T. (2011). İlköğretim okulu öğretmenlerinin örgütsel sosyalleşme düzeylerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. E-Journal of New World Sciences Academy Education Sciences, 6(1), 197-207.
• Aykut, S. (2007). Örgütsel adalet, birey-örgüt uyumu ile çalışanların işle ilgili tutumları (Pendik ilçesi örneği). Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 209011), Yeditepe Üniversitesi, İstanbul.
• Brubacher, J. S. (1983). Ülkücülük ve gerçekçilik (Çev. A. Ferhan Oğuzkan), Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Dergisi, 16(1), 373-383.
• Can, N., Yıldırım, N., Bedir, G. ve Atalmış, E. H. (2019). İdealist öğretmen ölçeğinin geliştirilmesi: geçerlik ve güvenirlik çalışması. Manisa Celal Bayar Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 17(4), 405-418.
• Canuylası, E. M. (2021). Geçmişin perspektifinden günümüze idealist öğretmen: karma bir araştırma. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 676213), İstanbul Sabahattin Zaim Üniversitesi, İstanbul.
• Chao, G. T., O'Leary-Kelly, A. M., Wolf, S., Klein, H. J. & Gardner, P. D. (1994). Organizational socialization: its content and consequences. Journal of Applied Psychology, 79, 730-743.
• Çalık, C. (2006). Örgütsel sosyalleşme sürecinde eğitimin değişen rolü ve önemi. Kastamonu Eğitim Dergisi, 14(1), 1-10.
• Çalışkan, N. ve Yeşil, R. (2005). Eğitim sürecinde öğretmenin beden dili. Gazi Üniversitesi Kırşehir Eğitim Fakültesi Dergisi, 6(1), 199-207.
• Çalışkan, M., Işık, A. N. ve Saygın, Y. (2013). Öğretmen adaylarının ideal öğretmen algıları. İlköğretim Online, 12(2), 575-584.
• Çapar, A. D. (2007). İlköğretim okulu sınıf ve branş öğretmenlerinin örgütsel sosyalleşme düzeyleri (Antalya ili örneği). Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 229319), Akdeniz Üniversitesi, Antalya.
• Çelik, M., Turunç, Ö. ve Demirkaya, H. (2011). Çalışanların adalet algılarının iş performansına etkisinde kişi örgüt uyumunun aracılık rolü: turizm sektöründe görgül bir çalışma. Seyahat ve Otel İşletmeciliği Dergisi, 8(2), 40-57.
• Çetin, H. (2019). Eğitimden idealist beklentiler pragmatist yaklaşımlar. Ankara University Journal of Faculty of Educational Sciences (JFES), 27(2), 660-678.
• Çiçek, I., Evcimen, İ. ve Biçer, İ.H. (2018). Örgütsel bağlamda kişi-grup uyumu: kuramsal perspektif. Uluslararası Yönetim İktisat ve İşletme Dergisi, 14(3), 699-730.
• Dönmez, E. (2016). Örgütsel sosyalleşme ile örgütsel sessizlik arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 433700), Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Erdoğan, U. (2012). İlköğretim okullarının bürokratik yapıları ile öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri arasındaki ilişki (Malatya ili örneği). Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 314199), İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Erdoğan, U. ve Dönmez, B. (2019). Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeylerini belirlemeye yönelik bir ölçek geliştirme çalışması. İnönü Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 20(1), 288-302.
• Erkılıç, T. ve Himmetoğlu, B. (2015). İdealist felsefenin eğitim yönetimine ve klasik yönetim yaklaşımlarına etkileri. Anadolu Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü Dergisi, 5(2), 94-108.
• Fisher, C. D. (1986). Organizational socialization: an integrative review. Research in Personnel and Human Resource Management, 4, 101-145.
• Garip, N.E. (2009). Okul yöneticilerinin, göreve yeni başlayan öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme sürecinde, sosyalleştirme stratejilerini kullanma düzeylerinin incelenmesi (Tekirdağ ili örneği). Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 190246), Trakya Üniversitesi, Edirne.
• Gençtürk, E., Akbaş, Y. ve Kaymakçı, S. (2012). Sosyal bilgiler öğretmen adaylarının bakış açısıyla ideal öğretmenin özellikleri. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1559-1572.
• Gökoğlu, S. (2013). Örgütsel uyumsuzlukla başa çıkmada yeni bir yaklaşım: algılanan kontrol mekanizmaları. Doktora Tezi (Tez No: 337514), Dokuz Eylül Üniversitesi, İzmir.
• Guliyeva, D. (2018). Psikolojik sözleşme, kişi örgüt uyumu, örgütsel çekicilik ve duygusal emek düzeyleri arasındaki ilişkilerin incelenmesi: konaklama işletmelerinde çalışanlar üzerine bir araştırma. Doktora Tezi (Tez No: 532961), İstanbul Üniversitesi, İstanbul.
• Güçlü, N. (2004). Öğretmenlik mesleğine başlarken yeni öğretmenlerin örgütsel sosyalleşmeleri ilk günden başöğretmenliğe. Ankara: Asil Dağıtım.
• Gültekin, M. (2015). İlköğretim öğrencilerinin ideal öğretmen algısı. Electronic Turkish Studies, 10(11), 725-756.
• Gürbüz, B. (2022). Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri ile özyeterlik algı düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 719135), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Haueter, J. A., Macan, T. H. & Winter, J. (2003). Measurement of newcomer socialization: construct validation of a multidimensional scale. Journal of Vocational Behavior, 63, 20–39.
• Hellriegel, D., Slocum, J.W. (2011). Organizational behaviour. South-Western Cengage Learning.
• Holland, J. L. (1976). Vocational preferences. Chicago: Rand Mcnally College Pub. Co.
• Hoy, W. K. & Woolfolk, A. E. (1990). Socialization of student teachers. American Educational Research Journal, 27(2), 279-300.
• İğde, H. ve Yakar, L. (2021). Öğretmenlerin idealistlik düzeylerinin ve idealist öğretmen algılarının incelenmesi. Cumhuriyet Uluslararası Eğitim Dergisi, 10(3), 1283-1309.
• Karasar, N. (2012). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayınları
• Kartal, S. (2003). İlköğretim okulu yönetici ve öğretmenlerinin örgütsel sosyalleşme düzeyleri (Ankara ili örneği). Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 205191), Ankara Üniversitesi, Ankara.
• Kelepçe, M. ve Özbek, O. (2008). Gençlik ve spor genel müdürlüğü personelinin örgütsel sosyalleşme düzeyleri. Spormetre Beden Eğitimi ve Spor Bilimleri Dergisi, 6(3), 113-123.
• Kılıç, K. C. (2010). Bireysel ve örgütsel değerler arasındaki uyumun çalışanların iş davranışlarına etkileri üzerine ampirik bir çalışma. Çukurova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 19(1), 20-35.
• Kır, İ. (2011). Toplumsal bir kurum olarak ailenin işlevleri. Elektronik Sosyal Bilimler Dergisi, 10(36), 381-404.
• Kristof, A. L. (1996). Person-organization fit: an integrative review of its conceptualizations, measurement, and implications. Personnel Psychology, 49(1), 1-49.
• Kurtpınar, M. (2011). Birey-örgüt uyumunun bireysel performans üzerindeki etkisinde kişilik özellikleri ve işe adanmışlığın rolü. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 306495), Harp Akademileri Komutanlığı Stratejik Araştırmalar Enstitüsü Müdürlüğü, İstanbul.
• Kurtulmuş, Ö. F. (2018). Öğretmen görüşlerine göre okullarda örgütsel sosyalleşme ve örgütsel sessizlik düzeyleri arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 524764), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Memduhoğlu, H. B. (2008). Örgütsel sosyalleşme ve Türk eğitim sisteminde örgütsel sosyalleşme süreci. Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 5(2), 137-153.
• Morrison, E. W. (1993). Longitudinal study of the effects of information seeking on newcomer socialization. Journal of Applied Psychology, 78(2), 173-183.
• Nartgün, S. ve Demirer, S. (2016). Öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme ve özdeşleşme düzeyleri ile birlikte çalışma yeterlikleri arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 16(1), 237-269.
• Nelson, D. L. & Quick, J. C. (1997). Organizational behavior: foundations, realities, and challenges. New York: West Publishing Company.
• Öğretir, M. (2013). İlköğretim okullarında görev yapan öğretmenlerin örgütsel sosyalleşme düzeyleri. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 357102), Pamukkale Üniversitesi, Denizli.
• Özdemir, O., Birer, İ. ve Akkoç, İ. (2019). Lider desteği ve örgütsel adalet algısının iş performansına etkisinde kişi-örgüt uyumunun aracılık rolü. Toros Üniversitesi İİSBF Sosyal Bilimler Dergisi, 6(10), 77-106.
• Özgan, H. (2003). Stajyer öğretmenlerin sosyalleşme sürecinde okul yöneticilerinden beklentileri. Eğitim ve Bilim, 38(168), 17-29.
• Özgen, F. Ö. ve Turunç, Ö. (2017). Örgütsel adalet- sinizm ilişkisinde kişi örgüt uyumunun rolü: eğitim sektöründe bir araştırma. Uluslararası İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 3(2), 80-96.
• Özgüzel, S. (2017). Küreselleşmeyle sosyal bilgilere dersinde yeni boyutlar: yaşam-boyu öğrenmenin önemi. Eyfor 8. Uluslararası Eğitim Yönetimi Forumu, Ankara, 371-385.
• Parıltı, K. (2020). Kocaeli Büyükşehir Belediyesi gençlik ve spor hizmetleri dairesi başkanlığındaki spor eğitmenlerinin kişi-örgüt uyumu ve örgütsel bağlılık düzeylerinin ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 647724), Kocaeli Üniversitesi, Kocaeli.
• Pekdemir, İ., Koçoğlu, M. ve Çetin Gürkan, G. (2018). Birey-örgüt uyumunun açıkça konuşma davranışı üzerindeki etkisinde algılanan yönetici desteğinin aracılık rolü: MBA öğrencilerine yönelik bir araştırma. İstanbul Üniversitesi İşletme Fakültesi İşletme İktisadı Enstitüsü Yönetim Dergisi, 24(75), 83-104.
• Sarıtaş, S. (2013). Ortaöğretim öğrencilerine göre ideal öğretmen özellikleri. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 349123), Gazi Üniversitesi, Ankara.
• Schneider, B. (1987). The people make the space. Personnel Psychology, 40, 437-453.
• Sezgin, F. (2006). İlköğretim okulu öğretmenlerinin birey-örgüt değer uyumuna ilişkin algıları. Kuram ve Uygulamada Eğitim Yönetimi, 48(48), 557-583.
• Sökmen, A. (2007). Örgütsel sosyalleşme sürecinde işgörenlerin yöneticilerine dönük algıları: Ankara’daki otel işletmelerinde bir değerlendirme. Anatolia: Turizm Araştırmaları Dergisi, 18(2), 170-182.
• Söylemez, R. (2018). Yüksek lisans düzeyindeki sosyal bilgiler eğitimcilerinin ideal öğretmen algısı. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 514455), İnönü Üniversitesi, Malatya.
• Şerefhanoğlu, O. (2014). Okul müdürlerinin mentorluk fonksiyonları ile öğretmenlerin örgütsel uyum düzeyleri arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 357772), Balıkesir Üniversitesi, Balıkesir.
• Tabachnick, B. G. & Fidell, L. S. (2013). Using multivariate statistics. Boston: Allyn & Bacon.
• Taş, B. (2020). Öğretmenlerin idealistlik düzeylerinin yaşam boyu öğrenme eğilimleri ile ilişkisi. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 635353), Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Kahramanmaraş.
• Telli, S., Brok, P. D. ve Çakıroğlu, J. (2008). Teachers' and students' perceptions of the ideal teacher. Eğitim ve Bilim, 33(149), 118-129.
• Turan, G. A. (2019). Öğretmen görüşlerine göre örgütsel sosyalleşme ile dönüşümcü liderlik arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 558630), Marmara Üniversitesi, İstanbul.
• Turunç, D. ve Çelik, D. (2012). İş tatmini-kişi örgüt uyumu ve amire güven- kişi-örgüt uyumu ilişkisinde dağıtım adaletinin düzenleyici rolü. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 14(2), 57-78.
• Uçan, F. (2019), Örgütsel bağlılık, iş tatmini ve kişi-örgüt uyumu bağlamında kamu personel hareketliliği. Ankara: Ekin Basım Yayın Dağıtım.
• Ulusoy, M. (2013). Sınıf öğretmeni adaylarının ideal öğretmen ve mesleki yeterliklerle ilgili değerlendirmeleri. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 6(4), 324-341.
• Üstüner, M., Demirtaş, H., Özer, N. ve Cömert, M. (2009). Ortaöğretim öğretmenlerinin öz-yeterlik algıları. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 9(17), 1-16.
• Yanpar-Yelken, T., Çelikkaleli, Ö. ve Çapri, B. (2007). Eğitim fakültesi kalite standartlarının belirlenmesine yönelik öğretmen adayı görüşleri (Mersin Üniversitesi örneği). Mersin Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 3(2), 191-215.
• Yıldız, K. (2012). İlköğretim okulu yöneticilerinin örgütsel sosyalleşme sürecinde sosyalleştirme stratejilerini kullanma düzeyleri. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(2), 333-355.
• Yılmaz, Ö. (2018). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel dışlanma ve örgütsel uyum algıları arasındaki ilişki. Yüksek Lisans Tezi (Tez No: 509850), Bolu Abant İzzet Baysal Üniversitesi, Bolu.
• Yılmaz, Ö. & Akgün, N. (2019). İlkokul ve ortaokul öğretmenlerinin örgütsel dışlanma ve örgütsel uyum algıları arasındaki ilişki. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 19(3), 1147-1159.
• Yücel, İ. ve Çetinkaya, B. (2016). Birey-örgüt uyumu ile örgütsel bağlılık arasındaki ilişkide cinsiyetin rolü: Kayseri örneği. Aksaray Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(3), 17-30.