İŞ ARAYANLARIN İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ ALGISINA YÖNELİK BİR ALAN ARAŞTIRMASI

Yıl 2023, Cilt: 27 Sayı: 3, 565 - 582, 11.12.2023

Bora Balun , İsmail Hakkı Dinçay

Öz

Çalışanların gerek fiziksel gerekse ruhsal sağlıkları ve sosyal yönden kendilerini güvende hissetmelerini sağlayan, aynı zamanda işe uyumlu bireyler yetiştirmek amacıyla iş sağlığı ve güvenliği konusu gün geçtikçe çalışanlar, işverenler ve toplumsal açıdan önem kazanmaktadır. Çalışma ortamının güvenli olması ve gerekli sağlık önemlerinin alınması iş kazalarının azalmasına, meslek hastalıklarının asgari düzeye indirilmesine, ilave olarak çalışanların işyerine olan sadakatinin artmasına, iş tatmininin sağlanmasına, verimlilik ve motivasyonlarına katkı sağlamaktadır. Bununla birlikte özellikle son dönemde ülkelerin istihdam yaratma kapasitelerinin gerilemesi, ekonomik krizler, yeni istihdam olanaklarının yaratılamaması gibi gerekçelerle işsizlik fiili bir olguya dönüşmeye başlamıştır. Bu noktada iş arayan bireylerin temel motivasyon kaynaklarının belirlenmesinin, bu kitleye yönelik üretilecek politikalarda yardımcı olacağı düşünülmüştür. Bu bakış açısı çerçevesinde “İş Arayanların İş Sağlığı ve Güvenliği Algısını” değerlendirilmek amacıyla, iş arama sürecinde ve farklı şehirlerde ikamet etmekte olan (Eskişehir, Afyon, Kütahya, Bilecik ve Karabük) bireylerle çalışma yapılması planlanmış, toplam 508 katılımcıya ulaşılmıştır. Bu maksatla çalışmanın amacına uygun olduğu değerlendirilen ve toplamda 25 sorudan oluşan Güvenli Davranış Ölçeği-Güven Uyumu, Güvenlik Eğitimi, Güvenlik Farkındalığı Yetkinlik ve Kadercilik ölçekleri kullanılmıştır. Araştırma kapsamında elde edilen veriler, bireylerin eğitim düzeyleri arttıkça iş arama sürecinde iş sağlığı ve güvenliğine daha fazla önem verdiklerini, yine iş kazası geçiren bireyler için iş sağlığı ve güvenliği konusunun iş arama sürecinde önemli bir tercih kriteri olduğunu göstermektedir.

Anahtar Kelimeler

İş sağlığı ve güvenliği, işsizlik, istihdam, mesleki risk

A RESEARCH ON OCCUPATIONAL HEALTH AND SAFETY PERCEPTION OF JOB SEEKERS

Öz

Occupational health and safety issue, which enables employees to feel safe both physically and mentally as well as enables them to be trained as individuals fitting the job, is gaining importance day by day from the point of view of employees, employers and society. Providing a safe working environment as well as taking all the necessary health precautions enables to reduce occupational accidents, to minimize occupational diseases, in addition, to increase the loyalty of the employees towards their work places, also contributes to the motivation, productivity and job satisfaction of the employees. Moreover, unemployment is becoming a defacto phenomenon due to reasons such as recent decline in the job creation capacity of countries, economic crisis, and not being able to create new employment opportunities. Defining main motivation sources of job seeking individuals at this point is thought to be helpful for the policies to be produced for this group. Within the framework of this point of view, in order to assess “Occupational Health and Safety Perception of Job Seekers” a study has been planned to be carried out with the individuals looking for jobs and residing in different cities (Eskişehir, Afyon, Kütahya, Bilecik and Karabük), and a total of 508 participants selected in accordance with the populations of the provinces have been reached. Within this respect, Safe Behavior Scale-Trust Compliance, Safety Education, Safety Awareness Competence, Fatalism scales consisting of a total of 25 questions, which are assessed to be proper with the purpose of the study. As a result of these analyzes, it has been concluded that the more educated the individuals are, the more importance they give to occupational health and safety, again occupational health and safety issues are important preference criteria during the job seeking process for individuals who experienced an accident at work.

Anahtar Kelimeler

Occupational health and safety, unemployment, employment, occupational risk

Kaynakça

• Alaca, N. & Kabaca, H. (2022). Program çıktılarının mezunlar tarafından algılanan karşılanma düzeyi, eğitim ve iş memnuniyetlerinin ve iş bulma sürelerinin mezuniyet yıllarına göre karşılaştırılması: Acıbadem Mehmet Ali Aydınlar Üniversitesi fizyoterapi ve rehabilitasyon bölümü. Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Fakültesi Dergisi, 9(1), 166-190.
• Altunışık, R. (2008). Anketlerde veri kalitesinin iyileştirilmesi için öntest (pilot test) Yöntemleri. Pazarlama ve Pazarlama Araştırmaları Dergisi, (2), 1-17.
• Aytekin, Ç. D. & Işık, M. (2022). İŞKUR tarafından uygulanan işbaşı eğitim programlarına ilişkin işverenin tutumu üzerine bir araştırma: Isparta ili örneği. Süleyman Demirel Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 27(2), 257-276.
• Badri, A. Trudel, B. B. & Souissi, S. (2018). Occupational health and safety in the industry 4.0 era: A cause for major condern? Safety Science, 109, 403-411.
• Balun, B. & Dinçay, İ.H. (2022). X, Y ve Z kuşağının iş arama kanallarını kullanma farklılıklarına yönelik bir alan araştırması. Mehmet Akif Ersoy Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 35, 162-178.
• Bayrak Kök, S. (2010). İş tatmini ve örgütsel bağlılığın incelenmesine yönelik bir araştırma. Atatürk Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Dergisi, 20(1), 291-317.
• Borg, W. R. & Gall, M. D. (1989). Educational research: An introduction. London: Longman Group.
• Boyt, T. E. Lusch, R. F. & Naylor, G. (2001). The role of professionalism in determining of job satisfaction in professional services: A study of marketing researhers. Journal of Service Research, 3(4), 321-330.
• Bulut, A. Ünal, E. & Şengül, H. (2020). Bir kamu hastanesinde iş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının değerlendirilmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 23 (1), 1-22.
• Cengizler, F. (2014). 6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Yasası’nın ülkemize getirisi ve götürüsü. İstanbul Hukuk Mecmuası, 28(2), 81-86.
• Çağlar, A. Kumaş, H. ve Moralı, T. (2015). Türkiye’de işsizlerin iş arama süresini belirleyen faktörler: 2007-2013 dönemi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 5(1), 68-103.
• Çınar, O. & Gündoğdu, M. (2019). İş sağlığı-güvenliği, iş tatmini ve örgütsel bağlılık arasındaki ilişkinin incelenmesi: Erzurum ve İstanbul uygulaması. İş ve Hayat, 5(9), 231-247.
• Çopur, Z. Varlı, B. E. Avşar, M. & Şenbaş, M. (2006). Ege Üniversitesi Hastanesi'nde çalışan ev idaresi personelinin iş sağlığı ve güvenliği konusundaki görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe Sağlık İdaresi Dergisi, 9 (1), 39-53.
• Davis, D. & Cosenza, R. M. (1998). Business research for decision making. Boston: Pws-Kent Publishing Company.
• Daumiller, M. & Dresel, M. (2020). Researchers achievement goals: prevalence, structure, and associations with job burnout/engagement and professional learning. Contemporary Educational Psychology, 61, 90-113.
• Demirbilek, T. (2005). İş güvenliği kültürü. İzmir: Legal Yayınları.
• Dursun, S. (2011). Güvenlik kültürünün güvenli performansı üzerine etkisine yönelik bir uygulama. (Yayınlanmamış doktora tezi). Uludağ Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Dursun, S. (2013). İş güvenliği kültürünün çalışanların güvenli davranışları üzerine etkisi. Sosyal Güvenlik Dergisi, 3(2), 61-75.
• Gökçe, A. (2022). İş sağlığı ve güvenliği açısından endüstri ilişkileri ikliminin önemi üzeri bir araştırma. Tarsus Üniversitesi Uygulamalı Bilimler Fakültesi Dergisi, 2(1), 42-55.
• Gökkaya, Ö. Latif, H. & Uçkun, G. (2015). İş arama sürecinde iş ilanı çözümlemesi ve iş arayan-iş ilanı uyumu. Kastamonu Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 8(2), 25-38.
• Gönç-Şavran, T. (2009). Araştırma evreni, örneklem seçimi ve ölçüm. N. Suğur (Ed). Sosyolojide Araştırma Yöntem ve Teknikleri içinde, (138-157 ss.), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını No: 1963.
• Güler, Y. K. (2012). İş arama davranışı: Bütüncül psiko-sosyal bir yaklaşım. ISGUC The Journal of Industrial Relations and Human Resources, 14 (2), 7-32.
• Gülerer, S. & Sabır, E. C. (2022). Bir konfeksiyon işletmesinde seçilmiş ergonomik risklerin iş sağlığı ve güvenliği kapsamında analizi ve risk değerlendirmesi. Çukurova Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dergisi, 37(1), 237-248.
• Gündoğay, A. (2022). Kentsel dönüşümde iş sağlığı ve güvenliği. Avrupa Bilim ve Teknoloji Dergisi, 34, 336-343.
• Hidayah, S. & Harnoto, H. (2018). Role of organizational citizenship behavior (OCB), perception of justice and job satisfaction on employee performance. Jurnal Dinamika Manajemen, 9(2), 170-178.
• İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği Meclisi. (2022). 2021 yılında en az 2170 işçi iş cinayetlerinde hayatını kaybetti. Erişim adresi http://isigmeclisi.org/20722-2021-yilinda-en-az-2170-isci-is-cinayetlerinde-hayatini-kaybetti, Erişim Tarihi 31 Ağustos 2022.
• Karasar, N. (2011). Bilimsel araştırma yöntemi. Ankara: Nobel Yayın Dağıtım.
• Kırcaali-İftar, G. (1999). Bilim ve araştırma. A. A. Bir (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri içinde (1-10 ss.). Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını No: 1081.
• Kocaay, F. & Küçük Biçer, B. (2022). Sağlık çalışanlarında iş sağlığı ve güvenliği yeterlilik algısının değerlendirilmesi. Sağlık Bilimlerinde Değer Dergisi, 12(2), 274-279.
• Koçali, K. (2022). 6331 sayılı iş sağlığı ve güvenliği kanunu sonrası lisansüstü tezlerin değerlendirilmesi. Hastane Öncesi Dergisi, 7(1), 63-80.
• Lin, S. H. Tang, W. J. Miao, J. Y. Wang, Z. M. & Wang P. X. (2008). Safety climate measurement at workplace in China: A validity and reliability Assessment. Safety Science, 46, 1037-1046.
• Min, J. & Kim, Y. (2019). The fourth industrial revolution and its impact on occupational health and safety, worker’s compensation and labor. Safety and Health At Work, 10(4), 400-408.
• Muntazeri, S. & Indriyanto, A. (2018). The impact of education, training and work experience on job satisfaction and job performance (study on bank brı purbalingga). Journal of Accounting Management and Economics, 20(2), 50-69.
• Neal, A. Griffin, M. A. & Hart, P. M. (2000). The impact of organizational climate on safety climate and ındividual behavior. Safety Science, 34, 99-109.
• Özdemir, F. & Serin, H. (2022). Çalışan ve Sektörlere göre iş kazası ve meslek hastalığı istatistiği üzerine bir araştırma. Turkish Journal of Forest Scinence, 6(1), 275-285.
• Özen, Y. & Gül, A. (2007). Sosyal ve eğitim bilimleri araştırmalarında evren ve örneklem sorunu. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi, (15), 394-422.
• Özkılıç, Ö. (2005). İş sağlığı ve güvenliği, yönetim sistemleri ve risk değerlendirme metodolojileri. Türkiye İşveren Konfederasyonu Yayınları.
• Özmen, A. (1999). Örnekleme. A. A. Bir (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemleri içinde (23-54 ss.), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını No: 1081.
• Padem, H. Göksu, A. & Konaklı, Z. (2012). Araştırma yöntemleri: SPSS uygulamalı. Sarajevo: International Burch University.
• Pelek, S. (2022). Türkiye’de diplomalı işsizlik: İşsiz üniversite mezunlarının iş piyasası örüntüleri. Yönetim ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 20, 247-270.
• Perera, G. D. N. (2019). Occupational Healt and Safety Practice and Job Performance: Role of Job Satisfaction. Sri Lanka Journal of Human Resource Management, 9(1), 1-10.
• Pincus, D. J. (1986). Communication satisfaction, job satisfaction, and job performance. Human Communication Research, 12(3), 395-419.
• Rundmo, T. & Hale A. R. (1999). Managers’ attitudes towards safety and their behavioural ıntentions related to safety promotion, Trondheim: Rotunde Publikasjoner, 28.
• Sabuhari, R. & Sudiro, A. (2020). The effects of human resource flexibility, employee competency, organizational culture adaptaion and job satisfaction on employee performance. Management Science Letters Journal, 10(8), 1775-1786.
• Sekaran, U. (2003). Research methods for business. Fourth Edition, John Wiley & Sons Inc.
• Shaju, G. (2017). Job satisfaction and employee performance: A theoretical rewiew of the relationship between the two variables. International Journal of Advanced Research in Management and Social Sciences, 6(1), 1-20.
• Sungur, E. (2021). İş deneyimi olmayan gençler için çalışmanın anlamı: Görgül bir araştırma. Reklektif Sosyal Bilimler Dergisi, 2(3), 365-384.
• Şentürk, İ. (2019). Türkiye’de işsizlerin iş arama yoğunluğu. Eskişehir Osmangazi Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 14(3), 615-630.
• Şimşek, A. (2012). Evren ve örneklem. A. Şimşek (Ed.), Sosyal bilimlerde araştırma yöntemi içinde, (108-133 ss.), Eskişehir: Anadolu Üniversitesi Yayını No: 2653.
• Tatlı, H. S. Eyitmiş, A. M. & Zümrüt, M. Z. (2021). İş sağlığı ve güvenliği uygulamalarının iş doyumuna etkisi: çalışma yaşamı kalitesinin aracılık rolü. Uluslararası Toplum Araştırmaları Dergisi, Yönetim ve Organizasyon Özel Sayısı, 1258-1284.
• Tatlıcan, M. & Çögenli, M. Z. (2020). İş sağlığı ve güvenliği performans değerlendirme uygulamalarının iş tatmini üzerine etkisi: Endüstri işletmesi örneği. Uşak Üniversitesi Sosyal Bilimler Dergisi, 13(1), 181-194.
• Tiftik, M. & Adıgüzel, A. (2016). İş sağlığı ve güvenliği kanununa göre genel hizmet sözleşmesinde işverenin işçiyi koruma borcu. Yıldırım Beyazıt Hukuk Dergisi, 1, 319-356.
• Topsümer, F. & Sağlam, M. (2019). İş arama sürecinde sosyal medya araçlarının kullanımı: Muğla Sıtkı Koçman Üniversitesi Muğla Meslek Yüksekokulu öğrencilerine yönelik bir nitel araştırma. Middle Black Sea Journal of Communication Strudies Journal, 4(1), 1-13.
• Tozkoparan, G. & Taşoğlu, J. (2011). İş sağlığı ve güvenliği uygulamaları ile ilgili işgörenlerin tutumlarını belirlemeye yönelik bir araştırma. Uludağ Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi, 30(1), 181-209.
• Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği. (2020). İşçi sağlığı ve güvenliği oda raporu. TMMOB Makina Mühendisleri Odası Yayınları, Yayın No: MMO/718, Güncellenmiş Dokuzuncu Baskı.
• Türkiye İstatistik Kurumu. (TÜİK). (2022). İşgücü istatistikleri, II. çeyrek: Nisan-Haziran 2022. Erişim adresi https://data.tuik.gov.tr/Bulten/Index?p=Isgucu-Istatistikleri-II.-Ceyrek:-Nisan-Haziran-2022-45652, Erişim Tarihi 11 Temmuz 2022.
• Türkiye İş Kurumu Genel Müdürlüğü. (2022). 2022 yılı mayıs ayı istatistik bülteni. Erişim adresi https://media.iskur.gov.tr/56764/05-mayis-2022-aylik-istatistik-bulteni.pdf, Erişim Tarihi 01 Haziran 2022.
• Ünsal, E. (2003). Makro iktisat. Ankara: Turhan Kitapevi.
• Wright, T. A. (2006). The emergence of job satisfaction in organizational behavior: A historical overview of the dawn of job attitude researh. Journal of Management History, 12(3), 262-277.
• Yavuz, Ş. & Gür, B. (2019). Ön lisans ve lisans öğrencilerinde iş sağlığı ve güvenliği bilinci düzeylerinin incelenmesi. International Journal of Labour Life and Social Policy, 2 (1), 19-29.
• Yin, N. (2018). The influencing outcomes of job engagement: An interpretation from the social exchange theory. International Journal of Productivity and Performance Management, 67(5), 873-889.