The Aspect of Social Dimension of Tuberculosis and Social Work Approach

Yıl 2005, Cilt: 16 Sayı: 1, 7 - 20, 15.04.2005

Vedat Işıkhan

Öz

Tuberculosis can be considered as a disease which is caused by social and economical reasons. Not only the medical diagnosis and treatment but also social diagnosis and treatment of patients with TB is important in the struggle against this disease. Today, most of the demographical groups who are trying to survive under diffıcult conditions (the poor, unemployed, homeless, marginal groups, etc.) are under the risk of TB due to physical and social environment as well as inadequate nutrition.

It is necessary to determine the factors that effect TB in a “person-in-environment” approach in order to develop better ways to treat TB which emerge as a social disease. For this purpose social workers take on important roles in the constituted team.

In this study, social demographical and social economical factors that affect the emergence of TB and the work that can be done by social workers to eliminate and/or to decrease the effects of TB is discussed.

Anahtar Kelimeler

Tuberculosis, poverty, socio-demographic effects, economical conditions, social disease, social work, social worker

Tüberküloz Hastalığının Sosyal Yönü ve Sosyal Hizmet Yaklaşımı

Öz

Tüberküloz (TB), daha çok toplumsal ve eko­nomik nedenlere bağlı olarak ortaya çıkan bir hastalıktır. TB hastalarının sadece tıbbi teşhis ve tedavilerinin değil aynı zamanda sosyal teşhis ve tedavilerinin de yapılması bu hastalıkla savaşta büyük önem taşımaktadır. Bugün, oldukça zor şartlar altında yaşamla­rını sürdürmeye çalışan nüfus grupları (yok­sullar, işsizler, evsizler, marjinal gruplar vb.), gerek yaşanılan fiziksel ve toplumsal çevre gerekse yetersiz beslenme nedeniyle TB gibi enfeksiyon hastalıklarına yakalanma ris­kiyle karşı karşıyadır.

Sosyal ve ekonomik koşulların yetersizliği ne­deniyle ortaya çıkan TB hastalığının tedavi­sinde etkili yöntemler geliştirebilmek için “çevresi içinde birey’’ yaklaşımı doğrultu­sunda hastalığa etkide bulunan faktörlerin belirlenmesi gerekmektedir. Bu amaçla oluş­turulan ekibin içinde sosyal hizmet uzmanları aktif roller üstlenmektedir.

Aşağıdaki çalışmada, TB hastalığının ortaya çıkmasında etkili olan sosyo-demografik ve sosyo-ekonomik koşullar ve bu koşulların or­tadan kaldırılmasında ve/veya etkisinin azaltılmasında sosyal hizmet uzmanının ne gibi çalışmalar yapabileceği tartışılmaktadır.

Anahtar Kelimeler

Tüberküloz, yoksulluk, sosyo-demografik etmenler, ekonomik koşullar, sosyal hastalık, sosyal hizmet, sosyal hizmet uzmanı

Kaynakça

• Arnadottir, T. (2001) “Tuberculosis: Trends and the Twenty-first Century”. Scan J ınfect Dis, 33 563-567.
• Andrews, A., Williams, H., ve Kinney, J. (1988) “Three Models of Social Work Intervention with Tuberculosis Patients". Health and Social Work, 13 (4) 288-295.
• Balbay, Ö. ve Işıkhan, V. (2005) Tüberküloz Hastalarının Genel Özellikleri, Sağlık Bakanlığı Yayını, Ankara: 8-15 .
• Black, B. ve Bruce, EM (1998) “Treating Tuberculosis: The Essential Role of Social Work”, Social Work in Health Care, 26 (3) :51-67
• Çalışır, C.H. (1997) “Arsız Kiracı : Tüberküloz”, Tıp Dünyası, 22, 6.
• Çalışır H, Açık M, Öğretensoy M, Ökten F. (1997), “Tüberkülozlu Olguların Sosyal ve Ekonomik Koşulları”, Solunum Hastalıkları, 8 (4) 635-641.
• Çalışır, H. (2000) Tüberküloz Epidemiyolojisi ve Tüberküloz Kontrolü, Ulusal Akciğer Sağlığı Kongresi, Tüberküloz Tanı ve Tedavisi Ders Notları, Toraks Derneği, 5-12.
• Çiftçi, E. (2001) “Yeni Enfeksiyon Hastalıklar ve Gelecek”, Cumhuriyet Bilim Teknik. 737, 5 Mayıs, 14-18.
• Danış, Z., Onat, Ü., ve Danış, Y.. (2006) “Yoksulluk, Tüberküloz Hastalığı ve Sosyal Hizmet”, Yoksulluk ve Sosyal Hizmetler, Sosyal Hizmet Sempozyumu’2003.(Yayına Hazırlayan: Dr. Ümit Onat), H.Ü.Sosyal Hizmetler Yüksekokulu Yayını, Ankara.
• Duyan, V. (1996) Sağlıkta Psiko-Sosyal Boyut (Tıbbi Sosyal Hizmet), Ankara.
• Duyan, V. (2003) “Sosyal Hizmetin İşlev ve Rolleri” Toplum ve Sosyal Hizmet, 14, 2: 21.
• DSÖ. (1998) Dünya Sağlık Raporu 1998. 21. Yüzyılda Yaşam Herkes İçin Bir Vizyon. Cenevre, 1998, Sağlık Bakanlığı Dış İlişkiler Dairesi Başkanlığı ve Sağlık Projesi Genel Koordinatörlüğü ortak yayını, Ankara, 62-97.
• DSÖ. Fakirlik ve Sağlık Bülteni. (2001) Dünya Sağlık Örgütü Avrupa Bölge Ofisi’nin Aldığı Tedbirler. DSÖ Avrupa Bölge Ofisi, Danimarka Basın Bülteni, 145-148.
• DSÖ Raporu. (2002) Global Tuberculosis Control. WH0 Report. VVHO/CDS/TB. 1-2.
• Grangle, J.M. ve Zumla. A. (2002) ‘The Global Emergency of Tuberculosis: What is the Cause?”. The Journal of The Royal Society for the Promotion of Health, 122 (2) 78-81.
• Hudelson, P. (1996) “Gender Differentials in Tuberculosis: the Role of Socio-Economic and Cultural Factors". Tuber Lung Dis, 77 (5) 391-400.
• Işıkhan, V. (2002) Kentlerin Gölgesinde Yaşayan Evsizler. Ankara: Kardelen Ofset, 76-83.
• Işıkhan, V (2003). “Behice Eren Çocuk ve Gençlik Merkezindeki Evsizlerin Özellikleri”, Yayınlanmamış Araştırma, 6-8.
• Johansson E., Diwan V.K., Huong N.D., Ahlberg B.M., (1996) “Staff and Patient Attitudes to Tuberculosis and Compliance with Treatment: An Exploratory Study in a District in Vietnam”. Tuber Lung Dis, 77 (2) 178-83.
• Kearney, M.T., Warklyn, P.D., Teaki, C. (1993) ‘Tuberculosis and Poverty”. BMJ, 307, 1142-1143.
• Küçükkaraca, N.(1987) “Ankara’da Sekiz Hastanede 550 Vaka İle Yapılan Sosyal Kişisel Çalışma Uygulamasının Genel ve Özel Değerlendirmesi Üzerine Bir Deneme" (Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi), Ankara: H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara
• Kulkul Özer, D. (2005) ‘Tüberküloz Hastalarının Algıladıkları Hizmetin Kalitesi ve Görüşlerine İlişkin Bir Araştırma”,(Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi). H.Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Ankara, 85-86.
• Mantell, J.E. (1984) Social Work and Public Health. İçinde R.J. Estet (Ed.), Health Çare and the Social Services: Social Work Practice in Health Çare, 207-259, St Louis, Mo: Warren H.Green.
• Marth G. ve Lazarus A. (2001) ‘Tüberkülozun Tanı ve Epidemiyolojisi”. Sendrom, 10 (13) 35-40.
• Noble, D. ve Hamilton, A. (1983) “Coping and Complying: A Challenge in Health Care". Social Work, 28 (6) 462-466.
• Miley, K.K., O’Melia, M. ve DuBois, B. (1998) Generalist Social Work Practice Empovvering Approach, Allyn Bacon, 8-12.
• Özkara, Ş., (2004). “Tüberküloz (verem) Hastalığı”, www.verem.org.tr.
• Özkara, Ş. ve Diğerleri., (2003) Türkiye’de Tüberkülozun Kontrolü için Başvuru Kitabı. Sağlık Bakanlığı Verem Savaş Dairesi Başkanlığı Yayınları, Ankara.
• Sepkowitzç, A.K., (2001) “Tuberculosis Control 21 st Century. Emerging”, Infectious Disease Journal. Mar-Apr, 7:2.
• Spence, D.S.P., Hotchkiss, J., VVilliams, C.S.D., ve Davies, P.D.O., (1993) ‘Tuberculosis and poverty”, BMJ, 307 September, 759-61.
• TTB Raporu., (1997) ‘Tüberküloz Türkiye’yi ve Tüm Dünyayı Tehdit Ediyor”. Toplum ve Hekim. Mayıs- Haziran, Cilt: 12, Sayı: 79.
• Yıldırım Y., ve Balbay, Ö., (2003) ‘Tüberküloz ve Yoksulluk Birbirini Tetikleyen İki Büyük Tehlike midir? ’ STED (Sürekli Tıp Eğitim Dergisi), Cilt: 12, Sayı: 1.
• Yüce A, (2000) “Çoğul İlaca Dirençli Mycobacterium Tuberculosis Sorunu”, Hastane İnfeksiyonları Dergisi, 4, 226-232.