ÖZEL EĞİTİME İHTİYACI OLAN İLKOKUL ÖĞRENCİLERİNİN AĞAÇ KAVRAMINA İLİŞKİN METAFORİK ALGILARI

Yıl 2023, Cilt: 5 Sayı: 1, 42 - 58, 16.12.2023

Ayşe Erkaya

Öz

Bu araştırmanın amacı, özel eğitime ihtiyacı olan ilkokul üçüncü sınıf öğrencilerinin ağaç kavramına ilişkin algılarını metaforlar aracılığıyla ortaya çıkarmaktır. Bu amaçla öğrencilerden “Olabilseydim eğer, ………………………… ağacı olurdum; çünkü…………………..” cümlesini tamamlamaları istenmiştir. Çalışma, 2022 yılında Türkiye’de yedi bölgeyi kapsayacak şekilde farklı alanlarda yetersizliği bulunan 117 öğrenci ve özel yetenekli 111 öğrenci olmak üzere kaynaştırma/ bütünleştirme yoluyla eğitim gören toplam 228 öğrenci ile gerçekleştirilmiştir. Kartopu örnekleme yoluyla katılımcıların belirlendiği çalışma, nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji (olgubilim) ile desenlenmiştir. Yapılan içerik analizi sonucunda çocukların kendilerini ağaçların hangi yönleriyle özdeşleştirdikleri, ağaç kavramını hangi metaforlarla ifade ettikleri tespit edilmiştir. Metafor ifadeleri esas alınarak metaforların ortaya koydukları bakış açıları ve ortak özelliklerine göre metaforlar temalaştırılmıştır. Ağaca ilişkin metaforlar “Beş duyuyla algılanan ağaçlar”, “Eşsiz faydalarıyla ağaçlar”, “Oyun aracı olarak ağaçlar”, “Masal, efsane ve hikâyelerde ağaçlar”, “Uyandırdığı çağrışım ve simgelerle ağaçlar” ve “Hayalî ağaçlar” olmak üzere altı kavramsal kategoride toplanmıştır. Farklı alanlarda yetersizliği bulunan öğrencilerin metaforlarında daha çok somut yönleriyle ağacı kavramsallaştırdığı; özel yetenekli öğrencilerin ise daha yaratıcı ve soyut düşünerek ağaçları kendileriyle ilişkilendirdikleri görülmüştür. Ayrıca özel eğitime ihtiyacı olan ilkokul öğrencilerinin metaforik algıları, onların ağaçlara ve doğaya olan farklı tutum ve bakış açılarına yönelik göstergeler sunmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Ağaç, doğa eğitimi, özel eğitim, metafor, olgubilim.

METAPHORICAL PERCEPTIONS OF PRIMARY SCHOOL STUDENTS WITH SPECIAL EDUCATIONAL NEEDS ON THE CONCEPT OF TREE

Öz

The aim of this research is to reveal the metaphorical perceptions of the third grade primary school students who need special education regarding the concept of tree through metaphors. For this purpose, the students said, “If I could be, I would be a ……………………… tree; because………………………..” were asked to complete the sentence. The study was carried out in 2022 with a total of 228 students, 117 of whom had disabilities in different fields and 111 of whom were gifted, who were educated through inclusion/integration, including seven regions in Türkiye. The study, in which the participants were determined through snowball sampling, was designed with phenomenology (phenomenology), one of the qualitative research methods. As a result of the content analysis, it was determined with which aspects of trees the children identified themselves and with which metaphors they expressed the concept of tree. Based on the metaphor expressions, the metaphors were thematized according to the perspectives and common features of the metaphors. Tree metaphors are grouped under six conceptual categories: "Trees perceived by the five senses", "Trees with their unique benefits", "Trees as a game tool", "Trees in fairy tales, legends and stories", "Trees with connotations and symbols" and "Imaginary trees". Students with disabilities in different fields conceptualized the tree with its more concrete aspects in their metaphors; On the other hand, it was observed that gifted students associated trees with themselves by thinking more creatively and abstractly. In addition, the metaphorical perceptions of primary school students with special educational needs provide indications of their different attitudes and perspectives towards trees and nature.

Anahtar Kelimeler

Tree, nature education, special education, metaphor, phenomenology.

Kaynakça

• Alam, M. J., Rakkibu, M.G., & Rahman, M. M. (2012). People’s attitude towards social forestry: A case study in Rajshahi. J. Environ. Sci. & Natural Resources, 5(1), 217– 222. https://doi.org/10.3329/jesnr.v5i1.11585
• Baltacı, A. (2017). Nitel veri analizinde Miles-Huberman modeli. Ahi Evran Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 3(1), 1-14.
• Bilgin, N. (2000) İçerik analizi. Ege Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Yayınları: 109. ISBN 975-483-469-5. İzmir.
• Birinci, O. (2013). İlkokul 3. sınıf hayat bilgisi dersine yönelik geliştirilen doğa eğitimi etkinliklerinin öğrencilerin doğa algılarına etkisi. Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi, Rize, Türkiye.
• Büyüköztürk, Ş., Kılıç Çakmak, E., Akgün, Ö. A., Karadeniz, Ş., & Demirel, F. (2016). Bilimsel Araştırma Yöntemleri, 21.Baskı, Ankara: Pegem Akademi Yayıncılık.
• Creswell, J. W., & Poth, C. N. (2016). Qualitative inquiry and research design: Choosing among five approaches. Sage publications.
• Demirkaya, H., & Genç, H. (2006). Ormana ilişkin tutum ölçeği geliştirilmesi. Kastamonu Eğitim Fakültesi Dergisi, 14(1), 39- 46.
• Frost, C. J. (2000). Comparing attitudes about forests between young adults in North – Central Florida and the Peruvian Amazon. Unpublished Master Thesis.
• Gurevitz, R. (2000). Affective approaches to environmental education: Going beyond the imagined worlds of childhood?. Ethics, Place & Environment, 3(3), 253-268. https://doi.org/10.1080/713665905
• Gülay, H. (2011). Ağaç yaş iken eğilir: Yaşamın ilk yıllarında çevre eğitiminin önemi. TÜBAV Bilim Dergisi, 4(3).
• Gümüş, E., & Şişman, M. (2014). Eğitim ekonomisi ve planlaması. Ankara: Pegem Akademi.
• Güngör- Cabbar, B., Ergin, E., & Özbakır, A. D. (2016). TEMA vakfı ağaç kardeşliği projesi: Orman ekosistemi ve yaşamın çeşitliliği programı etkinlik kitabı. TEMA Vakfı, İstanbul: Teknik Basım Matbaacılık A.Ş.
• Güngör- Cabbar, B. (2020). İlkokul dördüncü sınıf öğrencilerinin ağaç kavramına karşı metaforik algıları. Anadolu Journal of Educational Sciences International, 10(1), 189-208.
• Hadzigeorgiou, Y., Prevezanou, B., Kabouropoulou, M., & Konsolas, M. (2011). Teaching about the importance of trees: A study with young children. Environmental Education Research, 17(4), 519-536. https://doi.org/10.1080/13504622.2010.549938
• Jensen, A. K., & Olsen, S. B. (2019). Childhood nature experiences and adulthood environmental preferences. Ecological economics, 156, 48-56. https://doi.org/10.1016/j.ecolecon.2018.09.011
• Kahyaoğlu, M., & Kırıktaş, H. (2016). Ortaöğretim ve üniversite öğrencilerinin “doğa” kavramına ilişkin algılarının metafor analizi yoluyla incelenmesi. Marmara Coğrafya Dergisi, (33), 58-76.
• Köseoğlu, P., Gökbulut, Ö.Ö., Pehlivaoğlu, E., Mercan, G. (2019). Okul öncesi ağaç bilim okulu etkinlikleri. İnformal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 4(2), 84-101.
• Köseoğlu, P., Gökbulut, Ö. Ö., Pehlivanoğlu, E., & Mercan, G. (2016). Okul öncesi öğrencilerine yönelik gerçekleştirilen “ağaç bilim okulu” projesinin değerlendirilmesi. Informal Ortamlarda Araştırmalar Dergisi, 1(1), 61-69.
• Kunt, H. (2013). Ağaç ve çevreye yönelik tutum ölçeği geliştirilmesi. Dumlupınar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 38, 253-262.
• Livingston, F. (2022). Planting trees as a bridge between material and spiritual responses to environmental crisis. Agriculture and Human Values, 39(1), 487-495. https://doi.org/10.1007/s10460-021-10260-8
• Lohr, V. I., & Pearson-Mims, C. H. (2005). Children's active and passive interactions with plants influence their attitudes and actions toward trees and gardening as adults. HortTechnology, 15(3), 472-476. https://doi.org/10.21273/HORTTECH.15.3.0472
• Mahidin, A. M. M., & Maulan, S. (2012). Understanding children preferences of natural environment as a start for environmental sustainability. Procedia-Social and Behavioral Sciences, 38, 324-333. https://doi.org/10.1016/j.sbspro.2012.03.354
• MEB. (2018a). Fen Bilimleri Dersi Öğretim Programı. Ankara. (05/01/2023 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=325 adresinden ulaşılmıştır.)
• MEB. (2018b). Hayat Bilgisi Dersi Öğretim Programı. Ankara. (05/01/2023 tarihinde http://mufredat.meb.gov.tr/ProgramDetay.aspx?PID=326 adresinden ulaşılmıştır.)
• Miles, M, B., & Huberman, A. M. (1994). Qualitative data analysis: An expanded Sourcebook. (2nd ed). Thousand Oaks, CA: Sage
• Naderifar, M., Goli, H., & Ghaljaie, F. (2017). Snowball sampling: A purposeful method of sampling in qualitative research. Strides in development of medical education, 14(3). https://doi.org/10.5812/sdme.67670
• Nemutlu, F. E. (2017). Doğa ve bitki tanıma eğitiminde etkileşimli uygulama: Çanakkale örneği. Uluslararası Peyzaj Mimarlığı Araştırmaları Dergisi (IJLAR) E-ISSN: 2602-4322, 1(2), 01-05.
• Seth, M. K. (2003). Trees and their economic importance. The Botanical Review, 69(4), 321-376. https://doi.org/10.1663/0006-8101(2004)069[0321:TATEI]2.0.CO;2
• Tungaç, A. S., Yaman, S., & İncebacak, B. B. (2017). İlkokul üçüncü sınıf öğrencilerinin ormanlara yönelik tutumlarında doğa eğitimi projelerinin etkisi. Alan Eğitimi Araştırmaları Dergisi, 3(1), 41-50.
• Turner‐Skoff, J. B., & Cavender, N. (2019). The benefits of trees for livable and sustainable communities. Plants, People, Planet, 1(4), 323-335. https://doi.org/10.1002/ppp3.39
• Zengin, U. & Kunt, H. (2013) Ortaokul öğrencilerinin ağaç ve çevreye yönelik tutumlarının incelenmesi. Mustafa Kemal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 10(23).