Biz ve Öteki Arasında Fransa’nın Mısır’ı İşgali ve Kültürel Sömürgecilik

Yıl 2022, Cilt: 5 Sayı: 2, 259 - 269, 30.09.2022

Abdulkadir Aksöz

Öz

Bereketli Nil Nehri’nden beslenen ticaret ve kültür merkezi Mısır, tarih boyunca önemli uygarlıklara ev sahipliği yapmıştır. Yavuz Sultan Selim döneminde (1517) Osmanlı Devleti’nin bir parçası haline gelen Mısır, 1798 yılında Napolyon önderliğindeki Fransız ordusunun işgaliyle karşılaşmıştır. Mısır tarihinde bir dönüm noktası kabul edilen Fransız İşgali (1798-1804), bölgenin sömürgeleştirilmesine zemin hazırlamıştır. Mısır’ın belleğinde kolonyal hafızanın tohumlarını atan Fransız işgali, Doğu ile Batı’nın değerler noktasında birbiriyle karşılaşmasına, biz ve öteki arasında bir etkileşime zemin hazırlamıştır. Elliott Colla tarafından 2003 yılında kaleme alınan “Non, non! Si, si!”: Commemorating the French Occupation of Egypt (1798–1801)” başlıklı makale, Mısır’ın Napolyon önderliğindeki Fransız ordusunca işgalini dönemin edebi metinleri ve tarihi kaynaklarına başvurarak değerlendirirken Fransız işgalinin bir bakıma yapı-sökümünü ortaya koymaktadır. Akademik çalışmalarını Washington’daki Georgetown Üniversitesi’nin Arap ve İslam Araştırmaları Enstitüsü’nde sürdüren Profesör Elliott Colla, başta Mısır edebiyatı ve kültürü olmak üzere, devrimci siyaset ve sosyal hareket teorisi bağlamında yaptığı araştırmalarla tanınmaktadır. Bu çalışma, Colla’nın makalesini temel hatlarıyla incelemeyi ve yardımcı kaynaklar aracılığıyla Fransa’nın Mısır işgalini analiz etmeyi amaçlamaktadır.

Anahtar Kelimeler

Elliott Colla, Mısır, Fransa, Napolyon, sömürgecilik

Teşekkür

Fransa'nın Mısır'ı işgali ile ilgili kapsamlı okumalar yapmama vesile olan kıymetli Fatih Bayram hocama şükranlarımı sunarım.

Kaynakça

• Ayyıldız, E. (2003). Makame, DİA, XXVII. 417-419.
• Christian, C. (2016). Bonaparte et l’Islam. Alcazar publishing, premiere edition.
• Colla, E. (2003). “Non, non! Si, si!”: Commemorating the French Occupation of Egypt (1798–1801). MLN: French Issue, 118(4), 1043-1069.
• Demir, Y. (2013). XIX. Asır Türk-Fransız İlişkilerinde Dönüm Noktası: Napolyon’un Mısır’ı İşgali ve Sonrası Oluşan Diplomatik Durum. 21. Yüzyılda Eğitim Ve Toplum Eğitim Bilimleri Ve Sosyal Araştırmalar Dergisi, 2(5), 130-146.
• Fahmy, Z. (2008). Francophone Egyptian Nationalists, Anti-British Discourse, and European Public Opinion, 1885-1910: The Case of Mustafa Kamil and Ya'qub Sannu'. Comparative Studies of South Asia, Africa and the Middle East, 28(1), 170-183.
• Gençoğlu, M., Yol, F. (2022). Fransız Sömürgeciliğinin Temelleri: “Medenileştirme Misyonu” ve “Asimilasyon Doktrini”. Akademik Tarih ve Düşünce Dergisi, 9(1), 221-247.
• Ghazaleh, P. (1998). When is a door not a door?. al-Ahram Weekly, 388.
• Gülle, S. (2000). Arap Edebiyatında 'Makame' ve El-Harîrî'nin Osmanlı Medreselerinde Yüksek Arapça Öğretimi Çerçevesinde Okutulan 'El-Makamat'. Journal of Istanbul University Faculty of Theology, 0(2), 179-201.
• Maksudoğlu, M. (1993). Cebertî, Abdurrahman b. Hasan. DİA, VII, 190-191.
• Raymond, A. (2016). Yeniçerilerin Kahiresi: Abdurrahman Kethüda Zamanında Bir Osmanlı Kentinin Yükselişi. Yapı Kredi Yayınları, II. Baskı.
• Said, E. (2016). Kültür ve Emperyalizm. Hil Yayın.
• Said, E. (2016). Şarkiyatçılık Batı’nın Şark Anlayışları, Metis Yayınları.
• Sarıkaya, H. (2014). Mısır’ın İstirdâdını Ele Alan Vekáyi‘nâmeler ve Mehmed Emîn Karahân-zâde’nin Târihçe’si. İslami İlimler Dergisi, 9(2), 79-80.
• Sarıkaya, H. (2018). Mısır'ın İşgali (1798-1801) Karşısında Osmanlı İdaresi ve Toplumu. Birinci Dünya Savaşı Odağında Tarih Boyunca Savaş, ed. Metin Ünver- Mustafa Tanrıverdi, 453-481.
• Serbest, M. (2017). Süveyş Kanalı’nın Ulusallaştırılması Sorunu ve Süveyş Bunalımı. MANAS Sosyal Araştırmalar Dergisi, 6, 689-711.
• Şimşek, K. (2014). Tarih’i Cevdet’e Göre Napolyon. Pamukkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 17, 85-93.
• Zengin, Z. (2016). Japon ve Mısır Modernleşmesinin Etkileşim Süreci: Mustafa Kamil Paşa (1874-1908) Örneği. İstanbul Medeniyet Üniversitesi-Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, 121.