Değişen Güç Dengeleri Karşısında Türkiye’nin Dış Politikası: Türkiye Katar İlişkileri

Yıl 2024, Cilt: 7 Sayı: 2, 157 - 172, 30.09.2024

İlqar Verdixanov

https://doi.org/10.59886/tsbder.1390454

Öz

Bu makalenin konusu dünyada değişen güç dengeleri karşısında Türkiye’nin dış politikası ve Katar ile ilişkilerinin önemini çalışmaktır. Bu makalenin amacı, değişen uluslararası ve bölgesel durumlar karşısında Türkiye ve Katar'ın ortak hareketlerinin geleceğini, güç kavramının ve devlet sınıflandırmasının çeşitli şekillerde anlaşıldığı bir ortamda kavramaktır. Konunun önemi, jeopolitik veya ideolojik çıkarlara ilişkin unsurların birbirine bağlanılmasının yanında, Ortadoğu’daki orta büyüklükteki güç ile küçük devlet ilişkisini etkileyen nedenleri ve unsurları iyi değerlendirilmesinden geçtiği düşüncesinden kaynaklanmaktadır. Çalışmanın teorik çerçevesini, temel yapısı iç içe değişkenler olarak liderlerin bakış açılarını, stratejik kültürü, devlet, toplum ve yerel kurumlar arasındaki ilişkileri ve bağımsız değişken olarak ise iki ülkenin dış politikaları üzerindeki etkisi olan yerel faktörler ayrıca uluslararası ve bölgesel dönüm noktaları üzerinden tartışarak neoklasik realizmin Türkiye-Katar ilişkilerine uygulanması oluşturmaktadır. Çalışmanın bulguları, bağımsız ve iç içe geçmiş değişkenlerin hem Türkiye hem de Katar’ın siyasal, askeri, ekonomik, kültürel ve medya düzeylerinde yakınlaşmasında olumlu bir rollerinin olduğu, bu iki ülke arasında ilişkilerin gelecekte daha da güçleneceği şeklindedir. Çalışmada veriler çeşitli kaynaklardan resmi konuşmalar, haber duyuruları, gazeteler, dergiler, siyasetçilerin, karar vericilerin, bilim adamlarının ve uzmanların açıklamaları incelenerek toplanmıştır.

Anahtar Kelimeler

Dış Politika, Güç, Türkiye, Katar, Neoklasik Realizm.

Etik Beyan

Sorumlu yazar olarak, telif hakkı ihlali nedeniyle üçüncü şahıslarca istenecek hak talebi veya açılacak davalarda ‘Türkiye Siyaset Bilimi Dergisi Editörlerinin’ hiçbir sorumluluğunun olmadığını, tüm sorumluluğun sorumlu yazar olarak bana ait olduğunu taahhüt ederim. Ayrıca makalede hiçbir suç unsuru veya kanuna aykırı ifade bulunmadığını, araştırma yapılırken kanuna aykırı herhangi bir malzeme ve yöntem kullanmadığımı, çalışma ile ilgili tüm yasal izinleri aldığımı ve etik kurallara uygun hareket ettiğimi taahhüt ederim.

Proje Numarası

1

Teşekkür

Bu makaleni yazarken yardımını esirgemeyen sayın Güngör Şahin hocaya, aynı zamanda değerli tavsiyelerine göre Alperen Kürşad Zengin hocama derin teşekkürlerimi bildiririm. Saygılar.

Kaynakça

• Ataman M. ve Akdoğan İ. (2014), “Türkiye’nin Körfez Ülkeleri ve Ürdün Politikası: Katar”, (Ed. B. Duran, K. İnat, A. Balcı), Türk Dış Politikası Yıllığı, (İstanbul: SETA), 209-235.
• Alrantisi M. (2021), “Bölgesel Güç Dengelerinde Türkiye Katar İlişkileri”, (İstanbul:SETA kitapları). Altun F. (2017), “Türkiye Katar Krizine Nasıl Bakmalı?” Sabah, s. 2.
• Aljazeera (2016), “Başarısız Darbe Sonrasında Erdoğan ile Yapılan İlk Röportajı Yayınladı”, https://bit.ly/2S5U9Kv (Erişim tarihi: 16.01.2023).
• Anadolu Ajansı (2019), “Katar’da Türk-Katar Askeri Görüşmeleri”, https://www.aa.com.tr/tr/gunun-basliklari (Erişim tarihi: 05.01.2023).
• Al-Araby AlJadeed (2019), “Katar ve Türkiye Arasında 5 Yıl İçinde 52 Ekonomik Anlaşma”. Retrieved on january 15, 2023, from https://bit.ly/2uwjt4n.
• Aljazeera (2018), Katar Türkiye” Faaliyetleri Başlatıldı Kültürlerarası Sanatsal Diyaloglar”. Retrieved on December 13, 2022, from https://bit.ly/2NMETkj.
• Barlas D. (2005), “Turkish Diplomacy in the Balkans and the Mediterranean: Opportunities and Limits for Middle Power Activism in the 1930’s”, Journal of Contemporary History, 40 (3), 441-464.
• BBC Türkçe (2018), “ Katar, 15 milyar Dolar Değerindeki Doğrudan Yatırımlarla Türkiye Ekonomisine Destekliyor”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-45207301 (Erişim tarihi: 22.12.2022).
• BBC Arapça (2017), “Üdeyid: Yurtdışındaki En Büyük ABD Hava Üssü”. Retrieved on december 22, 2022, from https://www.bbc.com/arabic/middleeast-40293795.
• BBC Türkçe (2018), “ Katar, 15 milyar Dolar Değerindeki Doğrudan Yatırımlarla Türkiye Ekonomisine Destekliyor”, https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-45207301 (Erişim tarihi: 22.12.2022).
• Bakir A.H, Aljazeera Araştırma Merkezi (2018), “Çemberi Yırtmak: Katar’ı Desteklemede Türkiye ve İran’ın Rolü”, https://studies.aljazeera.net/ar/reports/2018/05/180529103050995.html (Erişim tarihi: 10.01.2023).
• BBC Arapça (2014), “Suudi Arabistan, BAE ve Bahreyn Katar’dan Büyükelçilerini Çekti”.Retrieved on december 25, 2022, from www.bbc.co.uk/arabic/middleeast/2014/03/140305_gulfstates_qatar.
• CNN Arapça (2017), “CNN, Katar Krizini Anlamaya Yardımcı Olan Gizli Belgeler Yayınlar”. Retrieved on january 18, 2023, from https://arabic.cnn.com/middle-east/2017/07/10/secret-documents-qatar-crisis-gulfsaudi.
• CNN Arapça (2019), “Katar ve Türkiye Arasındaki Ekonomik İlişkilerin Boyutu”. Retrieved on january 14, 2023, from https://arabic.cnn.com/business/article/2019/11/23/qatar-turkey-economicrelationship.
• Dizdaroğlu C. ve Kösen M., Kadir Has Üniversitesi-Türkiye Çalışmaları Merkezi (2019), “Türk Dış Politikası Kamuoyu Algıları Araştırması”, https://www.khas.edu.tr/sites/khas.edu.tr/files/inline-files/TDP-2019.pdf (Erişim tarihi: 24.12.2022).
• Daily Sabah Arapça (2015), Türkiye-Katar İlişkileri ve Gelişim Aşamaları”. Retrieved on january 14, 2023, from https://www.dailysabah.com/arabic/politics/2015/12/02/turkish-qatari-relations.
• Eran O. & Lindenstrauss.L (2019), “With a New World Order Taking Shape, Turkey Again Looks Eastward”. Retrieved on january 16, 2023, from INSS Insight, Sayı: 1194, www.inss.org.il/publication/with-a-new-world-order-taking-shape-turkey-againlooks-eastward.
• Finn.T. Reuters (2016), “Seeing Shared Threats, Turkey Sets up Military Base in Qatar”. Retrieved on December 14, 2022, from https://www.reuters.com/article/uk-qatar-turkey-military-id.
• Gideon Rose (1998), “Review: Neoclassical Realism and Theories of Foreign Policy”, World Politics, 51 (1), 144-172.
• “GDP Indicators” (2019), Statics Times,http://staticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019 (Erişim tarihi: 12.01.2023).
• Ghadban N., Aljazeera (2004), “Irak’ın İstilasında Medya Savaşı”. Retrieved on january 11, 2023, from https://bit.ly/2tBIEC.
• Gulf News ( 2015), “Turkey ‘to establish military base in Qatar’”. Retrieved on january 7, 2023, from https://gulfnews.com/world/mena/turkey-toestablish-military-base-in-qatar-1.1630691.
• Hatır L. (2018), Chatham House Sempozyumu, “Qatar’s Foreign Policy: Balancing New Alliances in a Contested Region”. Retrieved on january 7, 2023, from https://www.chathamhouse.org/event/qatar-s-foreign-policy-balancing-newalliances-contested-region.
• Hürriyet ( 2013), Gezi Eylemcilerine Katar’da Gözaltı”, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/gezi-eylemcilerine-katar-da-gozalti-23529893 (Erişim tarihi: 23.12.2022).
• Hürriyet (2017), “Krizin ardından Mehmetçik Katar’a girdi”, https://www.hurriyet.com.tr/gundem/ krizin-ardindan-mehmetcik-katara-girdi (Erişim tarihi:15.01.2023).
• Independent (2017) “Qatar responds to Arab neighbours’ demands over alleged terror links”. Retrieved on january 7, 2023, from http://www.independent.co.uk/news/world/middle-east/qatar-response-diplomatic-feud-saudi-arabiabahrain-iran-terror-links-a7824406.html.Jabbour J. (2019), Türkiye: Yükselen Güç Diplomasisi, (Der.) CNR Editions (Paris),165.
• Jamal A. (2014), Katar Dış Politikası 1995-2013: Kaldıraçları ve Stratejileri,(Beyrut: Elddar Alarabiya Lilulum Yayıncıları).
• Kabalan M. (2017), “Katar ve ABD, Arap Siyaseti”, Siyaset Arabiyya, 57 (28), 7-26.
• Kurşun Z. (2019), Katar Üniversitesi, “Şeyh Muhammed b. Casim Döneminden İtibaren Türkiye-Katar İlişkileri”, https://tinyurl.com/rn6f4bo (Erişim tarihi:17.01.2023).
• Lobell E.S. (2009), “Threat Assessment, the State, and Foreign Policy: A Neoclassical Realist Model”, Neoclassical Realism, the State and Foreign Policy, ed. Steven E. Lobell, Norrin M. Ripsman, Jeffrey W. Taliaferro (New York: Cambridge University Press).
• Muriç, Kübra (2020), “Türkiye-Katar İlişkileri ve Bölgesel Dengeler”, İNSAMER Araştırma 122, https://www.insamer.com/tr/uploads/pdf/rapor-turkiye-katar-iliskileri-ve-bolgesel-dengeler.pdf (Erişim tarihi: 21.12.2022).
• NTV Haber (2016), “Katarlıların Finansbank’ı satın alma süreci tamamlandı”, https://www.ntv.com.tr/ekonomi/finansbank-resmen-katarlilarin,mO4PYmbo4ECp_p1DYDTX8A (Erişim tarihi: 21.12.2022).
• Öniş Z. ve Kutlay M. (2013), “Rising Powers in a Changing Global Order: The Political Economy of Turkey in the Age of BRICS”, Third World Quarterly, 34 (8).
• Pala Ö. ve Aras B. (2015), “Practical Geopolitical Reasoning in the Turkish and Qatari Foreign Policy on the Arab Spring”, (Der.)Journal of Balkan and Near Eastern Studies, 17 (3), 286-302.
• Qatar Embassy Pages (2021), “Qatar Embassies & Consulates”. Retrieved on january 12, 2023, from https://www.embassypages.com/qatar.
• Rudd K. (2006), The Sydney Papers, “Leading Not Following: The Renewal of Australian Middle Power Diplomacy”, 19(1).
• Schirm A.S. (2010), “Leaders in Need of Followers: Emerging Powers in Global Governance”, (Der.)European Journal of International Relations, 16 (2), 197-221.
• Statistics Times (2019), “GDP Indicators”, Retrieved on december 25, 2022, from http://statisticstimes.com/economy/gdp-indicators-2019.php.
• SIPRI, Stockholm (2019), “Trends in World Military Expenditure, 2018”. Retrieved on january 10, 2023, from https://www.sipri.org/publications/2019/sipri-fact-sheets/trends-world-military-expenditure-2018.
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2010), “Türkiye, Suriye ve Katar Üçlü Toplantısı Hakkında Basın Açıklaması”, http://www.mfa.gov.tr/turkiye_-suriye-ve-katar-uclutoplantisi-hakkinda-basin-aciklamasi-_9-mayis-2010_.tr.mfa (Erişim tarihi: 18.01.2023).
• T.C. Dışişleri Bakanlığı (2018), “Türkiye-Katar Siyasi İlişkileri”, http://www.mfa.gov.tr/turkiye-katar-siyasi-iliskileri.tr.mfa (Erişim tarihi: 18.01.2023).
• Turk Press (2019), “Türkiye, 2022 Dünya Kupası’nı Güvence Altına Almak için Katar’a Güvenlik Personeli ve Özel Kuvvetler Gönderdi”, https://www.turkpress.co/node/66040 (Erişim tarihi: 25.01.2023).
• Woldometers (2020), “Turkey Population”, Retrieved on january 11, 2023, from www.woldometers.info/world-population/turkey-population.
• Yetim, M. (2016), “Katar 2015”, Ortadoğu Yıllığı 2015, (İstanbul:Açılım Kitap), (11), 307-325.
• Yetim, M. ve Akcan, N. (2020), “Türkiye-Katar Ortaklığında Sert Güç”, Ortadoğu Analiz, 11 (92), 24-28.
• Yalçın, H.B. (2018), “NATO’nun Krizi ve Geleceği Türkiye’nin Artan Otonomisi”, SETA Analiz, 251.
• Yunus Emre Enstitüsü (2018), Katar ve Türkiye Arasındaki Politik, Sosyal ve Kültürel İlişkiler”, https://doha.yee.org.tr/ar/news/rtbt-fy-qtr-lwh-trbt-llqtlsysy-wljtmy-wlthqfy-lmmtd-byn-qtr-wtrky-mn-lsr-lthmny-l-ywmn-hdh (Erişim tarihi: 13.01.2023).