BİRİNCİ BASAMAK SAĞLIK HİZMETLERİNDE 0-6 YAŞ ÇOCUĞUN İHMAL VE İSTİSMARINDA ERKEN TANI VE YÖNLENDİRME

Yıl 2017, Cilt: 28 Sayı: 1, 247 - 262, 18.05.2017

Tahir Güneş

Öz

Yaşamın
ilk yılları (0-6 yaş) kritik bir evredir. Bu dönemde birçok yönden hızlı bir
gelişme görülür. Kişiliğin temelleri bu dönemde atılır ve sonraki gelişmeler bu
temeller üzerine inşa edilir. Çocukların bu dönemlerde maruz kaldıkları ihmal
ve istismar, uzun dönemde olumsuz fiziksel, psikolojik ve sosyal sonuçlara
neden olmanın yanında hukuksal açıdan çocukların hak ihlalini sebep olmaktadır.
Bu kapsamda, Sağlık Bakanlığı’na bağlı tüm kurum ve kuruluşların çocuk
hizmetlerinde olması gerektiği gibi ihmal ve istismarı ortaya çıkaran riskleri
erken tanıyarak gerekli müdahaleleri gerçekleştirmek ve istismara uğrayan
çocuğun kısa sürede ilgili kurumlara yönlendirmek, birinci basamak sağlık
hizmetleri için de temel amaç olmalıdır. Bu bağlamda, çocuğun yüksek yararı göz
önüne alınarak bu derleme çalışmasında, sosyal hizmet perspektifinden bütüncül
bir yaklaşımla “birinci basamak sağlık hizmetlerinde 0-6 yaş çocuğun ihmal ve
istismarında erken tanı ve yönlendirme” konusu üzerinde durulacaktır.

Anahtar Kelimeler

0-6 yaş bebek ve çocuk, ihmal ve istismar, erken tanı ve yönlendirme

Early Diagnosis and Routing of 0-6 Year Children's Negligence and Abuse in Primary Health Services

Öz

The first years (between 0-6 ages) of life is a
critical phase in a child’s life as many rapid developments are observed in
this period. The foundations of personality are laid in this period and
subsequent developments are built on this basis. Neglect and abuse that
children are subjected to during these periods cause not only negative
physical, psychological and social consequences in the long run, but also legal
invasion of children's rights. In this context, the main objective for primary
health care services provided by the institutions and organizations affiliated
to the Ministry of Health should be carrying out interventions by recognizing
early risks that cause neglect and exploitation and directing the abused child
to the relevant institutions in a short period of time as it should be in all
children's services. Therefore, in this compiled work, considering the child’s
best interest, the topic “early diagnosis and guidance in neglect and abuse of
0-6 years old children in primary health care” will be discussed through a
holistic approach from a social service perspective.

Anahtar Kelimeler

0-6 year old infants and children, neglect and abuse, early diagnosis and routing

Kaynakça

• Adams, R., Dominelli, L., & Payne, M. (2015). Sosyal Hizmet: Temel Alanlar ve Eleştirel Alanlar. (T. Tuncay, Çev.) Ankara: Nika Yayıncılık.
• Ahioğlu, A. (2004). Yayınlara ve Yargı Kararlarına Göre Türkiye'de Çocuk İstismarı. Eğitim Bilimleri ve Uygulama, 3(6), 277-286.
• Akman, A., Ertürk, G., Deniz, A., Dönmezer, İ., Ogelman, H. G., & Veziroğlu, M. (2012). Erken Çocukluk Döneminde Gelişim. Ankara: Pegem Yayınları.
• Akman, M. (2014). Türkiye'de Birinci Basamağın Gücü. Türk Aile Hekimliğ Dergisi, 18(2), 70-78.
• Akyüz, E. (2000). Ulusal ve Uluslararası Hukukta Çocuğun Haklarının ve Güvenliğinin Korunması. Ankara: Milli Eğitim Basımevi.
• Alexandır, R. C. (1997). Practice Parameters For The Forencis Evaluation Of Children and Adolescents Who May Have Been Physically or Sexually Abused. J Am Acad Child Adoleces Psychiatry, 36, 37-56.
• Altıparmak, S., & Sarı, H. Y. (2012). 0-6 Yaş Çocukların Sağlık Hizmet Kullanımları, Sürekli Hizmet Kaynakları ve Etkileyen Faktörler. TAF Preventive Medicine Bullettin, 11(5), 599-608.
• Altuntaş, B., Han, N., & Kariptaş, M. A. (2013). İhmal ve İstismar Mağduru Çocuklar ve Sosyal Hizmet Müdahalesi. Uluslararası Katılımlı Sosyal Hizmet Sempozyumu "Kapsayıcı Bir Yaklaşım Arayışı" içinde (s. 199-207). Kocaeli: Gündem Çocuk Derneği Yayını.
• Anlar, B., Serdaroğlu, A., & Yakut, A. (2008). Gelişimsel Çocuk Nörolojisi: Çocuk Sağlığı ve Eğitimi Alanında Çalışanlar İçin. Ankara: Hacettepe Üniversitesi Yayınları.
• Ayvaz, M., & Aksoy, C. (2010, Temmuz-Ağustos). Çocuk İhmal ve İstismarının Ortopedik Yönleri. Katkı Pediatri Dergisi, 32(4), 511-520.
• Ayvaz, M., & Aksoy, M. C. (2010). Çocuk İstismarı ve İhmali. Hacettepe Tıp Dergisi, 35, 27-33.
• Bahar, G., Savaş, H., & Bahar, A. (1991). Çocuk İstismarı ve İhmali: Bir Gözden Geçirme. Fırat Sağlık Hizmetleri Dergisi, 4(12), 51-56.
• Bayhan, P. S., & Artan, İ. (2009). Çocuk Gelişimi Ve Eğitimi. İstanbul: Morpa Kültür Yayınları.
• Bilginer, B., & Akalan, A. (2010). Kafa Travması ve Çocuk İstismarı. Katkı Pediatri Dergisi, 14(11), 503-510.
• Bilir, Ş., Arı, M., Dönmez, N. B., Atik, B., & San, P. (1991). Türkiye'nin 16 ilinde 4-12 Yaşlar Arasındaki 50.473 Çocuğa Fiziksel Ceza Verme Sıklığı ve Buna İlişkin Problem Durumlarının İncelenmesi. Aile ve Toplum, 1(1), 1-14.
• Brueggmann, W. G. (2014). The Practice of Macro Social Work (4th ed.). Belmont: Cengage Learning.
• Canbaz, S., Turla, A., Aker, S., & Pekşen, Y. (2005). Samsun Merkez Sağlık Ocaklarında Görev Yapan Pratisyen Hekimlerin Çocuk İstismarı ve İhmali Konusunda Bilgi ve Tutumları. Sted, 14(11), 241-246.
• Candansayar, S., Sağduyu, A., Öğel, K., & Çoşkun, B. (1997). Birinci Basamakta Ruh Sağlığı ve Bozuklukları Tanı Tedavi ve Rehabilitasyon (2. b.). Ankara: Bizim Büro Yayınları.
• Committe Practice Standards. (2005). 12 Mayıs 2016 tarihinde https://nciph.unc.edu/cetac/phswcompetences may5.pdf adresinden alındı
• Çakmaklı, K. (1991). Aileler İçin Sosyal Hizmet (1. b.). Ankara: Aile Araştırma Kurumu Yayınları.
• Dağlı, T., & İnanıcı, M. (2011). İhmal ve İstismara Uğrayan Çocuğa Bütüncül Yaklaşım: Hastane Temelli Çocuk Koruma Merkezleri İçin Başvuru Kitabı. Ankara: UNICEF Türkiye Ofisi.
• Demir, H. (2012). Edirne İli Aile Sağlığı Merkelerinde Görevli Hekimlerin Çocuk İstismarı ve İhmali Hakkında Bilgi, Farkındalık ve Tutumlarının Belirlenmesi. (Uzmanlık Tezi) Edirne: Trakya Üniversitesi Tıp Fakültesi Aile Hekimliği Anabilim Dalı.
• Dubowitz, H. (2005). Preventing Child Neglect and Physicl Abuse. Peiatr Rev , 23, 191-196.
• Duyan, V. (2010). Sosyal Hizmet: Temelleri, Yaklaşımları, Müdahale Yöntemleri. Ankara: Aydınlar Matbaacılık.
• Gökler, B. (2010). Çocuk İhmal ve İstismarında Bir Risk Etmeni Olarak Aile. Katkı Pediatri Dergisi, 32(4), 451-454.
• Holland, S. (2004). Cihild and Family Assesment İn Social Work Practice. New Delhi: SAGE Publications.
• Howard, K. S., Beckmann, K. A., & Brooks-Gun, J. (2010). Parent Support In Early Childhooh-Aproaches and Outcomes. Elsevier, 127-131.
• İnanç, Y. B., Bilgin, M., & Atıcı, K. M. (2008). Gelişim Psikolojisi. Ankara: Pegem Yayınları. International Federation of Social Workers. 12 Kasım 2015 tarihinde, http://www. ifsw.org/ adresinden alınmıştır
• Jain, A. M. (1999). Emergency Department Evaluation of Cihild Abuse. Emerge Med Clin North Am, 17, 575-593.
• Kara, B., Biçer, Ü., & Gökalp, A. S. (2004, Nisan-Haziran). Çocuk İstismarı. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 47(2), 140-151.
• Kara, Ö., Çalışkan, D., & Suskan, E. (2014). Ankara ilinde görev yapan çocuk asistanları, uzmanları ve pratisyen doktorların çocuk istismarı ve ihmali konusunda bilgi düzeyleri ve yaklaşılarının karşılaştırılması. Türk Ped Arş, 49, 57-65.
• Karataş, Z., & Dağdelen, G. (2013). Çocukların Riskle Korunmasında Erken Tanı ve Uyarı Sisteminin Önemi. Uluslararası Katılımlı Sosyal Hizmet Sempozyumu: Türkiye'de Çocuğun Refahı ve Korunması Kapsayıcı Bir Yaklaşım Arayışı içinde (s. 301-315). Kocaeli: Gündem Çocuk Derneği Yayını.
• Kaya, İ., & Eroğul, A. R. (2013). Ergenlerde Çocukluk Dönemi İstismar Yaşantılarının Yordayıcısı Olarak Aile İşlevinin Rolü. Eğitim ve Bilim Dergisi, 38(168), 386-397.
• Kayıran, P. G., Kayıran, S. M., & Gürakan, B. (2014). Common Physiological and Behavioral Problems in İnfants and Children: What Primary Care Physicians Need to Know. Marmara Medical Journal, 28, 159-165.
• Kizek, Ö., Türkhan, A., & Pala, K. (2010). Performansa Dayalı ek Ödeme Sisteminin Bursa İlinde Birinci Basamak Sağlık Hizmetlerine Etkisi. TAF Preventive Medicine Bullettin, 9(6), 613-622.
• Koç, F. (2011). Çocuk İstismarı ve İhmali Olgularımızın Demografik ve Klinik Özellikleri. Türk Pediatri Araştırma, 47, 119-124. Madan, R., & Tekin, D. (2015). 0-6 Yaş Çocukların Gelişim Takipleri Programı. Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi: Erken Müdahale içinde (s. 641-650). Ankara: Hacettepe Üniveristesi Hastaneleri Basımevi.
• Mainous, A. G., & David, A. K. (1992). Clinical Compatence of Family Physicians, The Patient Perspective. Arch Farm Med, 1, 8-65. Meclis Araştırma Komisyon Raporu.20 Haziran 2016 tarihinde, https://www.tbmm.gov.tr/sirasayi/donem23/yil01/ss589.pdf adresinden alınmıştır
• Oral, M., & Tuncay, T. (2012). Ruh Sağlığı Alanında Sosyal Hizmet Uzmanlarının Rol ve Sorumlulukları. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23(2), 93-114.
• Öğel, K. (2007). Risk Kavramının Tanımı. İstanbul: Yeniden Yayınları.
• Öntaş, Ö. C. (2010). Çocuk İhmal ve İstismarı ve Sosyal Çalışma (Sosyal Hizmet). Katkı Pediatri Dergisi, 32(5), 559-568. Özdemir, D. F., & Karadağ, F. (2010, Eylül-Ekim). Çocuk İhmal ve İstismarına Psikososyal Yaklaşım. Katkı Pediatri Dergisi, 32(5), 553-558.
• Özkara, E., Kavaklı, U., Can, İ. Ö., Tepe, İ., & Özbek, V. Ö. (2011). Çocuklara Yönelik Cinsel İstismar Boyutunun Türkiye ve Diğer Ülkeler İle Karşılaştırılması. Adli Tıp Dergisi, 25(1), 11-24.
• Özmert, E. N. (2006). Erken Çocuklukl Döneminin Desteklenmesi 3: Aile. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 49, 256-273.
• Özmert, E. N. (2010). Çocuk İstismarı ve İhmalinin Önlenmesinde Çocuk Hekiminin Rolü. Katkı Pediatri Dergisi, 32(4), 471-480.
• Özmert, E. N. (2010). Çocuk İstismarı ve İhmalinin Uzun Süreli Biyopsikososyal Etkileri. Katkı Pediatri Dergisi, 32(4), 471-480.
• Rustamzadeh, E., Truwit, C. L., & Lam, C. H. (2002). Radiology Of Nonaccidental Trauma. Neurosurg Clin N Am, 13(2), 183-199.
• Ruth, B. J., & Sisco, S. (2012). Public Health Social Work. T. Mizrahi, & L. E. Davis içinde, Encyclopedia Of Social work (20th Ed.). Oxford: Oxford Press.
• Sağlık Bakanlığı. (2003). Kasım 22, 2015 tarihinde, http://www.saglik.gov.tr adresinden alınmıştır.
• Shardlow, S. M. (2013). Çocuğun Korunması, Aile ve Devlet. Uluslararası Katılımlı Sosyal Hizmet Sempozyumu: Türkiye'de Çocuğun Refahı ve Korunması "Kapsayıcı Bir Yaklaşım Arayışı" (s. 6-11). Kocaeli: Gündem Çocuk Derneği Yayını.
• Sheafor, W. B., & Horejesi, C. J. (2015). Sosyal Hizmet Uygulaması: Temel Teknikler ve İlkeler. (D. B. Çiftçi, Çev.) Ankara: Nika Yayıncılık.
• Sofuoğlu, Z., Aydın, Z., & Cankardeş, S. (2014). Türkiye'nin Üç İlinde Olumsuz Çocukluk Çağı Deneyimleri Epidemiyolojik Çalışması. Türk Ped Arş, 49, 47-56.
• Şahin, F. (2006). Çocuk İstismarının Tanımı, Epidemiyolojisi ve Multidisipliner Yaklaşımın Önemi. Ankara: Ankara Üniversitesi Basımevi.
• Şahin, F., & Taşar, M. A. (2012). Shaken Baby Syndrome and Prevention Programs. Türk Pediatri Arşivi, 47(3), 152-158.
• Taner, Y., & Bahar, G. (2004). Çocuk İstismarı ve İhmali, Psikiyatrik Yönleri. Hacettepe Tıp Dergisi, 35, 82-85.
• Teater, B. (2015). Sosyal Hizmet Kuram ve Yöntemleri; Uygulama İçin Bir Giriş. (A. Karatay, Çev.) Ankara: Nika Yayınevi.
• Tekşam, Ö. (2010). Çocuk Acil Ünitesinde İstismar ve İhmal Vakalarının Tanınması ve Uygun Yaklaşım. Katkı Pediatrri Dergisi, 32(4), 423-434.
• Tercier, A. (2008). Child Abuse, Emergency Medicine (4th Ed.). (L. Mear, Ed.) St Louis: Mosby.
• Turla, A. (2002). Çocuk İstismarı ve İhmali Konularında Tıbbi Yaklaşım. O.M.O Tıp Dergisi, 19(4), 291-300.
• Uğurlu, Z., & Gülsen, İ. A. (2014). Çocuk Hakları ve Hukuki Bağlamda Çocuğun İhmal ve İstismardan Korunması. Uluslararası sosyal ve Eğitim Bilimleri Dergisi, 1(1), 1-24.
• Uslu, R. İ., & Kapçı, E. G. (2014). Türkiye'de Çocukların Cinsel Sömürü ve Cinsel İstismarı; Son 12 Yılda Yayınlanan Araştırmaların Sistematik Değerlendirmesi. Ankara: Alp Ofset Matbaacılık.
• Ülker, P., & Kahraman, Ö. G. (2015). Sağlık Personelinin Erken Müdahale Konusunda Annelerle Yaptıkları Çalışmalara İlişkin Değerlendirmeleri. Uluslararası Katılımlı III. Çocuk Gelişimi ve Eğitimi Kongresi, Erken Müdahale içinde (s. 48-62). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Hastaneleri Basımevi.
• Weinstein, J., Whittington, C., & Leiba, T. (2003). Collaboration In social Work Practice. New York: Jessica Kingsley Publishers. Yağmur, F. (2008). Çocuk İstismarı ve İhmali. SBArD, 12, 71-78.
• Yalçın, H., Yaraşır, F., & Duman, G. (2014). Anne Babaların Çocuk İstismarı İle İlgili Tutumlarının İncelenmesi. KMÜ Sosyal Araştırmalar Dergisi (Özel Sayı), 16, 137-143.
• Yapıcı, Ş., & Yapıcı, M. (2005). Gelişim ve Öğrenme Psikolojisi. Ankara: Anı Yayıncılık.
• Yarar, F., & Yarış, F. (2011). Birinci Basamakta Çocuk İstismarı ve İhmaline Yaklaşım. Türk Aile Hekimliği Dergisi, 15(4), 178-183. Yavuzer, H. (2013). Doğum Öncesinden Ergenlik Sorununa; Çocuk Psikolojisi (13. b.). İstanbul: Remzi Kitapevi.
• Yılmaz, G., İşiten, N., Ertan, Ü., & Öner, A. (2003). Bir Çocuk İstismarı Vakası. Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Dergisi, 32(5), 295-298. Yurdakök, K., & İnce, O. T. (2010). Duygusal İstismar ve İhmal. Katkı Pediatri Dergisi, 32(5), 537-546.
• Zastrow, C. (2015). Sosyal Hizmete Giriş. (D. B. Çiftçi, Çev.) Ankara: Nika Yayınevi.
• Zastrow, C., Krıst, K., & Ashman, K. (2014). İnsan Davranışı ve Sosyal Çevre. (A. Foça, & S. E. Türközü, Çev.) Ankara: Nika Yayınevi.