Özel Eğitim Öğretmenlerinin Okul Öncesi Dönemdeki Öğrencilerine Öğretici Bir Araç Olarak Oyun Kullanımı Hakkındaki Görüşleri

Yıl 2025, Cilt: 7 Sayı: 1, 25 - 40

Hatice Begüm Uyanık , Necdet Karasu

https://doi.org/10.69485/tseji.1623650

Öz

Okullar çocukların gelişiminde dış dünyayla ilişki kurarak keşfetmesinde ve deneyimler elde etmesinde önemlidir. Okul öncesi dönemde eğitim bu deneyimler için fırsatlar sunar. Özel eğitim anaokulları da benzer fırsatlar sunmaktadır. Bu fırsatların oluşturulmasının temel yollarından birisi de oyundur ve okul öncesi dönem eğitim kurumlarında sıklıkla kullanılmaktadır. Oyun, çocuklara sosyal etkileşim kurma, problem çözme ve bilişsel beceriler geliştirme fırsatları sunarken öğrenme ve gelişim süreçleri için de önemli bir araçtır. Bu çalışma, özel eğitim anaokullarında çalışan öğretmenlerin oyunu kullanışlarına odaklanmıştır. Bu araştırma, okul öncesi dönemde özel gereksinimli çocukların eğitiminde oyunun bir öğretim aracı olarak kullanımına ilişkin özel eğitim öğretmenlerinin görüşlerini incelemektedir. Çalışmada nitel araştırma yöntemlerinden fenomenoloji deseni kullanılmıştır. Veri toplama süreci, Türkiye'deki özel eğitim anaokullarında görev yapan 22 öğretmenle yarı yapılandırılmış görüşmeler yapılarak gerçekleştirilmiştir. Görüşmeler sessiz bir ortamda birebir yapılmış, ses kaydı alınarak yazılı hale getirilmiştir. Verilerin analizi içerik analizi yöntemiyle yapılmış ve temalar ile alt temalar belirlenmiştir. Öğretmenlerin, oyunu sadece bir eğlence aracı değil, aynı zamanda öğrenme süreçlerini destekleyen etkili bir yöntem olarak gördüğü belirlenmiştir. Çocukların bireysel ihtiyaçlarına göre uyarlanan oyunların, sosyal, bilişsel ve fiziksel gelişim için kritik bir rol oynadığı ifade edilmiştir. Araştırma, özel eğitimde oyunun çok yönlü bir öğretim aracı olarak etkili bir şekilde kullanılabileceğini göstermekte ve bu alandaki eğitim programlarının geliştirilmesine katkı sunmaktadır. Ayrıca oyunun fiziksel, sosyal gelişim için uygunluğunun yanında dikkat, katılım artırma gibi özelliklerini öne çıkardığı da görülmektedir.

Anahtar Kelimeler

Özel eğitim anaokulu , oyun , öğretmen görüşü , fenomenoloji , içerik analizi

Kaynakça

• Aslan, C., Özdemir, S., Demiryurek, P., & Cotuk, H. (2015). Görme yetersizliğinden etkilenen ve normal gelişim gösteren çocukların oyun çeşitlilik ve karmaşıklık düzeylerinin incelenmesi. International Journal of Early Childhood Special Education, 7(2), 212-237.
• Ayan, S., Memiş, A. U. (2012). Erken çocukluk döneminde oyun. Selçuk Üniversitesi Beden Eğitimi ve Spor Bilim Dergisi, 14(2), 143-149.
• Bardak, M. (2018). Oyun Temelli Öğrenme. A. Gürol (Eds.) içinde, Erken Çocukluk Döneminde Öğrenme Yaklaşımları (s. 207-230). İstanbul: Efe Akademi Yayınları.
• Bergen, D. (2002). “The role of pretend play in children’s cognitive development.” Early Childhood Research & Practice 4(1): 1–13.
• Brantlinger, E. A., Jiminez, R. T., Klingner, J., Pugach, M., & Richardson, V. (2005). Qualitative studies in special education. Exceptional Children, 71(2), 195-207. https://doi.org/10.1177/001440290507100205
• Colliver, Y., & Veraksa, N. (2019). The aim of the game: A pedagogical tool to support young children’s learning through play. Learning, Culture and Social Interaction, 21, 296–310. https://doi.org/10.1016/j.lcsi.2019.03.001
• Creswell, J. W. & Creswell, J. D. (2023). Qualitative Methods içinde Research design: Qualitative, quantitative, and mixed methods approaches, (6. Basım). California: Sage Publication.
• de Campos, A.C., Rocha, N.A., & Savelsbergh, G.J. (2010). Development of reaching and grasping skills in infants with Down syndrome. Research in developmental disabilities, 31 1, 70-80. https://doi.org/10.1016/j.ridd.2009.07.015 Ergin, G., & Diken, İ. H. (2019). Gelişimsel Yetersizliği Olan Çocuklarla Rutin Temelli Öğretim Yaklaşımlarının Uygulandığı Çalışmaların İncelenmesi. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 20(4), 815-840.
• Fjørtoft, I. (2004). Landscape as playscape: The effects of natural environments on children's play and motor development. Children Youth and Environments, 14(2), 21-44. https://www.jstor.org/stable/10.7721/chilyoutenvi.14.2.0021
• Gözalan, E., & Koçak, N. (2014). Oyun temelli dikkat eğitim programının 5-6 yaş çocukların kelime bilgi düzeylerine etkisinin incelenmesi. Karamanoğlu Mehmetbey Üniversitesi Sosyal ve Ekonomik Araştırmalar Dergisi, 2014(4), 115-121.
• Hakkarainen, P., Bredikyte, M., Jakkula, K., & Munter, H. (2013). Adult play guidance and children’s play development in a narrative play-world. European Early Childhood Research Journal, 21(2), 213–225. https://doi.org/10.1080/1350293X.2013.789189
• Holzman, L. (2016). Vygotsky at work and play içinde In the classroom: Learning to perform and performing to learn (ss. 45-67) Routledge.
• Karasu, N., Aykut, Ç., & Yılmaz, B. (2014). Zihin engellilerin eğitimi anabilim dalı öğretmen yetiştirme programı üzerine öğretmen görüşlerinin incelenmesi. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 29(4), 129-142.
• Kartal, H. (2008). Çocuk ve aileyi desteklemeye yönelik ev ziyaretlerine dayalı erken müdahale programları ve programların etkileri. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 41(1), 1-28.
• Koçyiğit, S., & Baydilek, N. B. (2015). Okul öncesi dönem çocuklarının oyun algılarının incelenmesi. Van Yüzüncü Yıl Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 12(1), 1-26.
• Koçyiğit, S., Tuğluk, M. N., & Kök, M. (2007). Çocuğun gelişim sürecinde eğitsel bir etkinlik olarak oyun. Atatürk Üniversitesi Kazım Karabekir Eğitim Fakültesi Dergisi, (16), 324-342.
• Lai, N. K., Ang, T. F., Por, L. Y., & Liew, C. S. (2018). The impact of play on child development-a literature review. European Early Childhood Education Research Journal, 1–19. https://doi.org/10.1080/1350293x.2018.1522479
• Lava, V. F.; Recchia, S. L.; Giovacco-Johnson, T. . (2004). Early Childhood Special Educators Reflect on their Preparation and Practice. Teacher Education and Special Education: The Journal of the Teacher Education Division of the Council for Exceptional Children, 27(2), 190–201. https://doi.org/10.1177/088840640402700209
• Lifter, K., Foster-Sanda, S., Arzamarski, C., Briesch, J., & McClure, E. (2011). Overview of play: Its uses and importance in early intervention/early childhood special education. Infants & Young Children, 24(3), 225-245. https://doi.org/10.1097/IYC.0b013e31821e995c
• Malone, D. M. (1999). Contextual factors informing play-based program planning. International Journal of Disability, Development and Education, 46(3), 307–324. https://doi.org/10.1080/103491299100524
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2018). Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği. Resmi gazete. http://www.resmigazete.gov.tr/eskiler/2018/07/20180707-8.htm (erişim tarihi 05.11.2024).
• Millî Eğitim Bakanlığı. (1997, Mayıs 6). Özel Eğitim Hakkında Kanun Hükmünde Kararname. https://orgm.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/2012_10/10111011_ozel_egitim_kanun_hukmunda_kararname.pdf (erişim tarihi: 12.10.2024)
• Millî Eğitim Bakanlığı. (2022, Şubat 24). https://www.meb.gov.tr/ozel-egitim-anaokulu-olmayan-il-kalmadi/haber/25321/tr (erişim tarihi: 12.10.2024) Millî Eğitim Bakanlığı. https://mebbis.meb.gov.tr/KurumListesi.aspx (erişim tarihi: 12.10.2024)
• Milteer, R. M., Ginsburg, K. R., Council On Communications And Media, & Committee On Psychosocial Aspects Of Child And Family Health (2012). The importance of play in promoting healthy child development and maintaining strong parent-child bond: focus on children in poverty. Pediatrics, 129(1), 204–213. https://doi.org/10.1542/peds.2011-2953
• Nelson-Smith, K., Gunn, B., & Ceasar, K. (2022). The effects of play on social development among young children. Journal of Education and Human Development, 11(2), 1-3. https://doi.org/10.15640/jehd.v11n2a1
• Nicolopoulou, A. (1993). Play, Cognitive Development, and the Social World: Piaget, Vygotsky, and Beyond. Human Development, 36(1), 1–23. https://doi.org/10.1159/000277285
• Öncül, N. (2014). Türkiye'de Erken Çocuklukta Özel Eğitim ile İlgili Yapılmış Makalelerin Gözden Geçirilmesi. International Journal of Early Childhood Special Education, 6(2).
• Özen, A., Ergenekon, Y., Ülke-Kürkçüoğlu, B., & Genç, D. (2013). Opinions of special education teachers about activity-based intervention. Hacettepe Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 44(44), 262-274.
• Papatğa, E. (2012). Otizmli çocukların oyun becerileri ile davranış ve sosyal beceri özelliklerinin karşılaştırılması [Yüksek Lisans Tezi], Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Pellis, Sergio M., and Vivien C. Pellis. 2007. Rough-and-tumble play and the development of the social brain. Current Directions in Psychological Science 16(2), 95–98. https://doi.org/10.1111/j.1467-8721.2007.00483.x. Pınar, E. S. (2006). Dünyada ve Türkiye'de erken çocukluk özel eğitiminin gelişimi ve erken çocukluk özel eğitim uygulamaları. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Özel Eğitim Dergisi, 7(02), 71-83. https://doi.org/10.1501/Ozlegt_0000000098
• Pivec, M. (2007). Play and learn: potentials of game‐based learning. British Journal of Educational Technology, 38(3), 387-393.
• Preskitt, J. K., Goldfarb, S. S., Mulvihill, B. A., Colburn, S., & Davis, M. M. (2013). Future plans and social/recreational activities of youth with special health care needs: The implications of parental help in completing surveys. Disability and health journal, 6(4), 343-351. https://doi.org/10.1016/j.dhjo.2013.04.010
• Rieber, R. W. & Carton, A. S. (Eds.) (1997). The Collected Works of L. S. Vygotsky içinde The Development of Scientific Concepts in Childhood (vol. 1, pp. 167– 243). Plenum Press.
• Sazak, P. E. (2006). Dünyada ve Türkiye’de erken çocukluk özel eğitiminin gelişimi ve erken çocukluk özel eğitim uygulamaları. Özel Eğitim Dergisi, 7(2), 71-83.
• Sezgin, E. Y. (2018). Okulöncesi dönemde yaşam becerileri. Avrasya Sosyal ve Ekonomi Araştırmaları Dergisi, 5(12), 710-719.
• Sidabutar, H. (2025). Applıcation of Piaget's theory in early childhood education curriculum development. International Journal of Teaching and Learning (INJOTEL), 3(1), 126-134.
• Skene, K., O’Farrelly, C. M., Byrne, E. M., Kirby, N., Stevens, E. C., & Ramchandani, P. G. (2022). Can guidance during play enhance children’s learning and development in educational contexts? A systematic review and meta‐analysis. Child Development, 93(4), 1162-1180. https://doi.org/10.1111/cdev.13730
• Trawick-Smith, J. (2014). The physical play and motor development of young children: A review of literature and implications for practice. Center for Early Childhood Education, Eastern Connecticut State University, 1-53.
• Turnbull, A., Turnbull, A., Wehmeyer, M., & Shogren, K. A. (2013). Exceptional lives içinde Understanding students with communication disorders. Pearson.
• Wolfberg, P. J. (2015). Play and imagination in children with autism içinde Overview (ss. 1-11). Autism Asperger Publishing Company.
• Yıkmış, A., Terzioğlu, N.K., Kot, M., Aktaş, B. (2017). Özel eğitim öğretmenlerinin derslerde oyun ve şarkıyı kullanma durumları. Abant İzzet Baysal Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 17(3), 1548-1583.