Factors Affecting Social Adaptation of Disabled Students During Inclusive Education and School Social Work

Yıl 2011, Cilt: 22 Sayı: 1, 63 - 84, 15.04.2011

Aslıhan Aykara

Öz

This study aims to determine the views of students with disabilities who are in inclusive education at the level of primary and secondary education in schools that are under the authority of District National Education Directorates of the central districts of Keçiören, Çankaya, Etimesgut, Altındağ, Mamak, Yenimahalle, Sincan, Gölbaşı of Ankara province, about the difficulties they experience in social adaptation. In this study, it is important to determine the features of the students which affect their social adaptation.

The study has been carried out using general pooling model and in accordance with this, 70 students with disabilities in inclusive education in eight central districts of Ankara have been interviewed. In the interviews, an interview form prepared by the researcher has been given to the students, and it is entitled “Multidimentional Scale of Perceived Social Support” and “Social Adaptation Inventory”.

Significant results of the study are as follows: Students and their families are generally at low and middle socio-economic level. Most of the students’ disabilities stem from postnatal reasons. Problems that students face most frequently are related with emotional problems and problems related with inadequate physical circumstances. Most frequent problems in inclusive education are related with social relations. Although most of the students state that they are happy with inclusive education and their relations with teachers and friends, it is striking that they express problems related to their social relations. The social support can be interpreted as being at medium level. The strongest factors on students’ level of social adaptation are the age that they realize their disability, their experience of difficulties after beginning to have inclusive education and family support.

Anahtar Kelimeler

Physically disabled student, inclusive education, social adaptation, social support, factors affecting social adaptation of students with disabilities, school social work

KAYNAŞTIRMA EĞİTİMİ SÜRECİNDEKİ BEDENSEL ENGELLİ ÖĞRENCİLERİN SOSYAL UYUMLARINI ETKİLEYENETMENLER VE OKUL SOSYAL HİZMETİ

Öz

Bu çalışmada, Temmuz 2007-Ocak 2010 tarihleri arasında Ankara ili Keçiören, Çankaya, Etimesgut, Altındağ, Mamak, Yenimahalle, Sincan, Gölbaşı merkez ilçeleri İlçe Milli Eğitim Müdürlükleri’ne bağlı ilk ve ortaöğretim okullarında kaynaştırma eğitimi almakta olan bedensel engelli öğrencilerin sahip oldukları özelliklerin, sosyal uyumları üzerindeki etkilerinin belirlenmesi amacıyla yapılan araştırmaya yer verilmektedir. Araştırma, genel tarama modelinde gerçekleştirilmiş ve bu doğrultuda Ankara’nın sekiz merkez ilçesinde kaynaştırma eğitimi almakta olan 70 bedensel engelli öğrenci ile görüşülmüştür. Görüşmelerde, bedensel engelli öğrencilerden, araştırmacı tarafından hazırlanmış olan görüşme formu ve “Çok Boyutlu Algılanan Sosyal Destek Ölçeği”nin yanında,“Sosyal Uyum Envanteri” aracılığı ile bilgi toplanmıştır.

Araştırmada elde edilen önemli sonuçlar şöyledir: Öğrenciler ve aileleri, genel olarak alt ve orta sosyo-ekonomik düzeye sahiptirler. Tamamına yakınının engeli, doğum sonrası nedenlerden kaynaklanmaktadır. Öğrencilerin sosyal yaşamlarında en çok karşılaştıkları güçlükler, duygusal sorunlar ve fiziksel çevre koşullarının yetersizliğine ilişkin sorunlardır. Kaynaştırma eğitiminde ise en çok karşılaştıkları güçlükler, sosyal ilişkilerine ilişkin olanlardır. Öğrencilerin büyük bölümünün, kaynaştırma eğitiminden, öğretmen ve arkadaş ilişkilerinden memnun olduğunu belirtmelerine karşın, sosyal ilişkiler konusunda sıkıntılar yaşadıklarını ifade etmeleri dikkat çekicidir. Sosyal destekleri de yine orta düzeyde olarak değerlendirilebilir. Öğrencilerin sosyal uyum düzeyleri üzerinde en fazla etki eden etmenler ise, engelli olduklarını fark ettikleri yaş, kaynaştırma eğitimi almaya başladıklarında zorluklarla karşılaşmış olma durumları ve ailelerinden algıladıkları sosyal destektir.

Anahtar Kelimeler

Bedensel engelli öğrenci, kaynaştırma eğitimi, sosyal uyum, sosyal destek, bedensel engelli öğrencilerin sosyal uyumlarını etkileyen etkenler, okul sosyal hizmeti

Kaynakça

• Alper, S. ve Ryndak, D.L. (1992). Educating students with severe handicaps in regular classes. The Elementary School Journal, 92 (3), 373-387.
• Aral, N. ve Gürsoy, F. (2007). Özel eğitim gerektiren çocuklar ve özel eğitime giriş. İstanbul: MORPA Kültür Yayınları.
• Berktin, C. T. (1974). Problemli çocuklar ve problem sebepleri. Sosyal ve Felsefi Eserler Dizisi, 10. (4. Baskı). İstanbul: Türkiye İş Bankası Kültür Yayınları.
• Bilgin, K. U. (1997). “Engellilerin istihdamında yöntem arayışı”. Görme engellilerin sosyal güvenlik sorunları ve istihdamı sempozyumu 1-2 Aralık. Altı Nokta Görme Engellilere Hizmet Vakfı Yayınları: 3, Ankara, 49-60.
• Budak, B. (1999). Lise öğrencilerinde algılanan sosyal destek düzeyi ile problem çözme becerileri arasındaki ilişki. Samsun: On Dokuz Mayıs Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Eğitim Bilimleri Anabilim Dalı.
• Çağdaş toplum, yaşam ve özürlüler ön komisyon raporları-I.Özürlüler Şurası. (1999). T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı. Ankara: Takav Matbaacılık.
• Çağlar, D. (1981). Uyumsuz çocuklar ve eğitimi. (2. baskı). Ankara: Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimleri Fakültesi Yayınları. No: 103.
• Duman, N. (2001). Türkiye için yeni bir sosyal hizmet alanı olan okul sosyal hizmeti’nin kapsamı ve sosyal hizmet mesleği içindeki yeri. Prof. Dr. Nihal Turan’ a Armağan-Sosyal Hizmette Yeni Yaklaşımlar ve Sorun Alanları, 91-102. Ankara: Aydınlar Matbaası.
• Duyan, V. (1997). Sosyal grup çalışması uygulamasının ortopedi hastalarının kişisel ve sosyal uyum düzeylerine etkisi. Ankara: Aydınlar Matbaacılık.
• Early, T. J. ve Vonk, M. E. (2001). Effectiveness of school social work from a risk and resilience perspective. Children and Schools, 23 (1).
• Eker, D. ve Arkar, H. (1995). Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği’nin faktör yapısı, geçerlilik ve güvenirliği. Türk Psikologlar Dergisi, 10 (34), 45-55.
• Erkan, G. (1990). Ortopedik özürlü çocukların kendini kabul düzeyi üzerine bir araştırma. İstanbul: Sakatları Koruma Milli Koordinasyon Kurulu.
• Iarsakaia-Smirnova, E. R. ve Loshakova I. I. (2004). Inclusive Education of Handicapped Children. Russian Education and Society. 46 (12).
• İçağasıoğlu Çoban, A. (2007). Ailelerin yaşam kalitelerinin belirlenmesi: ankara örneği. (Yayınlanmamış Doktora Tezi), Ankara: Hacettepe Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü Sosyal Hizmet Anabilim Dalı.
• İl, S. (2000). Özürlülük, aile yaşamı ve sosyal hizmet. Görme Özürlüler İçin Rehabilitasyon Deneyimleri, Yeni Rehabilitasyon Politikaları Ve Meslek Tanımları. Yayına Hazırlayan: Kasım Karataş. Ankara: Körler Federasyonu Yayını. No: 4; 54-60.
• Kahriman, İ. (2002). Adölesanlarda Aile ve Arkadaşlardan Algılanan Sosyal Destek İle Benlik Saygısı Arasındaki İlişki. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Erzurum Atatürk Üniversitesi Sağlık Bilimleri Enstitüsü Çocuk Sağlığı ve Hastalıkları Hemşireliği Anabilim Dalı.
• Kaynaştırma Yoluyla Eğitim Uygulamalarında Öğretmenlere Öneriler. Kaynaştırma Yoluyla Eğitim Uygulamaları Konulu Genelge. Tarihi: 02.09.2008. Numarası: 3601. T.C. Milli Eğitim Bakanlığı Özel Eğitim Rehberlik ve Danışma Hizmetleri Genel Müdürlüğü.
• Kepçeoğlu, M. (1993). Psikolojik danışma ve rehberlik. Ankara: Kadıoğlu Matbaası.
• Kitchin, R. (1998). Out of place, knowing one’s place: Space, power and the exclusion of disabled people. Disability&Society, 13 (3), 343-356.
• Koca, F. (2003). Fizik engelli insanların toplumsal konumu (İstanbul Örneği). (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Sakarya: Sakarya Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü.
• Kuz, T. (2001). Kaynaştırma eğitimine yönelik tutumların incelenmesi. T.C. Başbakanlık Özürlüler İdaresi Başkanlığı Yayınları.
• National Association of Social Workers.(1997). People with disabilities. Social work speaks: NASW policy statements, (4. baskı). Washington, DC: NASW Press.
• Nizamoğlu, N. (2006). Sınıf Öğretmenlerinin Kaynaştırma Uygulamalarındaki Yeterlikleri. (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). Abant İzzet Baysal Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü İlköğretim Anabilim Dalı Sınıf Öğretmenliği Programı.
• Özel Eğitim Hizmetleri Yönetmeliği Resmi Gazete Tarihi: 31.05.2006 Resmi Gazete Sayısı: 26184.
• Özgüven, İ. E. (1992). Hacettepe kişilik envanteri el kitabı. (İkinci Revizyon). Ankara.
• Popkin, M. K. (1989). Adjustment disorders and impulse control disorder. Kaplan H. I. (Ed.) Comprehensive Textbook of Psychiatry,2. Baltimor: Benjamin
• Saint-Lauren. L. ve Lessard, J.C. (1991). Comparison of three educational programs for students with moderate mental retardation ıntegrated in regular schools. Educational and Training in Mental Retardation, December, 370-380.
• Türkiye Nüfus ve Sağlık Araştırması 2008. (Ekim 2009). Ankara: Hacettepe Üniversitesi Nüfus Etütleri Enstitüsü. Katkıda bulunanlar: Sağlık Bakanlığı, Ana Çocuk Sağlığı ve Aile Planlaması Genel Müdürlüğü, Başbakanlık Devlet Planlama Teşkilatı Müsteşarlığı. Mali kaynağı sağlayan: Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK), “Kamu Kurumları Araştırma ve Geliştirme Projelerini Destekleme Programı” (KAMAG).
• Türkiye Özürlüler Araştırması. (2002). Özürlüler İdaresi Başkanlığı – TÜBİTAK – Devlet İstatistik Enstitüsü.
• Zimet G.D., Dahlem, N.W., Zimet, S.G. ve Diğ. (1988). The multidimensional scale of perceived social support. J Pers Assess, 52, 30-41.