EBEVEYNLERİN ÇOCUK HAKLARINA YÖNELİK TUTUMLARI İLE İLKÖĞRETİM ÖĞRENCİLERİNİN AHLAKİ OLGUNLUKLARI ARASINDAKİ İLİŞKİ

Yıl 2016, Cilt: 27 Sayı: 1, 41 - 64, 03.06.2016

Emel Yeşilkayalı , Vesile Yıldız Demirtaş

Öz

Bu araştırmada, ebeveynlerin çocuk hakları konusundaki
tutumları ile ilköğretim öğrencilerinin ahlaki olgunlukları arasındaki
ilişkinin incelenmesi amaçlanmıştır. Araştırmanın çalışma
grubunu, İzmir İli, Karşıyaka
İlçesi’nde alt, orta ve üst sosyo-ekonomik düzeyleri temsil eden 7 devlet
ilköğretim okulu ile özel ilköğretim okulunu temsil eden bir okulun 7. sınıf
öğrencileri ve bu öğrencilerin ebeveynleri oluşturmuştur. Araştırmada veri toplama
aracı olarak, Yurtsever (2009) tarafından geliştirilen, ‘Çocuk
Haklarına İlişkin Ebeveyn Tutum Ölçeği’ ile Dilmaç (1999) tarafından
geliştirilen ‘Ahlaki Olgunluk Ölçeği’ kullanılmıştır. Araştırma verilerini çözümlemede, Kruskal Wallis ve
Mann-Whitney U testi ile Spearman’s Rho Analizi kullanılmıştır. Araştırma
sonuçlarına göre; ilköğretim 7. sınıf öğrencilerinin ahlaki olgunlakları
cinsiyetlere göre karşılaştırıldığında sevgi boyutunda; okulların
sosyo-ekonomik düzeyine göre karşılaştırıldığında, iç huzur, şiddetten kaçınma
davranışı ve doğru davranış boyutlarında farklılaşmaktadır. İlköğretim
öğrencilerinin ahlaki olgunlukları ile ebeveynlerin çocuk hakları tutumları
arasında çeşitli alt boyutlarda, doğrusal yönlü, zayıf ilişkiler bulunmaktadır.
Bu ilişkiler, öğrencilerin öğrenim gördüğü okulun
sosyo-ekonomik düzeyine göre farklılık göstermektedir. 

Anahtar Kelimeler

Çocuk hakları, ahlaki olgunluk, değer, ebeveyn tutumları

The Attitudes of Parents toward Children’s Rights and the Link between Moral Maturity of Primary Level Students.

Öz

This study aims at finding out the attitudes of
parents toward children’s rights and examining the link between moral maturity
of primary level students. The participants of the study consist of 7 state
primary schools representing lower, middle and upper socio-economic levels in
Karşiyaka District of İzmir province and seventh-grade students representing a
private primary school and their parents. As data collection tools, ‘Parent
Attitude Scale on Children Rights’ developed by Yurtsever and Oktay (2009) and
‘Moral Maturity Scale’ developed by Dilmac (1999) are used. To analyze the
data, Kruskal Wallis and Mann-Whitney U test, Spearman’s Rho Analysis are
utilized. According to the results of the study, moral maturity of
seventh-grade students based on gender differs in terms of love; once based on
the socio-economic levels of schools, it differs in terms of inner peace,
violence avoidance and righteous behaviors. There are vertical, weak
relationships between moral maturity and the attitudes of parents toward
children’s rights, even if they differ in various sub dimensions. The
relationship between the moral maturity of children and the attitudes of
parents toward children’s rights differs, based on the socio-economic level of
the school where students are educated. 

Anahtar Kelimeler

Children’s Rights, Moral Maturity, Value, Attitudes of Parents

Kaynakça

• Acar, H. (2000). Çocuk haklarında yer alan kimi haklar açısından sokakta ve hizmet sektöründe çalışan çocuklar. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Akinal, B. (2013). Aile ortamı dışında yetişen çocuklarda ahlaki gelişim. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Akman, B. ve Ertürk, G. H. (2011). Okul öncesi öğretmenlerinin çocuk haklarına ilişkin bilgi düzeylerinin ve okul öncesi çocuk haklarının öğretilmesine ilişkin görüşlerinin incelenmesi. Aydın Gülan, Mustafa Ruhi Şirin, Mehmet Şirin (Ed.), I. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yetişkin Bildirileri Kitabı, Çocuk Vakfı Yayınları, İstanbul, 269-285.
• Anne, K. ve Ong’ondo, C. (2013). An assessment of the level of awareness about children’s rights among children in eldoret municipality. Journal of Emerging Trends in Educational Research and Policy Studies (JETERAPS), 4(2), 279-287.
• Arthur, J. ve Carr, D. (2013). Character in learning for life: A virtue-ethical rationale or recent research on moral and values education. Journal of Beliefs & Values, 34(1), 26–35.
• Aypay, A., Çekiç, O. ve Seçkin, M. (2012). Öğretim elemanlarının öğretime ilişkin görüşlerinin normatif açısından incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1345-1366.
• Aypay, A. ve Dereli, E. (2012). Ortaöğretim öğrencilerinin empatik eğilimleri ve işbirliği yapma karakterlerinin insani değerlerini yordaması ve bu özelliklerinin incelenmesi. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1249-1270.
• Aziz, R. A. ve Iskandar, S. (2013). Working children and knowledge of right to education: A study of child labor in Sabah, Malaysia. Asian Social Science, 9(8), 23-33.
• Balkıs, M., Duru, E. ve Buluş, M. (2005). Şiddete yönelik tutumların özyeterlik, medya, şiddete yönelik inanç, arkadaş grubu ve okula bağlılık duygusu ile ilişkisi. Ege Eğitim Dergisi, 6(2), 81-97.
• Başaran, İ. E. (1996). Eğitim Psikolojisi. Ankara: Gül Yayınevi.
• Çam, Z., Seydooğulları, S., Çavdar, D. ve Çok, F. (2012). Ahlak gelişimine klasik ve yeni kuramsal yaklaşımlar. Kuram ve Uygulamada Eğitim Bilimleri, 12(2), 1211-1225.
• Çeliköz, N., Seçer, Z., Çetin, Ş. ve Demir Şen H. (2008). Çocuk yuvası ve ailesi ile yaşayan çocukların ahlaki ve sosyal kural anlayışlarının karşılaştırılmalı olarak incelenmesi. Gazi Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 23, 1-13.
• Çetinkaya, N. (2000). Öğretmen ve öğrencilerin çocuk haklarına bakışının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Çiftçi, N. (2003). Kohlberg’in bilişsel ahlaki gelişim teorisi: Ahlak ve demokrasi eğitimi. Değerler Eğitimi Dergisi, 1(1), 43-77.
• Çileli, M. (1986). Ahlak psikolojisi ve eğitimi. Ankara: V Yayınları
• Day, D. M., Peterson-Badali, M. ve Ruck, M. D. (2006). The relationship between maternal attitudes and young people’s attitudes toward children’s rights. Journal of Adolescence, 29, 193-207.
• Dewey, J. (1997). Experience and education. Indiana: Kappa Delta Pi.
• Diener, E. (2000). Subjective well-being: The science of happiness and a proposal for a national index. American Psychologist, 55 (1), 34-43.
• Dikmen, A. (1998). Çocuk haklarına dair sözleşme çerçevesinde İstanbul’da çalışan çocuklar üzerine bir değerlendirme. Yayınlanmamış doktora tezi, Mimar Sinan Güzel Sanatlar Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Dilmaç, B. (1999). İlköğretim öğrencilerine insani değerler eğitimi verilmesi ve ahlaki olgunluk ölçeği ile eğitimin sınanması. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Doğan, İ. ve Durualp, E. (2011). Sosyal Bilgiler dersi alan dördüncü ve beşinci sınıf öğrencilerinin çocuk haklarına dair görüşlerinin karşılaştırılması. Aydın Gülan, Mustafa Ruhi Şirin (Ed.), Mehmet Şirin, I. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yetişkin Bildirileri Kitabı, İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları, 293-302.
• Doğanay, A. (2006). Değerler eğitimi. Cevdet Öztürk (Ed.), Hayat Bilgisi ve Sosyal Bilgiler Öğretimi. Ankara: Pegem A Yayıncılık.
• Dökmen, Ü. (2003). Sanatta ve günlük yaşamda iletişim çatışmaları ve empati. İstanbul: Sistem Yayıncılık.
• Dönmez, T. (2015). İlkokul sınıf öğretmenlerinin sınıf yönetimi profilleri ile çocuk hakları yönelik tutumları arasındaki ilişki. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Dursun, D. (2011). Siyasetle ahlak ve değerler dünyasının sorunlu ilişkileri üzerine. Değerler Eğitimi Dergisi, 5- 58.
• Edling, S. (2012). The paradox of meaning well while causing harm: A discussion about the limits of tolerance within democratic societies. Journal of Moral Education, 41(4), 457-471.
• Eisenberg, N. (2000). Empathy and sympathy. In M. Lewisve J.M. Haviland-Jones (Eds.), Handbook of Emotions (s. 677-691). New York: The Guilford Press.
• Erbay, E. (2011). Türkiye’de çocuk haklarını tanıtma, yaygınlaştırma ve izlemeye yönelik uygulamaların eleştirel analizi ve bir model önerisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Erken, M. (2009). Empati becerisinin ahlaki davranışlar üzerindeki etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Eroğlu, S. E. (2009). Saldırganlık davranışının boyutları ve ilişkili olduğu faktörler: Lise ve üniversite öğrencileri üzerine karşılaştırmalı bir araştırma. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 21, 205-221.
• Germaine, R. W. (2001). Values education ınfluence on elementary students’ self-esteem. Yayınlanmamış doktora tezi, University of San Diego, U.S.A.
• Grugel, J. (2013). Children’s rights and children’s welfare after the convention on the rights of child. Progress in Development Studies, 13(1), 19-30.
• Grugel, J. ve Ferreria, F. P. M. (2012). Street working children, children’s agency and the challenge of children’s rights: Evidence from Minas, Gerais, Brazil. Journal of International Development, 24(7), 828-840.
• Güneş, G. (2012). Çocuk hakları açısından Türkiye’de sığınmacı çocuklar: Çeçen çocuklar örneği. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Yalova Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yalova.
• Güngör, E. (2010). Değerler psikolojisi üzerine araştırmalar: Ahlak psikolojisi, ahlaki değerler ve ahlaki Gelişme. Ankara: Ötüken Neşriyat A.Ş.
• Gürüz, D. ve Eğinli, A. (2008). İletişim becerileri: Anlamak, anlatmak, anlaşmak. Ankara: Nobel Yayın ve Dağıtım Şirketi.
• Hasta, D. ve Güler, M. E. (2013). Saldırganlık: Kişilerarası ilişki tarzları ve empati açısından bir inceleme. Ankara Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, 4(1),64-104. http://dergiler.ankara.edu.tr/dergiler/49/1775/18772.pdf. (Erişim tarihi: 20 Aralık 2012)
• Hortaçsu, N. (2012). En güzel psikoloji sosyal psikoloji. Ankara: İmge Kitabevi Yayınları
• Kabadayı, A. ve Aladağ, K. S. (2010). Farklı ilköğretim kurumlarına devam eden öğrencilerin ahlaki gelişimlerinin çeşitli değişkenler açısından değerlendirilmesi. Uluslararası İnsan Bilimleri Dergisi, 7(1). www.insanbilimleri.com/ojs/index.php/uib/article/download/.../521. (Erişim tarihi: 20 Aralık 2012).
• Katılmış, A. ve Ekşi, H. (2011). Karakter eğitimi el kitabı. Ankara: Nobel Yayıncılık.
• Kepenekçi, Y. K. (2008). İnsan hakları ve vatandaşlık. Ankara: Ekinoks Yayınevi.
• Kobat, İ. B. (2009). Ulusal ve uluslararası hukukta çocuk suçluluğu ve nedenleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Kırıkkale.
• Krop, E. H. (2006). The effects of a cognitive-moral dev. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Elopment Program on Inmates in a Correctional Educational Environment, Virginia Üniversitesi, U.S.A.
• Kulaksızoğlu, A. (1995). Ergenlik psikolojisi. İstanbul: Remzi Kitabevi.
• Kurt, G. (2012). Yataklı sağlık kuruluşlarında çocuk ile ilgili sağlık hizmetlerinin çocuk hakları sözleşmesine uygunluğunun ve sağlık profesyonellerinin çocuk hakları konusundaki farkındalık ve tutumlarının değerlendirilmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Kırıkkale Üniversitesi Tıp Fakültesi, Kırıkkale.
• Liebel, M. (2012). Children’s rights as living rights: Why human rights only make sense if they are connected to the lives of children. Revista de Asistenja Sociala, Anual XI, 2, 13-26.
• Melton, G. B. (1980). Children's concepts of their rights. Journal of Clinical Child Psychology, 9(3), 186-190.
• Milli Eğitim Temel Kanunu. (1973). T.C. Resmi Gazete 14574, 24 Haziran 1973.
• Musayeva, G. (2013). Avrupa Birliği, Türkiye ve Azerbaycan’da çocuk hakları. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Konya.
• Oktay, A. ve Kumbaroğlu, N. (2011). Öğretmenlerin ve öğrencilerin çocuk haklarına bakışının değerlendirilmesi. Aydın Gülan, Mustafa Ruhi Şirin, Mehmet Şirin (Ed.), I. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yetişkin Bildirileri Kitabı, (293-302). İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Onur, B. (1997). Gelişim Psikolojisi: (Yetişkinlik-Yaşlılık-Ölüm). Ankara: İmge Kitabevi.
• Öntaş, Ö. C. (2004). Çocuk hakları ve sosyal hizmetin güçlendirme yaklaşımı açısından suça yönelen çocuk-polis ilişkisi. Yayınlanmamış doktora tezi, Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara.
• Özgüleç, F. (2001). 7-11 yaşlarındaki çocukların ahlaki yargılarının gelişimi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Özkaynak, B. (1982). Teğmen Kalmaz İlkokulu’na devam eden altı-onbir yaş grubu çocukların ahlak yargılarının gelişimi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Hacettepe Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Pais, M. S. (2010). The protection of children from sexual exploitation optional protocol to the convention on the rights of the child on the sale of children, child prostitution and child pornography. International Journal of Children’s Rights, 18, 551-566.
• Peterson-Badali, M., Morine, S. L., Ruck, M. D. ve Slonim, N. (2004). Predictors of maternal and early adolescent attitudes toward children’s nurturance and self-determination rights. Journal of Early Adolescence, 24(2), 159-179.
• Pişkin, M. (1989). Empati, kaygı ve çatışma eğilimi arasındaki ilişki. Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Dergisi, 22(2), 775-784.
• Rogers, C. M. ve Wrightsman, L. S. (1978). Attitudes toward children's rights: Nurturance or self-determination?. Journal of Social Issues, 34(2), 59-68.
• Ruck, M. D. (1994). Children’s understanding of nurturance and self-determination rights. Unpublished Dissertation, Toronto University, Toronto, Canada.
• Ruck, M. D., Abramovitch, R. ve Keating, D. P. (1998). Children's and adolescents' understanding of rights: Balancing nurturance and self‐determination. Child Development, 69(2), 404-417.
• Seçer, Z., Sarı, H. ve Olcay, O. (2006). Anne tutumlarına göre okul öncesi dönemdeki çocukların ahlaki ve sosyal kural bilgilerinin incelenmesi. Selçuk Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Dergisi, https://www.researchgate.net/publication/26455115_ANNE_TUTUMLARINA_GORE_OKULONCESI_DONEMDEKI_COCUKLARIN_AHLAKI_VE_SOSYAL_KURAL_BILGILERININ_INCELENMESI. (Erişim tarihi: 20.01.2016).
• Selçuk, Z. (2002). Eğitim psikolojisi. Ankara: Pe-Gem Yayınları.
• Senemoğlu, N. (2002). Gelişim, öğrenme ve öğretim. Ankara: Gazi Kitabevi
• Senemoglu, N. (2011). Gelişim, öğrenme ve öğretim (20. baskı). Ankara: Pegem Akademi.
• Seydooğulları, S. Ü. (2008). Demokratik ve otoriter ana baba tutumlarının lisede öğrenim gören gençlerin ahlaki yargı yeteneğine etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Sakarya.
• Sutton, P. B. (2003). The relationship between parents attitude toward children’s rights, parenting styles and children’s right to sexuality education. Unpublished Dissertation, Alliant İnternational University, Fresno, California, U.S.A.
• Şengün, M. (2008). Lise öğrencilerinin ahlaki olgunluk düzeylerinin bazı kişisel değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış doktora tezi, On dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Samsun.
• Temel, Z. F. (1991). Yetiştirme yurdunda ve ailesi yanında kalan 14-18 yaş grubundaki gençlerin cinsiyet rolü kimlikleri ile moral gelişimlerinin bazı değişkenlere göre incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Tola, D. (2003). İlkokul 5. sınıf çocuklarında ahlaki yargı ile ana-baba tutumları arasındaki ilişkinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Torun, F. (2011). Çocuk hakları öğretiminde oyun yönteminin başarıya, kalıcılığa ve tutuma etkisi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Adıyaman.
• Turanlı, K. (2004). Birleşmiş Milletler çocuk hakları çerçevesinde çocuğun ekonomik sömürüden korunma hakkı. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Anadolu Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Eskişehir.
• Tuzgöl Dost, M. (2007). Üniversite öğrencilerinin yaşam doyumunun bazı değişkenlere göre incelenmesi. Pamukkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi Dergisi, 22(2), 132-143. http://pauegitimdergi.pau.edu.tr/Makaleler.
• Uçuş, Ş. (2011). İlköğretim öğrencileri için çocuk hakları farkındalık ölçeğinin geliştirilmesi. Aydın Gülan, Mustafa Ruhi Şirin, Mehmet Şirin (Ed.), I. Türkiye Çocuk Hakları Kongresi Yetişkin Bildirileri Kitabı, 365-382, İstanbul: Çocuk Vakfı Yayınları.
• Ulusoy, K. (2003). Sosyal Bilgiler öğretmenlerinin tarih ve ahlak eğitimi ilişkisi üzerine görüşleri. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Gazi Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, Ankara.
• Ulusoy, K. ve Dilmaç, B. (2012). Değerler eğitimi. Ankara: PEGEM.
• Ural, Ş. (1998). Epistemolojik açıdan değerler ve ahlak. Doğu-Batı, I(4), 41.
• Washington, F. (2010). 5-6 yaş çocuklarına uygulanan aile katılımlı çocuk hakları eğitim programının etkililiğinin incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.
• Yeşilkayalı, E. ve Yıldız-Demirtaş, V. (2013). İlköğretim öğrencilerinin ebeveynlerinin çocuk hakları tutumları. Uluslararası Sosyal Hizmet Sempozyumu Bildirisi, Kocaeli.
• Yıldız, C. B. (2011). Devlet egemenliği ve insan hakları rejimi altında çocuk hakları: Türkiye’de 2006-2010 yılları arasında terörle mücadele Kanunuyla yargılanmış çocuklar. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, İstanbul Bilgi Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, İstanbul.
• Yurtsever, M. (2009). Ebeveyn çocuk hakları tutum ölçeğinin geliştirilmesi ve anne babaların çocuk haklarına yönelik tutumlarının farklı değişkenler açısından incelenmesi. Yayınlanmamış yüksek lisans tezi, Marmara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Enstitüsü, İstanbul.